Ο πρωθυπουργός το ανακοίνωσε κάπως αόριστα και χαλαρά στη ΔΕΘ του περασμένου Σεπτεμβρίου, με τρόπο που κανείς δεν πίστευε ότι θα το εννοούσε, να αποσπάσει δηλαδή ολόκληρο το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ), τον πιο γνωστό και διακεκριμένο ερευνητικό φορέα της χώρας, ο οποίος μετρά 181 χρόνια ιστορίας, και να τον μεταφέρει στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.

Αυτό που καταλαβαίνουν οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ, είναι πως απ’ ό,τι φαίνεται, πρόκειται για μια εκδικητική απόφαση αλλά και για προσπάθεια χειραγώγησης, για όλες αυτές τις φορές που οι διαπιστώσεις και οι ανακοινώσεις του Αστεροσκοπείου, οι οποίες αναπαράγονται πάντα μαζικά απ’ όλα τα ΜΜΕ της χώρα ως πολύ αναλυτικές και ακριβείς που είναι, ενοχλούσαν την κυβέρνηση και φώτιζαν τις αδυναμίες της στο κομμάτι της Πολιτικής Προστασίας.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η φωτιά στην Βαρυμπόμπη το 2021 όπου ο τότε υπουργός Πολιτικής Προστασίας, Νίκος Χαρδαλιάς, έκανε λόγο για ακραίες συνθήκες και ισχυρούς ανέμους, με το Αστεροσκοπείο να τον διαψεύδει πλήρως.

Όμως, η χαριστική βολή στην κακή σχέση ανάμεσα στον κορυφαίο ερευνητικό φορέα-  οι εργαζόμενοι του οποίου τολμούν να ασκούν κριτική, όταν φαίνεται ξεκάθαρα πως η Πολιτεία είχε κάνει ένα μεγάλο φάουλ στο κομμάτι της Πολιτικής Προστασίας, και αυτά είναι πάρα πολλά, θυμίζουμε μόνο το ατελείωτο μποτιλιάρισμα στην Αττική Οδό στη χιονόπτωση το 2022 όπου δεν είχε παρθεί απόφαση περιορισμού κυκλοφορίας των οχημάτων και οι άνθρωποι πήγα κανονικά στις δουλειές τους- ήρθε στο τέλος του «εξωφρενικού» περσινού καλοκαιριού. Τις nonstop πυρκαγιές από άκρη σε άκρη της χώρας ακολούθησαν δύο διαδοχικές κακοκαιρίες οι οποίες έπνιξαν τον Κάμπο.

Μετά τις φωτιές σε Ρόδο και Έβρο το Εθνικό Αστεροσκοπείο εξέδωσε μία ανακοίνωση στην οποία ανάφερε πως με 52% λιγότερες δασικές πυρκαγιές από την προηγούμενη χρονιά. είχε σημειωθεί 195% αύξηση των καμένων εκτάσεων. Η Σοφία Βούλτεψη χαρακτήρισε τότε τις εκτιμήσεις του meteo για τις καμένες εκτάσεις…. «Προπαγάνδα των αριθμών».

Λίγο αργότερα, στις 3/9 το Αστεροσκοπείο παρουσίασε προγνωστικά δεδομένα που έδειχναν πως μια μεγάλη περιοχή της Θεσσαλίας θα δεχθεί περισσότερα από 200 mm βροχής με μέγιστες τιμές άνω των 500 mm στις ορεινές περιοχές. Ακολούθησαν και άλλες λεπτομερέστερες προβλέψεις της ομάδας meteo. Παρόλα αυτά, η κυβέρνηση δεν προχώρησε σε καμία προληπτική ενέργεια, με τα γνωστά σε όλους αποτελέσματα.

