Σερβία: Εκλογές, Μαϊντάν και πολιτικά παιχνίδια
του Κώστα Καλογερόπουλου
Σχεδόν αμέσως μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των πρόσφατων εκλογών στη Σερβία (βλ. «Ανακοίνωση για τις εκλογές στη Σερβία»), ο δεύτερος σε ψήφους, υποκινούμενος από τη δύση συνασπισμός κομμάτων SPN, αμφισβήτησε τα αποτελέσματα. Έκτοτε, δεν έχουν πάψει οι κινητοποιήσεις στους δρόμους του Βελιγραδίου. Πρόκειται για σοβαρή απόπειρα πραξικοπήματος, για ένα νέο Μαϊντάν; Ποιος είναι ο ρόλος του Βούτσιτς; Μολονότι τα γεγονότα ακόμα εκτυλίσσονται, μπορούμε να εξετάσουμε κάποιες πτυχές τους ώστε να μπορέσουμε να απαντήσουμε σε ορισμένο βαθμό αυτά τα ερωτήματα.
Το χρονικό
Στις 18 Δεκεμβρίου, το SPN έκανε την πρώτη διαδήλωση έξω από την Κεντρική Εκλογική Επιτροπή, και με την πρόφαση ότι το κυβερνών SNS έφερε Σέρβους από τη Βοσνία για να ψηφίσουν στις τοπικές εκλογές του Βελιγραδίου, ξεκίνησε ζητώντας τον έλεγχο των καταστάσεων των ψηφοφόρων, αμφισβητώντας την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων τους. Στη διαδήλωση αυτή, μέλη του SPN εμφανίστηκαν οπλισμένα με μαχαίρια και ρόπαλα, και προέβησαν σε βίαια επίθεση κατά του διευθυντή της Στατιστικής Αρχής της Σέρβικης Δημοκρατίας Μίλαντιν Κοβάτσεβιτς.
Οι διαδηλώσεις μπροστά από την Κεντρική Εκλογική Επιτροπή συνεχίστηκαν καθημερινά, με το SPN να αλλάζει τα αιτήματά του την 3η μέρα, απαιτώντας πλέον την ακύρωση των αποτελεσμάτων και των βουλευτικών εκλογών. Στις 24 Δεκεμβρίου έγινε η μεγαλύτερη διαδήλωση, με τις δυνάμεις του SPN να απαριθμούν μεταξύ 2500 και 7100 ατόμων. Κατά τη διάρκεια της, ο πρόεδρος του NPS (κόμματος εντός του SPN) Μίροσλαβ Άλεξιτς έδωσε εντολή να περικυκλωθεί το κτήριο της Δημοτικής Συνέλευσης του Βελιγραδίου και να αποτραπεί η είσοδος εντός του μελών της προσωρινής δημοτικής αρχής. Όταν απέτυχαν, ξεκίνησαν να βανδαλίζουν το κτήριο, προκαλώντας καταστροφές και φθορές στο εξωτερικό του κτηρίου και σε μερικές αίθουσες εντός του. Η αστυνομία εντός του κτηρίου αντέδρασε κάνοντας ρίψη δακρυγόνων, και στη συνέχεια προέβη σε διάσπαση της διαδήλωσης και σε συλλήψεις. Από τις 25 Δεκεμβρίου και μετά, το SPN και οι φοιτητικές του παρατάξεις ξεκίνησαν να προβαίνουν σε διακοπή της κυκλοφορία σε δρόμους, κυρίως στο κέντρο του Βελιγραδίου και στις γέφυρες, πρακτική που συνεχίζεται καθημερινά μέχρι σήμερα.
Πραξικόπημα ή πολιτικό θέατρο;
Από τις πρώτες ημέρες τέθηκε το ζήτημα του εάν πρόκειται ή όχι περί σοβαρής απόπειρας πραξικοπήματος. Δεν υπάρχουν αμφιβολίες πως ολόκληρος ο μηχανισμός του SPN χρηματοδοτείται, και σε έναν βαθμό ελέγχεται από τη Δύση. Από την έναρξη των διαδηλώσεων, τα εγχώρια αμερικανικά ΜΜΕ (N1, RFA) καλύπτουν ασταμάτητα και στηρίζουν το SPN, μαζί με μια στρατιά διαφόρων φιλοδυτικών «επαγγελματιών» υπερασπιστών της «δημοκρατίας», των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» κ.ο.κ. στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. To SPN παρουσίασε ως τεκμήριο για τις κατηγορίες του περί νοθείας πορίσματα του μισθωμένου από το NED (οργανισμού που ασκεί τα χρηματοδοτικά καθήκοντα της CIA στο εξωτερικό από το 1983) οργανισμού «παρατήρησης εκλογών» «CRTA», παρουσιάζοντάς τα ως πορίσματα «ανεξάρτητων παρατηρητών» των εκλογών. Στις διαδηλώσεις του βρέθηκαν να ανεμίζουν σημαίες της Ε.Ε., σημαία με την επιγραφή «EUROMAIDAN SERBIA», και πλακάτ που έφεραν συνθήματα όπως «Ο.Α.Σ.Ε. και Ε.Ε.! Πιάστε τους κλέφτες! Ξεμπροστιάστε τους!» και «Μια Λευκορωσία στην Ευρώπη είναι αρκετή», γραμμένα στα αγγλικά, προφανώς για τα δυτικά ΜΜΕ.
