Η ξαφνική επίσκεψη του επικεφαλής του Στέητ Ντηπάρτμεντ, Άντου Μπλίνκεν, στην Ουκρανία και οι συναντήσεις που είχε – με τη δεύτερη ημέρα συναντήσεων “ανοικτή” – ερμηνεύτηκε απολύτως από το κοινό ανακοινωθέν των G20, και την απουσία καταγγελίας της ρωσικής εισβολής σε αυτό. Η αμερικάνικη πλευρά προειδοποίησε την ουκρανική για αυτό που έρχονταν, και, λογικά, ζητούσε σχετικά χαμηλούς τόνους στις αντιδράσεις. Χαμηλούς τόνους κράτησε και ίδια – όπως ανέφεραν ξένοι διπλωμάτες “ήταν η πρώτη επίσκεψη Μπλίνκεν στην Ουκρανία που δε συνοδεύτηκε από καταγγελία της Ρωσίας”.

Ομοίως, η συνάντηση του Ινδού ΥΠΕΞ με τον Ρώσο ομόλογό του, στο περιθώριο της Συνόδου των κρατών της Ανατολικής Ασίας, είχε ως θέμα το κοινό ανακοινωθέν – ήταν μια συνάντηση δύο φίλων διπλωματών, που “αντιμετώπισε πολλές περιπλοκές”, θα πουν. Λογικό: προ δεκαημέρου ο Σεργκέι Λαυρώφ έλεγε πως “δεν θα υπάρξει κοινό ανακοινωθέν των G20 αν δεν αντικατοπτρίζονται και οι θέσεις μας”. Ήξερε ότι είχε σε αυτό, στο πλευρό του, σίγουρα την Κίνα και, σχεδόν σίγουρα, τις χώρες μέλη των BRICS που είναι και μέλη των G20.

Οι 20 μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, οι G20, χθες Σάββατο, στο Νέο Δελχί κατόρθωσαν να εκδώσουν κοινό ανακοινωθέν, με την υποχώρηση του δυτικού μπλοκ, στο θέμα του πολέμου στην Ουκρανία. Να θυμίσουμε ότι το αντίστοιχο ανακοινωθέν από τη σύνοδο των G20 στο Μπαλί, προ έτους, καταδίκαζε “την ρωσική επιθετικότητα” και απαιτούσε “την πλήρη και άνευ όρων απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων” από την Ουκρανία. Η διαφορά είναι τόσο σημαντική, που οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς μιλούν για «πλήγμα εις βάρος των δυτικών κρατών», ενδεικτικό του γεγονότος ότι απέτυχαν στην πάνω από χρόνο προσπάθειά τους “να πείσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να καταδικάσουν τη Μόσχα και να στηρίξουν την Ουκρανία”. Για να το πούμε πιο απλά, οι G7 εντός των G20 υπέστησαν ισχυρή διπλωματική ήττα, που μπορεί να σημαίνει, όμως, ειδικά συνδυαζόμενη με την επίσκεψη Μπλίνκεν στην Ουκρανία, ότι η γραμμή της Δύσης στο Ουκρανικό μπορεί σύντομα να αλλάξει – πλέον, αντί να πιέζει, πιέζεται. Πέρα από αυτό όμως, επιτυγχάνουν την ..επιβίωσή τους ως G20, παρά το “πλήγμα” της μη παρουσίας των Ζι και Πούτιν, που θεωρητικώς υποβάθμιζε το φόρουμ.

Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός ότι εξεδόθη κοινό ανακοινωθέν, είναι μια μεγάλη διπλωματική νίκη της Ινδίας, για την οποία υπήρξαν πυρετώδεις διαβουλεύσεις, που περιελάμβαναν και Ουάσιγκτον και Μόσχα, – αλλά και της δημιουργίας των BRICS+, γιατί δύσκολο είναι να πιστέψει κανείς ότι δεν υπήρξε προετοιμασία στο πλαίσιό τους. Ο λόγος, σήμερα, γίνεται για συνεργασία, ασφάλεια, εργασία προς την ειρήνευση, όμως στα 83 σημεία του ανακοινωθέντος όχι μόνον δεν υπάρχει καμία καταδίκη της Μόσχας, αλλά καλούνται όλα τα κράτη – μέλη “να συμμορφωθούν με την Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών”, το Διεθνές Δίκαιο, κάτι που αφορά εν πολλοίς και τη Δύση.