Παρά τις εγχώριες αλλά και διεθνείς αντιδράσεις της ερευνητικής και ακαδημαϊκής κοινότητας- σημειώνεται πως την αντίθεση τους έχουν δηλώσει 2.500 ερευνητές από Ελλάδα και εξωτερικό-  η κυβέρνηση έχει περάσει στην πράξη υλοποιώντας την απόφαση της, με το νομοσχέδιο που επικυρώνει αυτή την αλλαγή – με το άρθρο 19- να έχει συζητηθεί ήδη στην αρμόδια επιτροπή – στις 4/12/20- Σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο, το ΕΑΑ φεύγει από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας και περνάει σε ένα αναρμόδιο για την επιστημονική έρευνα υπουργείο.

Κατά τη διάρκεια της επιτροπής,  ο διευθυντής του ΕΑΑ, Μανώλης Πλειώνης, ανέφερε ανάμεσα σε πολλά άλλα, πως δεν έχει παρουσιαστεί κάποια μελέτη σκοπιμότητας για αυτή την τεράστια αλλαγή ούτε και έχει ρωτηθεί το αρμόδιο συμβουλευτικό όργανο της Πολιτείας, το ΕΣΕΤΕΚ. Ανέφερε ακόμα πως η μεταφορά ενός ολόκληρου ερευνητικού φορέα σε ένα υπουργείο είναι μια πρωτοβουλία μοναδική σε ευρωπαϊκό αλλά και εθνικό επίπεδο.

Σημείωσε ακόμα πως τα αντικείμενα και οι  ερευνητές που σχετίζονται με τον κλάδο της Πολιτικής Προστασίας δεν αποτελούν ούτε το 10% – 15% του συνόλου των δραστηριοτήτων και των θεματικών του Αστεροσκοπείου. Σε 68 ερευνητές, οι μετεωρολόγοι είναι μόλις 3, ενώ στο σύνολο του επιστημονικού προσωπικού (μόνιμοι και συμβασιούχοι) είναι 17 στους περίπου 250, δηλαδή  7%.

Η αγωνία και ο θυμός των ερευνητών

Ο Παναγιώτης Μπούμης, πρόεδρος του Συλλόγου Ερευνητών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών κάνει λόγο για ένα νομοσχέδιο προχειρογραμμένο και καταστροφικό για το ΕΑΑ. Όπως είπε: «Οι υπηρεσίες που υποτίθεται πως θα προσφέρουμε, μπορούν να προσφερθούν και με μνημόνια συνεργασίας ή προγραμματικές συμφωνίες. Αυτές ουδέποτε τις αρνήθηκε το Αστεροσκοπείο. Δεν είναι σαφές ποιες θα είναι οι οικονομικές και διοικητικές αλλαγές μετά τις 30/6 του 2024. Μήπως ο σκοπός όλου αυτού είναι η αλλαγή διοίκησης η οποία δεν διορίζεται αλλά εκλέγεται από το Διεθνές Ερευνητικό Σώμα; Δεν γίνεται καμία αναφορά στην εργασιακή σχέση του ερευνητικού προσωπικού. Δεν αναφέρεται σε ποια Γενική Γραμματεία θα ανήκει το Αστεροσκοπείο.

Σύμφωνα με τις δηλώσεις του ίδιου του υπουργού, αυτό το υπουργείο δεν έχει οργανόγραμμα και είναι under construction. Την ίδια στιγμή, στερείται της αναγκαίας τεχνογνωσίας για τη διαχείριση ενός ερευνητικού κέντρου. Η δεδομένη αδυναμία της ελληνικής δημόσιας διοίκησης σε σημαντικές και μεγάλες αλλαγές, θα προκαλέσει αναστάτωση και δυσλειτουργίες στο Αστεροσκοπείο το οποίο βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε εκθετική ανάπτυξη, σύμφωνα με όλες τις αξιολογήσεις των ινστιτούτων».