Η εικόνα σίγουρα θυμίζει παλαιότερες «πορτοκαλί επαναστάσεις» σε άλλες χώρες. Αυτό στηρίζουν με τις δηλώσεις τους πολιτικοί εκπρόσωποι της Ρωσίας, αλλά και του ίδιου του SNS. Η εκπρόσωπος τύπου του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας Μαρία Ζαχάροβα δήλωσε πως «Η Δύση επιχειρεί στη Σερβία την εφαρμογή σεναρίων τύπου Μαϊντάν». Ο Βούτσιτς δήλωσε σε συνέντευξή του στο Τουρκικό πρακτορείο «Αναντολού» πως οι διαδηλώσεις ήταν υποκινούμενες από δυτικούς πράκτορες, ενώ η πρωθυπουργός της Σερβίας Άννα Μπρνάμπιτς ευχαρίστησε τις Ρωσικές μυστικές υπηρεσίες για την προειδοποίηση τους περί απόπειρας πραξικοπήματος.
Παρόλα αυτά, υπάρχει μια ακόμη πτυχή της υπόθεσης. Τo SNS δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την αυτοδυναμία στις τοπικές εκλογές στο Βελιγράδι. Ένα από τα 2 κόμματα τα οποία θα μπορούσαν να αποτρέψουν τη διεξαγωγή δεύτερου γύρου εκλογών είναι το φιλορωσικό «Εμείς – Η φωνή του λαού», σε περίπτωση που θα συμφωνούσε στη δημιουργία συνασπισμού με το SNS για το Βελιγράδι. Ο πρόεδρος του, Μπράνιμιρ Νεστόροβιτς, δήλωσε μία εβδομάδα πριν τις εκλογές πως η μόνη πιθανότητα συνεργασίας με την κυβέρνηση θα είναι σε περίπτωση απόπειρας πραξικοπήματος τύπου Μαϊντάν. Συνεπώς, παρά την προφανή ενορχήστρωση των διαδηλώσεων από τη Δύση, το ενδεχόμενο ο Βούτσιτς είτε να έχει επιτρέψει, είτε ακόμα και να έχει σχεδιάσει την επίθεση στο κτήριο της Δημοτικής Συνέλευσης του Βελιγραδίου είναι ανοιχτό. Το σίγουρο είναι πως δεν δείχνει να φοβάται τις διαδηλώσεις, καθώς οι αριθμοί που το SPN καταφέρνει να συσπειρώσει καθημερινά μειώνονται σταδιακά, αλλά και η καταστολή που δέχονται είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Τι ισχύει επομένως; Έχουμε να κάνουμε με ένα νέο Μαϊντάν, ή με προβοκάτσια ενός φιλοδυτικού πολιτικού ο οποίος νιώθει πως δεν απειλείται αληθινά; Η απάντηση μάλλον βρίσκεται κάπου στη μέση.
Οι διαδηλώσεις σίγουρα είναι υποκινούμενες από τη Δύση, και ακολουθούν κατά γράμμα τη συνταγή Μαϊντάν που χρησιμοποιούν οι πράκτορες των ΗΠΑ επί δεκαετίες. Ωστόσο, ο κίνδυνος πραξικοπήματος είναι μάλλον αμελητέος, όχι από πρόθεση, αλλά λόγω των δυνατοτήτων που έχει αυτή τη στιγμή το SPN. Παρά την τοπική εκλογική του επιτυχία (έλαβε πάνω από 300.000 ψήφους), παρά την πιθανότητα να αληθεύουν οι κατηγορίες τους περί νοθείας στις τοπικές εκλογές στο Βελιγράδι, παρά την πλήρη στήριξη όλων των εγχώριων φιλοδυτικών μέσων προπαγάνδας, τα αντανακλαστικά ακόμα και του τμήματος του λαού που ψήφισε το SPN δεν του επιτρέπουν να κατέβει στους δρόμους σε στήριξη ενός απροκάλυπτα φιλοδυτικού μορφώματος, όταν αυτό ξεφεύγει από την προεκλογική ρητορική των υποσχέσεων για βελτίωση της ποιότητας ζωής του λαού και προβαίνει σε μια ρητορική «πορτοκαλί επανάστασης», με κύριο αίτημα από την 3η μέρα την αδικαιολόγητη αλλαγή κυβέρνησης. Για αυτό άλλωστε και κατάφερε να συσπειρώσει μόλις 7000 άτομα στην πιο πολυπληθή διαδήλωση αυτών των ημερών.
