Η ήττα της πολιτικής των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και η επερχόμενη προοδευτική αντίσταση
του Δημήτρη Καλτσώνη
καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου
Πάντειο Πανεπιστήμιο
συνέντευξη στον Κυριάκο Λοϊζου, εφημ. Χαραυγή, 22/8/2021
- Οι ΗΠΑ αποχώρησαν από το Αφγανιστάν γιατί ουσιαστικά η πολιτική τους ηττήθηκε. H αποχώρησή τους εξελίχθηκε μάλιστα σε φιάσκο των ΗΠΑ καθώς η κατάληψη της χώρας από τους Ταλιμπάν υπήρξε ταχύτατη. Μετά από 20 χρόνια πολεμικής προσπάθειας οι ΗΠΑ αποχώρησαν καθώς το στρατιωτικό, οικονομικό και πολιτικό κόστος της παραμονής τους εκεί είναι μεγαλύτερο από την αναζήτηση άλλων λύσεων ώστε να διατηρήσουν κάποια επιρροή στην περιοχή. Συγκεκριμένα η παραμονή τους κινδύνευε να οδηγηθεί σε πλήρη και εμφανή στρατιωτική ήττα με ό,τι θα σήμαινε αυτό για το γόητρο της υπερδύναμης. Θα αποτελούσε επιπλέον μια οικονομική αιμορραγία σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, κάμψης των ρυθμών ανάπτυξης και έντονων κοινωνικών προβλημάτων στο εσωτερικό των ΗΠΑ που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Θα σήμαινε επίσης αυξανόμενη δυσαρέσκεια από την κοινή γνώμη των ΗΠΑ για τις συνεχιζόμενες ανθρώπινες απώλειες.
Έτσι, οι ΗΠΑ προσπαθούν να αποτινάξουν αυτά τα βάρη και να επιχειρήσουν με άλλα μέσα να παραμείνουν ενεργές στην περιοχή (ενισχύοντας την παρουσία τους στον Ειρηνικό). Μην ξεχνάμε ότι ακόμη και στην περίπτωση του Βιετνάμ, όπου υπήρχε ιδεολογικό χάος ανάμεσα στις ΗΠΑ και στους αντιπάλους τους, οι Αμερικανοί διαπραγματεύονταν με την βιετναμέζικη επαναστατική ηγεσία (εν μέσω πολέμου και άγριων βομβαρδισμών του Βιετνάμ) τόσο για την αποχώρησή τους όσο και για μεταπολεμική οικονομική συνεργασία με το επαναστατικό καθεστώς του Βιετνάμ.
- Μετά το β΄ παγκόσμιο πόλεμο οι ΗΠΑ καθοδήγησαν εκατοντάδες πετυχημένα πραξικοπήματα σε δεκάδες χώρες του κόσμου, βομβάρδισαν, πραγματοποίησαν επεμβάσεις. Ωστόσο, όπως παρατηρεί εύστοχα ο Graham Allison, από τους πέντε μεγάλους πολέμους που διεξήγαγαν οι ΗΠΑ μετά το 1945 (Κορέα, Βιετνάμ, Ιράκ 1991, Αφγανιστάν και ξανά Ιράκ) κέρδισαν μόνο έναν (Ιράκ 1991). Στους υπόλοιπους ηττήθηκαν καθαρά (Βιετνάμ), ήρθαν ισοπαλία (Κορέα) ή αναγκάστηκαν κατά βάση να αποχωρήσουν. Πρόκειται για ενδείξεις της φθίνουσας ισχύος των ΗΠΑ, μαζί με την υποχώρηση της οικονομικής τους δύναμης και την άνοδο της Κίνας.