«Είχαμε διαφωνήσει από την αρχή με τη μεταφορά της Γενικής Αρχής Έρευνας και Καινοτομίας από το υπουργείο Παιδείας στο υπουργείο Ανάπτυξης  το 2019, προειδοποιώντας για τα δυσμενή αποτελέσματα που θα προκαλούσε αυτή η κίνηση» είπε με τη σειρά της η πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ερευνητών, Μαρία Κωνσταντοπούλου, προσθέτοντας: «Όλα αυτά θα οδηγήσουν αναπόφευκτα στον κατακερματισμό και τη διάλυση του ερευνητικού ιστού.  Αν το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης, πάρει το meteo, θα συνεχίσουν τα δεδομένα του να είναι ανοιχτά για όλο τον κόσμο, όπως είναι τώρα, ή θα τα βλέπει μόνο ο υπουργός;»

Με τη σειρά του, ο Γιώργος Κανδύλης, από το σύλλογο προσωπικού του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) κάνει λόγο για χειραγώγηση και πειθάρχηση του επιστημονικού λόγου. 

Στα παραπάνω συνηγορεί και η εικόνα που έδωσε οπρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ερευνητικών Κέντρων-Ιδρυμάτων, Δημήτρης Κάσσης, μια εικόνα αρκετά χαρακτηριστική του σκεπτικού της απόφασης της κυβέρνησης: κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας των ερευνητών έξω από το υπουργείο, ο υπουργός, Βασίλης Κικίλιας όχι απλώς δεν δέχτηκε να τους συναντήσει, αλλά ακόμα και το ψήφισμά τους το παρέλαβε κάποιος υπάλληλος μέσα από τα κάγκελα.

Όπως είπε και η κ. Κωνσταντοπούλου: «το ίδρυμα έχει ζήσει δύο παγκόσμιους πολέμους και σκοτεινές περιόδους της χώρας. Όλοι όμως το σεβάστηκαν».

Η Βάσω Κοτρώνη, διευθύντρια ερευνών Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, τόνισε πως δεν έχει γίνει καμία συνάντηση με την παρουσία της ηγεσίας του υπουργείου, παρά μόνο μετά την ανάρτηση του νομοσχεδίου. Η ίδια σημείωσε πως μια τέτοια άρνηση να συναντήσουν τα μέλη της κυβέρνησης τους ερευνητές, δεν μπορεί να είναι αποκλειστικά ευθύνη του υπουργείου, φωτογραφίζοντας τον ίδιο τον πρωθυπουργό.

Επίσης έκανε λόγο για προσχηματική επιθυμία να χρησιμοποιηθούν οι πολύτιμες υπηρεσίες του Αστεροσκοπείου στην Πολιτική Προστασία, μιας και όπως είπε, το 2021 είχε προχωρήσει η διαδικασία υπογραφής μνημονίου συνεργασίας ανάμεσα σε ΕΑΑ και υπουργείο, αλλά το υπουργείο εγκατέλειψε χωρίς εξήγηση τη διαδικασία.

Ο μετεωρολόγος και διευθυντής ερευνών στο ΕΑΑ, Κώστας Λαγουβάρδος, ανέφερε πως το υπουργείο δεν ζητά στοιχεία από το Αστεροσκοπείο παρότι ατύπως τα χρησιμοποιεί. Όπως είπε: «Αν δείτε τις φωτογραφήσεις των στελεχών μέσα στο υπουργείο, θα δείτε πως οι οθόνες προβάλλουν τα δεδομένα από του μετεωρολογικούς σταθμούς του Αστεροσκοπείου. Κι όμως ποτέ δεν ζητούνται επίσημα τα στοιχεία μας».

Οι εργαζόμενοι επιφυλάχθηκαν πάντως για προσφυγή στο ΣτΕ για αντισυνταγματικότητα του νομοσχεδίου, ιδιαίτερα σε οτιδήποτε αφορά την ελευθερία της επιστημονικής έρευνας. «Στόχος μας θα είναι, ακόμα και αν περάσει από τη Βουλή, να μην εφαρμοστεί. Περιμένουμε να δούμε τι θα γράφει το νομοσχέδιο που θα πάει στην τελική ολομέλεια της Βουλής» κατέληξαν οι εργαζόμενοι.