Από τη Ρωσία και την Ουκρανία ζητείται να επανέλθουν στη Συμφωνία της Μαύρης Θάλασσας, ώστε να διασφαλιστεί η «άμεση και απρόσκοπτη παράδοση σιτηρών, τροφίμων και λιπασμάτων», συμπεριλαμβανομένης της «κάλυψης της ζήτησης στις αναπτυσσόμενες και λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, ιδιαίτερα σε αυτές της Αφρικής». Εδώ να θυμίσουμε ότι ο λόγος που διεκόπη η συμφωνία, με την αποχώρηση της Ρωσίας, και παρά τις τουρκικές παρεμβάσεις δεν φαίνεται να επανέρχεται άμεσα – είναι  κυρίως η άρνηση επανεισόδου της Αγροτικής τράπεζας της Ρωσίας στο διατραπεζικό σύστημα SWIFT, που ήταν από τα βασικά σημεία της Συμφωνίας όταν επετεύχθη. Το θέμα της υλοποίησης έρχεται, και πάλι, στον ΟΗΕ και προσωπικά στον γενικό του γραμματέα, Αντόνιο Γκουτέρες.

Όσο για το ουκρανικό ζήτημα, το ανακοινωθέν δηλώνει την υποστήριξη των G20 σε «όλες τις σχετικές και εποικοδομητικές πρωτοβουλίες που υποστηρίζουν μια συνολική, δίκαιη και διαρκή ειρήνη στην Ουκρανία ,που θα τηρεί όλους τους σκοπούς και τις αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών για την προώθηση ειρηνικών, φιλικών και καλής γειτονίας σχέσεων μεταξύ των εθνών στο πνεύμα του “Μία Γη, Μία Οικογένεια, Ένα Μέλλον”», το τελευταίο είναι το μότο της Ινδικής προεδρίας (η προεδρία παραδίδεται τώρα στη Βραζιλία). Προφανώς, στις δύο αυτές θέσεις, είναι οι “αδύναμοι” που παίρνουν τον πόντο – το θέμα της αποφυγής μιας διεθνούς τροφικής κρίσης μπαίνει, ουσιαστικά, πιο πάνω και από την ειρήνευση στην Ουκρανία, με όρους που η τελευταία μπορεί να θεωρεί κακούς.

Το ότι οι G20 ήταν διχασμένοι είναι γνωστό – ήδη είχε υπάρξει και μια σύνοδος χωρίς ανακοινωθέν -, η υποχώρηση της Δύσης δεν ήταν, όμως αναμενόμενη, μέχρι προ ολίγων ημερών. Όμως, η στάση των αναπτυσσόμενων κρατών ερμηνεύεται και από την έναντί τους στάση της Δύσης, μέχρι προ ολίγων μηνών και πριν αρχίσει το “τσουνάμι” των αντιδράσεων που οδήγησε στην επέκταση των BRICS.

«Μας είπαν πως τους ανήκουμε»

«Το ΝΑΤΟ και η ΕΕ διαδραματίζουν συμπληρωματικούς, συνεκτικούς και αμοιβαία ενισχυόμενους ρόλους για την υποστήριξη της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Θα κινητοποιήσουμε περαιτέρω και συνδυαστικά το σύνολο των μέσων που έχουμε στη διάθεσή μας, είτε είναι πολιτικά, είτε οικονομικά είτε στρατιωτικά, για να επιδιώξουμε τους κοινούς μας στόχους προς όφελος του ενός δισεκατομμυρίου πολιτών μας».

