Οι νέες συσπειρώσεις στη Μέση Ανατολή

Του Κώστα Ράπτη

Ποιός "κρατάει" ποιόν στη Μέση Ανατολή; Και πόσο πιθανό είναι να εκτραχυνθεί η κατάσταση σε μια ευρύτερη σύγκρουση;

Ο Ρώσος πρόεδρος συμπεριλαμβάνεται, παραδόξως, στους συγκρατημένα αισιόδοξους. Από το Πεκίνο (όπου βρίσκεται σε ρόλο "δεύτερου βιολιού" στην "αποθέωση" του Σι Τζινπινγκ από 130 εθνικές αντιπροσωπείες στη συνάντηση για τα δεκάχρονα του σχεδίου "Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος") ο Βλαντίμιρ Πούτιν εκτίμησε ότι στις χώρες της περιοχής δεν υπάρχει διάθεση για πολεμική κλιμάκωση.

Ανακοίνωσε όμως και κάτι άλλο, "ως update και όχι ως απειλή", όπως είπε χαρακτηριστικά: με την ιδιότητα του αρχιστρατήγου έδωσε εντολή σε ρωσικά μαχητικά Mig-29 να αναπτυχθούν στον ουδέτερο εναέριο χώρο της Μαύρης Θάλασσας, φέροντας υπερηχητικούς πυραύλους Kinzhal, βεληνεκούς χιλίων χιλιομέτρων.

Το κωδικοποιημένο μήνυμά του αφορά προφανώς τα δύο αμερικανικά αεροπλανοφόρα τα οποία βρίσκονται στην ανατολική Μεσόγειο, ήτοι εντός του βεληνεκούς των Kinzhal. Και το update είναι μια έμμεση απειλή, ώστε η ογκώδης αμερικανική ναυτική δύναμη να μην κινηθεί εναντίον της Συρίας, συμμάχου της Μόσχας.

Όμως τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα βρίσκονται στην ανατολική Μεσόγειο ακριβώς για αυτόν τον λόγο: όχι για να εμπλακούν ευθέως στις ισραηλινές επιχειρήσεις στη Λωρίδα της Γάζας, αλλά για να αποτρέψουν τυχόν άνοιγμα δεύτερου μετώπου στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ από την ισχυροποιημένη σιιτική οργάνωση Χεζμπολάχ του Λιβάνου ή (λιγότερο πιθανό) από την Συρία.

Η χώρα του Μπασάρ αλ Άσαντ έχει βεβαίως άλυτους λογαριασμούς με το Ισραήλ, καθώς τα Υψώματα του Γκολάν κατέχονται από το 1967 και έχουν προσαρτηθεί παρανόμως. Αλλά μετά από δώδεκα χρόνια εμφυλίου πολέμου η Συρία είναι εξαιρετικά αποδυναμωμένη για να αποτολμήσει περιπέτειες – πράγμα που όμως την καθιστά ελκυστικό στόχο. Ήδη το Ισραήλ έπληξε τα αεροδρόμια της Δαμασκού και του Χαλεπίου, προφανώς για να παρεμποδίσει την έλευση ενισχύσεων από το Ιράν στη Χεζμπολάχ. Τυχόν αναβίωση πάντως του εγχειρήματος της "αλλαγής καθεστώτος” στη Δαμασκό θα απάλλασσε από πολλούς πονοκεφάλους το Ισραήλ, θα οριοθετούσε καταλλήλως τον υπερφιλόδοξο Ταγίπ Ερντογάν και θα συνιστούσε ασφαλώς ταπείνωση για τη Μόσχα. Εξ ού και η προειδοποίηση Πούτιν.

Το Ιράν από την πλευρά του δεν δείχνει να βιάζεται να κινηθεί στρατιωτικά είτε αυτοπροσώπως είτε δια της Χεζμπολάχ. Αρκείται στην αποστολή απειλητικών μηνυμάτων, ώστε να μην υλοποιηθεί η ισραηλινή χερσαία επιχείρηση στη Γάζα. Η στρατηγική του συνίσταται στο να κερδίζει πόντους χωρίς καν να πολεμά και πάντως έχει επίγνωση των καταστροφικών συνεπειών που θα είχε μια ανάφλεξη στον Περσικό Κόλπο. Το αυτό ισχύει και για τα αραβικά κράτη της περιοχής που δεν σκοπεύουν να ρισκάρουν την σταθερότητα και την ευημερία τους.