Από τις εξελίξεις βγαίνουν οι ΗΠΑ σχετικά αποδυναμωμένες και αντίστοιχα σχετικά κερδισμένες η Κίνα και η Ρωσία. Αλλά το ευρύτερο σχέδιο για διατήρηση της παντοκρατορίας των ΗΠΑ δεν αλλάζει. Όπως δεν αλλάζει και το σχέδιο για περικύκλωση (οικονομική, πολιτική, στρατιωτική) του βασικού ανταγωνιστή τους, της Κίνας δηλαδή και της συμμάχου της Ρωσίας. Το Αφγανιστάν βρίσκεται στο υπογάστριο της Ρωσίας και γειτονεύει με τους μουσουλμάνους Ουιγούρους της Κίνας.
Οι Ταλιμπάν θα αναγκαστούν, από τα πράγματα, να κρατήσουν ισορροπίες καθώς άλλο πράγμα η αντίσταση στο αμερικανόδουλο, βαθιά διεφθαρμένο καθεστώς που ανατράπηκε, άλλο η διαχείριση των οξύτατων, βαθιών κοινωνικών πληγών και προβλημάτων, άλλο η διατήρηση των γεωπολιτικών ισορροπιών. Καθόλου δεν αποκλείεται να τα βρει η κυβέρνηση των Ταλιμπάν με τις ΗΠΑ, εν μέρει τουλάχιστον, γιατί πρέπει να διατηρήσει γέφυρες με την Κίνα και τη Ρωσία, πράγμα που το έχει ήδη κάνει.
- Το μέγα πρόβλημα είναι ότι ο λαός του Αφγανιστάν υποφέρει επί δεκαετίες είτε από το προηγούμενο αμερικανόδουλο, διεφθαρμένο, βαθιά αντιλαϊκό καθεστώς είτε από το σκοταδιστικό, ακραία αντιδημοκρατικό και αντιλαϊκό καθεστώς των Ταλιμπάν. Οι ΗΠΑ, πρώτα βοηθώντας τους Ταλιμπάν στις δεκαετίες του 80 και 90 και στη συνέχεια το καθεστώς των Καρζάι και Γάνι φρόντισαν να εξαλείψουν τις επαναστατικές και προοδευτικές εστίες, που είχαν ανθίσει, με τις αντιφάσεις, τα όρια, τα αδιέξοδα και τα προβλήματά τους, στη δεκαετία του 70 και 80.
Για αυτό το διαχρονικό έγκλημα σε βάρος του αφγανικού λαού έχουν ευθύνες το ΝΑΤΟ, η ΕΕ και οι ελληνικές κυβερνήσεις που συμμετείχαν σε όλους αυτούς τους τυχοδιωκτισμούς. Είναι εύγλωττες και οι τωρινές χλιαρές και υποκριτικές ανακοινώσεις του ΝΑΤΟ και της ΕΕ αλλά και η αναλγησία της τελευταίας που αρνείται να υποδεχθεί ως πολιτικούς πρόσφυγες του καταδιωκόμενους Αφγανούς.
Από την άλλη, αυτή τη στιγμή οι Ταλιμπάν μπορεί να φαντάζουν σε ένα μέρος του πληθυσμού ως φορείς υπεράσπισης της εθνικής κυριαρχίας με τις ιδιαιτερότητες που τη συνοδεύουν στις κοινωνικο-οικονομικές και πολιτικές συνθήκες του Αφγανιστάν. Όταν όμως θα έρθουν αντιμέτωποι με τις κοινωνικές ανισότητες και την ανάγκη διαχείρισης των κοινωνικο-οικονομικών προβλημάτων, τα πράγματα δεν θα είναι τόσο εύκολα γι’ αυτούς. Οι επαναστατικές και προοδευτικές εστίες θα τείνουν να αναγεννηθούν. Οι αγρότες, οι μκροέμποροι, οι γυναίκες, οι νέοι θα βγουν σιγά σιγά από το λήθαργο υπό το βάρος των προβλημάτων. Εξάλλου, η όποια, υποτυπώδης τεχνολογική ανάπτυξη στο μέλλον θα τείνει να γεννά τις κοινωνικές δυνάμεις της προοδευτικής αντίστασης που ήδη υπάρχουν εδώ κι εκεί διάχυτες.