Κοινή Διακήρυξη ΕΕ- ΝΑΤΟ, Ιανουάριος 2023, 9η παράγραφος

Η παράγραφος αυτή, από την Κοινή Διακήρυξη στις αρχές του 2023, μου διέφυγε, όταν το διάβαζα. Ίσως όχι μόνον εμού. Δεν διέφυγε όμως από πολλούς συναδέλφους που συνάντησα στην Σύνοδο των BRICS στη Νότιο Αφρική. Για εκείνους, τους προερχόμενους από χώρες του Παγκόσμιου Νότου, μεταφράζονταν ως συνέχιση της αποικιοκρατίας και της μεταποικιοκρατικής εκμετάλλευσης. Ως άμεση και ξεκάθαρη απειλή, πως για το “όφελος”, τη διατήρηση του επιπέδου ζωής του Δυτικού κόσμου, του “ενός δισεκατομμυρίου πολιτών” των κρατών της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, θα μπορούσαν να συνεχίζουν να καταληστεύουν, επιβάλλουν κυρώσεις και πλήττουν πολεμικά τα υπόλοιπα σχεδόν επτά δισεκατομμύρια του πληθυσμού του πλανήτη.

Ερμήνευαν την παράγραφο με βάση τον τόπο προέλευσής τους, την πατρίδα τους, που, στις περισσότερες περιπτώσεις, έχει επιβιώσει αμερικανοκίνητων ή γαλλοκίνητων ή ολλανδοκίνητων ή πορτογαλλοκίνητων κλπ αποικιακών πρακτικών μέσω “πολιτικών μέσων” – ανατροπές κυβερνήσεων, πραξικοπήματα, δολοφονίες ηγετών, μαζικές εξοντώσεις -, “οικονομικών μέσων” – μονομερείς και παράνομες κυρώσεις που εξοντώνουν τα πιο αδύναμα τμήματα του πληθυσμού-, και “στρατιωτικών μέσων”, με εισβολές και πολέμους δι’ αντιπροσώπων που υπέστησαν επί δεκαετίες, και όχι στο τόσο απώτερο παρελθόν: το αμερικανοκίνητο πραξικόπημα στην Βολιβία συνέβη προ τετραετίας…

Η όποια αποικιοκρατική παρουσία καθορίζει, κάποτε, την οπτική. Συνάδελφος από χώρα της κεντρικής Αφρικής, έβλεπε τη Γαλλία πίσω από τη συγκεκριμένη παράγραφο – άνθρωπος από την Λατινική Αμερική εύκολα θα έβλεπε ΗΠΑ και Καναδά, σκέφτηκα όταν μιλούσαμε. «Ουσιαστικά μας είπαν ότι τους ανήκουμε», ήταν η καταληκτική φράση του συναδέλφου.   

Το βέβαιον είναι ότι ο Παγκόσμιος Νότος “διάβασε” σε αυτή την παράγραφο τη συνέχιση της εκμετάλλευσης και της καταλήστευσης των πόρων του και των ανθρώπων του, που θα πρέπει να συνεχίσουν να ζουν στη φτώχεια και την εξαθλίωση, για να κρατήσουν το επίπεδο ζωής τους οι Δυτικοί. «Προς όφελος του ενός δισεκατομμυρίου πολιτών μας»… Θα αρκούσε και μόνον αυτή η παράγραφος και η ερμηνεία που της έδωσαν οι άνθρωποι του «αναπτυσσόμενου κόσμου» για να εξηγήσει κανείς τον τόσο μεγάλο αριθμό κρατών που χτύπησαν την πόρτα των BRICS, μέσα σε ελάχιστο χρόνο και την εμφάνιση αυτού του νέου, αποφασισμένου, “υπομπλοκ” εντός των G20.

Σε αυτό παραπέμπει και η είσοδος της Αφρικής, στους, πια, G20+, ή G21. Γίνεται μετά τη σύνοδο των BRICS και με την είσοδο σε αυτούς ακόμη δύο αφρικανικών κρατών (Αιθιοπία, Αίγυπτος), και είναι βέβαιο πως έγινε αποδεκτή και ως μια “πόρτα” διαλόγου των G7 με την Αφρική – στο πλαίσιο των G20 πια – δεν έχουν και πολλές εναλλακτικές για διάλογο με χώρες που τις έχουν ματώσει ή καταστρέψει και, μέχρι σήμερα, μόνον του διαλόγου δεν ήταν οι πολιτικές τους…

