Του Κώστα Ράπτη
Ο Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ το 1973 καθόρισε την "αρχιτεκτονική” της Μέσης Ανατολής από κάποιες απόψεις μέχρι και τις μέρες μας. Ο αιφνιδιασμός του Ισραήλ τότε από την επίθεση των αραβικών στρατών και οι αρχικές επιτυχίες των τελευταίων στο πεδίο των μαχών αντιστάθμισαν κατά έναν τρόπο την μεγάλη ισραηλινή νίκη στον Πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967, υποχρέωσαν τις αραβικές μοναρχίες να μπουν δυναμικά στο παιχνίδι με το πετρελαϊκό εμπάργκο του 1973 (πυροδότη μιας ευρύτερης οικονομικής κρίσης που σοβούσε διεθνώς) και κυρίως ώθησαν το Ισραήλ και τους υποστηρικτές του πέραν του Ατλαντικού να αναζητήσουν περιφερειακές διευθετήσεις, που θα περιόριζαν τις εντάσεις, χωρίς απαραίτητα να θίγουν την ουσία του παλαιστινιακού ζητήματος.
Από εκεί προέκυψαν επί της ουσίας οι ιστορικές συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ το 1978 που οδήγησαν σε εξομάλυνση των σχέσεων του εβραϊκού κράτους με την Αίγυπτο, έως τότε φυσική ηγέτιδα του αραβικού κόσμου.
Οι μαχητές της Χαμάς οι οποίοι (πιθανότατα σε συντονισμό και με άλλες παλαιστινιακές οργανώσεις) εξαπέλυσαν από το πρωί του Σαββάτου πρωτοφανή χερσαία επίθεση εναντίον του Ισραήλ γνωρίζουν καλά το παιχνίδι των συμβολισμών: όχι μόνο διότι ονομάτισαν την στρατιωτική τους ενέργεια "Επιχείρηση Αλ Άκσα”, κινητοποιώντας τις ευαισθησίες των απανταχού Μουσουλμάνων και υποδηλώνοντας ούτε λίγο ούτε ότι φιλοδοξούν να κυριεύσουν την Ιερουσαλήμ, αλλά και γιατί επέλεξαν χρονικά τις μέρες που συμπληρώνονται ακριβώς πενήντα χρόνια από τον Πόλεμο του Γιομ Κιπούρ.
Ο αιφνιδιασμός στο Ισραήλ θυμίζει ημέρες του 1973 – εξ ού και ήδη γίνεται ευρύτατα λόγος για μεγάλη αποτυχία των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών. Η χώρα που εξάγει λογισμικό παρακολουθήσεων ανά τον κόσμο βρέθηκε εντυπωσιακά απληροφόρητη, ενώ και το σύστημα αεράμυνας Iron Dome αποδείχθηκε λιγότερο αποτελεσματικό απέναντι στη βροχή ρουκετών της Χαμάς από όσο το ήθελε η φήμη του.
Η εικόνα αμάχων κατοίκων παραμεθόριων οικισμών που εγκαταλείπουν άρον άρον τις εστίες τους και η αιχμαλωσία ισραηλινών αξιωματικών και στρατιωτών (που ασφαλώς θα χρησιμοποιηθούν ως διαπραγματευτικό χαρτί για την αποφυλάκιση Παλαιστινίων κρατουμένων) είναι αρκούντως τραυματική για το Ισραήλ.
Σε αντίθεση βέβαια με το 1973, το Ισραήλ δεν μάχεται με στρατούς αραβικών κρατών, αλλά με μη-κρατικές οργανώσεις. Δεν υπάρχουν πλέον αραβικά καθεστώτα με ουσιαστικά εμπόλεμες διαθέσεις απέναντι στο εβραϊκό κράτος. Η κληρονομιά του Γιομ Κιπούρ έχει μετεξελιχθεί στις πρόσφατες Συμφωνίες του Αβραάμ και η υπόθεση της υπεράσπισης των Παλαιστινίων έχει αναληφθεί από εξωαραβικές δυνάμεις, όπως το Ιράν και σε μικρότερο βαθμό η Τουρκία.
Όμως, το ότι η Χαμάς πέρασε από την παλαιότερη μεθοδολογία των επιθέσεων αυτοκτονίας και της εκτόξευσης ρουκετών στην συντεταγμένη είσοδο στο έδαφος του Ισραήλ από τέσσερις πλευρές συνιστά μιαν εντυπωσιακή αναβάθμιση των δυνατοτήτων προετοιμασίας, συντονισμού και διεξαγωγής επιχειρήσεων από μέρους της. Και το ίδιο ισχύει για την επικοινωνιακή διαχείριση των εχθροπραξιών μέσω Διαδικτύου. Το να αναζητηθεί "κρατικός δάκτυλος” είναι λογική υποψία.