Τι έχει να κερδίσει όμως το SNS από αυτά τα επεισόδια, πέρα από αυτοδυναμία στο Βελιγράδι; Είναι σημαντικό να έχουμε στο νου μας πως παρά την άρνηση επιβολής κυρώσεων στη Ρωσία, ο Βούτσιτς είναι ένας νεοφιλελεύθερος φιλοδυτικός πολιτικός με μια αντιδυτική εκλογική βάση, και πως η θέση της Σερβίας είναι κάθε άλλο παρά ουδέτερη, με τη κυβέρνησή του να έχει επιβάλει π.χ. κυρώσεις στη Λευκορωσία κατά τη διάρκεια της απόπειρας πραξικοπήματος εκεί το 2020-2021. Ένα τέτοιο πολιτικό μόρφωμα, για να συνεχίσει να υφίσταται, είναι αναγκασμένο αφενός να δικαιολογεί τις φιλοδυτικές του πολιτικές στη βάση του και αφετέρου να αποτρέπει τη συσπείρωση του λαού (συμπεριλαμβανόμενης και της βάσης του) σε μια φιλορωσική-φιλοκινεζική κατεύθυνση. Ήδη από τον Σεπτέμβριο, ο Βούτσιτς έχει υπογράψει με την Κομισιόν συμφωνία συνεκμετάλλευσης των κοιτασμάτων λιθίου της χώρας, εκτιμωμένης αξίας 4 δισ. €, γεγονός το οποίο έχει αποσιωπηθεί από τα εγχώρια (αμερικανικά και σέρβικα) ΜΜΕ. Είναι επομένως αναμενόμενο πως με το πέρας των εκλογών, το ξεπούλημα του πλούτου της χώρας στην Ε.Ε. θα παρουσιαστεί ως «υποχώρηση» προς τους φιλοδυτικούς, ενώ το SPN πιθανώς να το παρουσιάσει ως δική του νίκη. Είναι επίσης πολύ πιθανό να χρησιμοποιηθεί και η οποιαδήποτε συμμετοχή του Νεστόροβιτς σε κυβερνητικούς σχηματισμούς για τη συκοφάντηση οποιουδήποτε μελλοντικού αντιδυτικού-φιλορωσικού-φιλοκινεζικού μορφώματος ως «ενός από τα ίδια». Έτσι θα εξασφαλιζόταν και η ομαλή συνέχεια της πορείας ένταξης της Σερβίας στην Ε.Ε., με μια φιλοδυτική κυβέρνηση και μια δυτικοκινούμενη αντιπολίτευση να παίζουν πολιτικό θέατρο σε έναν λαό με άκρως αντιιμπεριαλιστικά αισθήματα και αντανακλαστικά.
Τα επεισόδια γύρω από τις εκλογές δεν έχουν λήξει ακόμα, όπως και η ίδια η εκλογική διαδικασία. Το μόνο σίγουρο είναι το τι ακολουθεί μετέπειτα, και ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος των κομμουνιστών σε αυτό. Η δημιουργία αυτού που φοβούνται όλοι οι φιλοδυτικοί πράκτορες στη Σερβία, ενός μαζικού κινήματος με αληθινό αντιιμπεριαλιστικό πρόσημο, που θα μπορέσει να δώσει στον λαό αληθινές προοπτικές εθνικής κυριαρχίας, είναι μείζονος σημασίας καθήκον των Σέρβων κομμουνιστών. Έχοντας το υπόψιν, οι σύντροφοί μας από το NKPJ και τη SKOJ καλούν τον Σέρβικο λαό και κυρίως τους παραπλανημένους από το SPN φοιτητές να μη γίνονται πιόνια σε παιχνίδια των πρακτόρων του ιμπεριαλισμού. Καθώς οι συνθήκες του Γ΄ΠΠ οξύνονται, η επιτυχία τους γίνεται όρος για την ίδια την εθνική υπόσταση του Σερβικού λαού, και για την φυσική ακόμα ύπαρξη των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου και των Μετοχίων…