Παράλληλα όμως συντηρεί και τους G20. Όπως έχει ειπωθεί, όταν πάνω από 40 χώρες “χτυπάνε” σήμερα την πόρτα των BRICS και άνω των 20 της τράπεζάς τους, οι ισχυρές οικονομίες εντός των G20 βρίσκονται αντιμέτωπες με την πιθανή υποτίμησή τους, ισχυρή υποτίμησή τους, απέναντι σε μια ακόμη πιο αυξημένη “οικογένεια” των BRICS. Η πρόσκληση για την συμμετοχή της Ένωσης Αφρικανικών Κρατών ως μονίμου μέλους, αυτό το χαρακτήρα έχει: την συντήρησης των ίδιων των G20, ως φόρουμ που είναι πολύ πιθανό σύντομα να είναι το μόνο στο οποίο θα έχουν λόγο οι σημερινοί G7. Στα θετικά, επίσης, αν και η Ένωση Αφρικανικών Κρατών δεν είναι και τόσο …ενωμένη σήμερα, ουσιαστικά «σπρώχνεται» σε κάποιαν μεγαλύτερη ενότητα, ώστε να μπορεί να προωθήσει κοινά συμφέροντα.

Η Ινδία στο ρόλο του ..τροχονόμου

Είναι δεδομένο πως το κοινό ανακοινωθέν αποτελεί μεγάλη νίκη της ινδικής διπλωματίας. Αν τα σημάδια γίνουν αποδείξεις, ίσως θα μπορούμε να μιλάμε και για τη μεγαλύτερη διπλωματική επιτυχία της χρονιάς – μεγαλύτερη και από την επαναπροσέγγιση Ιράν – Σαουδικής Αραβίας, υπό την κινεζική αιγίδα. Κι αυτό γιατί, έστω και δι’ αντιπροσώπων, έχουμε την ένδειξη μιας συμφωνίας – σε ευρύ πλαίσιο- ΗΠΑ και Ρωσικής Ομοσπονδίας, την πρώτη τέτοια ένδειξη από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.

Η Ινδία έχει χτίσει προσεκτικά, και πάλι, το προφίλ του ανεξάρτητου, αδέσμευτου, παίκτη. Από τη μία η παλαιά και εγνωσμένη φιλία της χώρας με τη Ρωσία, από την άλλη το επιτυχές φλερτ του Μπάιντεν (που έπλεξε και το εγκώμιο του Μόντι και “του ηγετικού του ρόλου στους G20” στο φόρουμ, και ευχαρίστησε και τον ..μπιν Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας), οι σημαντικότατες οικονομικές συμφωνίες ΗΠΑ- Ινδίας και η συμμετοχή της τελευταίας στους QUAD, της δίνουν την διπλωματική αναβάθμιση που χρειάζεται για να μεσολαβήσει μεταξύ των δύο πλευρών. Να θυμίσουμε ότι ο Πούτιν πρόσφατα είπε πως “είναι πάντα ανοικτός σε διαπραγματεύσεις”, ο Μπλίνκεν, από το Κίεβο, στάθηκε στο βαρύ φόρο αιματος και τις θυσίες στις οποίες υπόκειται ο ουκρανικός λαός και η Άγκυρα επαναβεβαίωσε την ετοιμότητά της να μεσολαβήσει.

Αν αυτή η μεσολάβηση θα φέρει “πάγωμα” της ουκρανικής κρίσης, θα φανεί. Η μόνη, όμως, μορφή “ειρήνευσης” που συζητάται και ακούγεται τελευταία, μετά την τραγική κατάληξη της ουκρανικής αντεπίθεσης, αφορά ένα “μοντέλο Κορέας”. Βεβαίως, το σενάριο επιστροφής της Ουκρανίας στην συμφωνία που είχε επιτευχθεί πέρισυ στην Τουρκία, και απέρριψε μετά από δυτικές πιέσεις (λέγε με Μπόρις Τζόνσον) ενώ αρχικά είχε δεχτεί η Ουκρανία, θα ήταν για την χώρα το καλύτερο, όμως από ότι φαίνεται αυτή δε βρίσκεται πια στο τραπέζι… Μια μικρή ελπίδα προς αυτό, πάντως, λένε αναλυτές, αποτελεί η ανάδειξη του Ρούστεμ Ουμέρωφ στην θέση του υπουργού Αμύνης, μιας και ο Ουμέρωφ είχε πάρει μέρος στις συνομιλίες εκείνες – τις μόνες επιτυχείς – όπως και στην αρχική συμφωνία για τα δημητριακά, που λειτούργησε όσο λειτούργησε.