Παρεμπιπτόντως, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, αγιατολάχ Αλί Χαμενεϊ δήλωσε πρόσφατα ότι "ποντάρουν σε άλογο που χάνει” όσοι προθυμοποιούνται να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ. Επειδή δε η ισραηλινή απάντηση απέναντι όχι μόνο στους μαχητές, αλλά και τους αμάχους της Λωρίδας της Γάζας προεξοφλείται αμείλικτη, ο ισχυρός άνδρας της Σαουδικής Αραβίας, πρίγκηπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν έχει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να υπαναχωρήσει από την προσχώρηση στις Συμφωνίες του Αβραάμ, προς την οποία τον πιέζει η αμερικανική πλευρά.
Όλα αυτά ξεσπούν σε μία συγκυρία κατά την οποία το Ισραήλ αποδεικνύεται ιδιαίτερα ευάλωτο, διότι οι διαμάχες σχετικά με την μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης (στην πραγματικότητα, η μάχη κοσμικών και θρησκευόμενων για τον τρόπο ζωής τους) έχουν αποδυναμώσει το εσωτερικό μέτωπο, ενώ η φρενήρης διπλωματική δραστηριότητα των τελευταίων μηνών έχει φέρει πιο κοντά πολλούς παίκτες της περιοχής που μέχρι τώρα διατηρούσαν ανταγωνιστικές σχέσεις (π.χ. Ιράν-Σαουδική Αραβία, Συρία-Αραβικό Σύνδεσμο, Τουρκία-Σαουδική Αραβία, Ιράν-Αίγυπτο κ.ο.κ.), με αποτέλεσμα να αρθεί και η απομόνωση της Χαμάς από τον "άξονα της αντίστασης” λόγω της στάσης της στην συριακή κρίση.
Στο διάγγελμα με το οποίο εξήγγειλε γενική επιστράτευση ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου ζήτησε "ενότητα” από τον λαό του, υποσχέθηκε ότι η Λωρίδα της Γάζας θα πληρώσει "βαρύ τίμημα”, ενώ προειδοποίησε να μην κάνει οποιοσδήποτε τρίτος "το λάθος να προσχωρήσει στον πόλεμο”. Πρόκειται για έμμεση πλην σαφή αναφορά στην λιβανική οργάνωση Χεζμπολάχ, η οποία ήδη με τον πόλεμο του 2006 διέψευσε στα βόρεια σύνορα το "αήττητο” του ισραηλινού στρατού.
Μένει να φανεί πώς θα κινηθούν τόσο οι εξωτερικοί παίκτες όσο και οι Παλαιστίνιοι στη Δυτική Όχθη του Ιορδάνη (όπου το καθεστώς του Μαχμούντ Αμπάς είναι πλήρως απαξιωμένο και πληθαίνουν οι "νεόφυτες” ένοπλες οργανώσεις) ή και εντός των ισραηλινών συνόρων του 1967. Μένει επίσης να φανεί αν ο Ταγίπ Ερντογάν θα επιχειρήσει να καβαλήσει και αυτό το κύμα ρητορικά και αν ο στρατάρχης Σίσι της Αιγύπτου θα αντιμετωπίσει εσωτερικά προβλήματα από μια ανάφλεξη τέτοιου μεγέθους.
Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν στις ΗΠΑ βρίσκεται υποχρεωμένη να διαχειριστεί μία κρίση την οποία δεν ανέμενε, την ίδια στιγμή που είναι πλήρως απορροφημένη από το πολιτικο-δημοσιονομικό θρίλερ στο εσωτερικό και τον πόλεμο της Ουκρανίας στο εξωτερικό. Το ότι η "συλλογική Δύση” εμφανίζεται όλο αυτό το διάστημα λιγότερο ενωμένη από όσο θρυλείται και περισσότερο τρωτή σε πλανητικό επίπεδο υπήρξε ίσως ένας επιπλέον παράγοντας που έλαβαν υπόψη οι ισλαμιστές της Χαμάς δημιουργώντας τα δικά τους τετελεσμένα. Σημαίνει όμως και ότι το δυτικό αφήγημα της άνευ όρων υποστήριξης του "δικαιώματος του Ισραήλ να αμύνεται” δεν θα βρίσκει τη διεθνή εμβέλεια που είχε μέχρι τώρα. Οι σημερινές τοποθετήσεις "ίσων αποστάσεων” της ρωσικής διπλωματίας είναι από αυτή την άποψη χαρακτηριστικές.