Όμως κανείς εξ αυτών δεν είναι σίγουρος ότι δεν είναι το ίδιο το Ισραήλ που επενδύει στην κλιμάκωση, ώστε να εμπλέξει τις ΗΠΑ στο πλευρό του, μετά την αποτυχία που βίωσε στις 7 Οκτωβρίου. Και πάντως ο βομβαρδισμός του νοσοκομείο Αλ Άχλυ της Γάζας επιβάλλει στα αραβικά κράτη τήρηση αποστάσεων ασφαλείας. Το αφήγημα (το οποίο νομιμοποίησε ο Τζο Μπάιντεν) ότι το μακελειό αυτό οφείλεται σε πλήγμα της παλαιστινιακής πλευράς δεν "περπατά" στην μεσανατολική (ίσως ούτε και την διεθνή) κοινή γνώμη.

Το παράδοξο αποτέλεσμα είναι να έρχονται πιο κοντά, για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες, τόσο ο "άξονας της αντίστασης" (Συρία, Ιράν) όσο και τα μετριοπαθή αραβικά κράτη, που έχουν συνυπογράψει συμφωνίες εξομάλυνσης των σχέσεών τους με το Ισραήλ (είτε παλαιότερα, όπως η Αίγυπτος και η Ιορδανία, είτε στο πλαίσιο των πρόσφατων Συμφωνιών του Αβραάμ, όπως τα ΗΑΕ, το Μπαχρέιν, το Μαρόκο και το Σουδάν).

Η δε Σαουδική Αραβία που αποτελούσε το εν αναμονή νέο (και σημαντικότερο) μέρος των Συμφωνιών, όχι απλώς διέκοψε τις συνομιλίες, αλλά και προχώρησε σε πρωτοφανείς επαφές με τον ιστορικό ανταγωνιστή της στην περιοχή, ήτοι την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν. Μετά την πρώτη στα χρονικά τηλεφωνική επικοινωνία του Σαουδάραβα διαδόχου με τον Ιρανό πρόεδρο, οι δύο χώρες είχαν τη δυνατότητα να συνεργασθούν σε πολυμερές πλαίσιο κατά την έκτακτη υπουργική σύνοδο του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας στην Τζέντα χθες Τετάρτη. Η επανασυμφιλίωση Ριάντ και Τεχεράνης η οποία ανακοινώθηκε τον Μάρτιο στο Πεκίνο αποδεικνύεται ανθεκτική: άλλωστε αντιπερασπασμοί όπως η προσχώρηση της Σαουδικής Αραβίας στις Συμφωνίες του Αβραάμ και η προώθηση του σχεδίου διασύνδεσης Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης μέσω Ισραήλ περνούν υπό το βάρος των εξελίξεων στο "χρονοντούλαπο”.

Την ίδια στιγμή, Αίγυπτος και Ιορδανία διαμηνύουν ότι τυχόν βίαιη μετακίνηση των κατοίκων της Γάζας θα θεωρηθεί αιτία πολέμου, ενώ σε προσαρμογή της ρητορικής του προχωρά και ο Ταγίπ Ερντογάν που είχε αφιερώσει τον προηγούμενο χρόνο στην προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεών του με το Ισραήλ.

Το κεφάλαιο διεθνούς συμπάθειας προς το Ισραήλ μετά τις επιθέσεις της Χαμάς εναντίον αμάχων μοιάζει να κατασπαταλήθηκε. Αντί το εβραϊκό κράτος να επιστρατεύσει τα μετριοπαθέστερα αραβικά κράτη (και την υποσκελισμένη από τη Χαμάς Παλαιστινιακή Αρχή) για να απομονώσει τους δράστες της 7ης Οκτωβρίου, βρίσκεται το ίδιο απομονωμένο, καθώς στην περιοχή σημειώνεται πρωτοφανής συσπείρωση χωρών μέχρι πρόσφατα ανταγωνιστικών. Αλλά δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, καθώς για την ταπεινωμένη κυβέρνηση Νετανιάχου η αντανακλαστική αντίδραση ήταν η ικανοποίηση ενός εκλογικού ακροατηρίου που έχει κανονικοποιήσει το σύνθημα "Θάνατος στους Άραβες".