Αν κοιτάξω πίσω, από εκεί που ξεκινήσαμε, το 2010 και εδώ που είμαστε σήμερα, έχουμε κάνει μια πάρα πολύ μεγάλη αλλαγή, πολύ σημαντική αλλαγή προς το καλύτερο, πολλοί δεν την περίμεναν ούτε έξω ούτε μέσα, αλλά η Ελλάδα και επέζησε στο ευρώ και πάει και πολύ καλά τώρα.

– Γιάννης Στουρνάρας, διοικητής ΤτΕ,

H συνέντευξη του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας στο in.gr ήταν ενδιαφέρουσα από κάθε άποψη. Όχι μόνο αρνήθηκε κάθε πολιτική φιλοδοξία, όχι μόνο εξόρκισε το ενδεχόμενο για νέους «τεχνοκράτες πρωθυπουργούς», αλλά έσπευσε να πει μια καλή κουβέντα για όλους, πάντα μέσα στο πλαίσιο της ιδεολογίας που υπηρετεί και της θέσης που κατέχει. Οι εκκλήσεις του για ενίσχυση της δημόσιας παιδείας και υγείας ήταν μια κεντρώα πινελιά, και συνολικά φαίνεται πως δεν είχε καμία διάθεση για να εμπλακεί σε κομματική συζήτηση, ίσως γιατί δεν υπήρχε κυβερνητικό διακύβευμα. Ανάλογες ήταν και οι υπόλοιπες προτροπές και οι συστάσεις του, αλλά ενδιαφέρον παραμένει το ότι αποκλείει επάνοδο της λιτότητας – την οποία όμως δεν είναι απολύτως σαφές αν περιορίζει μόνο στη «μείωση μισθών και συντάξεων», οι οποίοι, όπως θα δούμε πέφτουν ήδη.

Το αρχικό παράθεμα όμως είναι νομίζουμε εμβληματικό. Για το πρώτο πληθυντικό που χρησιμοποιεί ο κεντρικός μας τραπεζίτης. Ένα πρώτο πληθυντικό συμπερίληψης που το ακούμε συχνά και από την κυβέρνηση: Έχουμε, λέει, κάνει μια αλλαγή προς το καλύτερο στην οικονομία μας; Ποια Ελλάδα πάει «πολύ καλύτερα τώρα» σε σχέση με το 2010; Για τίνος την οικονομία μιλάμε;

Μερικές -αρκετές- ποσοτικές υπενθυμίσεις

Παραβιάζουμε ανοιχτές θύρες, αλλά επειδή υφίσταται μια μιντιακή επιχείρηση λήθης ας το υπενθυμίσουμε. Ας δούμε π.χ. ένα κλασικό μέτρο της πορείας της οικονομίας, το ΑΕΠ κατά κεφαλήν σε μονάδες ισοδύναμης αγοραστικής αξίας

Greece GDP per capita PPP – πηγή: tradingeconomics.com

Ο κ. Στουρνάρας αναφέρεται στα 13 χρόνια μάλιστα κατά τα οποία οι μισθοί έφτασαν στα τάρταρα, όχι μόνο γενικά το εθνικό εισόδημα:

Και αυτό συνεχίστηκε και πέρυσι π.χ.:

Αλλά η πτώση αυτή είχε και παράπλευρες απώλειες – στην κυριολεξία: στο ενδιάμεσο αυξήθηκε η θνησιμότητα και μάλιστα συστηματικά, από την πρώτη στιγμή που μπαίνουμε στα μνημόνια:

… κάτι που φυσικά συσχετίζεται με την κατάρρευση της δημόσιας δαπάνης για την υγεία:

Παράλληλα οι νέοι και οι όχι τόσο νέοι, αλλά πάντως εξειδικευμένοι εργαζόμενοι, συνέχισαν να φεύγουν τρέχοντας από την Ελλάδα, τάση η οποία δεν μοιάζει να σταματά.

Δεν έχει ίσως νόημα να το συζητάμε καν – τα στοιχεία παρατίθενται προς επίρρωση του εμπειρικά δεδομένου, οι περισσότεροι Έλληνες και Ελληνίδες, όσοι και όσες είναι πάνω από 30 ετών, είδαν με τα μάτια τους την φτωχοποίηση όλο και μεγαλύτερου τμήματος του πληθυσμού, την απώλεια εισοδημάτων της μεγάλης πλειονότητας, αλλά και την κατάρρευση των βασικών παραγόντων μιας στοιχειώδους ευμάρειας. Θα ήταν ένα ενδιαφέρον πεδίο έρευνας ίσως, να εξέταζε κανείς τι από όλη αυτή την καταστροφή έχει μείνει στα μυαλά των νεοελλήνων -ανά επαγγελματική και εισοδηματική κατηγορία ιδανικά – και ποιος θεωρούν ότι έφταιξε για αυτό, μια και η επιχείρηση «μαζί τα φάγαμε», οι βαρυσήμαντες οικονομικές αναλύσεις από εκείνους που οδήγησαν την χώρα στην καταστροφή και το gaslighting των καναλιών των ολιγαρχών, φαίνεται πως εκλογικά είχε λαμπρά αποτελέσματα.

Η Ελλάδα σχεδόν σε όλες τις στατιστικές εισοδήματος και ευμάρειας, αλλά και βασικών πλευρών ενός οργανωμένου κράτους – και ο αριθμός θανάτων ανά εκατομμύριο στην πανδημία ήταν μια ακόμα επιβεβαίωση – έχει βρεθεί από την μέση του πίνακα των χωρών της Ε.Ε. στον πάτο, μαζί με τις φτωχότερες πλέον χώρες της διεύρυνσης στην Ανατολική Ευρώπη. Δεν είναι τυχαίο πως εκεί βρεθήκαμε στους θανάτους από COVID-19, εκεί στην φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, εκεί στις ώρες εργασίας (με πρωτιά στις ώρες εργασίας όσων εργάζονται full time). Όσο για το κατά κεφαλήν εισόδημα σε μονάδες αγοραστικής δύναμης είμαστε προτελευταίοι στην Ε.Ε. μπροστά από τη Βουλγαρία…

… ενώ είμαστε πέμπτοι από το τέλος στην κατά κεφαλήν κατανάλωση σε μονάδες αγοραστικής αξίας στην ΕΕ (για σύγκριση: το 2007, η Ελλάδα βρισκόταν στην 11η θέση, στη μέση της σχετικής κατάταξης):

Αντίθετα δεν έχουμε το πλεονέκτημα της φτηνής σχετικά στέγης των ανατολικών χωρών, μια και είμαστε μακράν, μακρότατα, πρώτοι στην Ε.Ε. στην επιβάρυνση του κόστους κατοικίας.

Όσο για την εξαγωγική εκτόξευση, συνδέεται με το πρώτο γράφημα για τους μισθούς στη χώρα μας κατά τον Michael Pettis του Carnegie Endowment που σχολιάζει άρθρο των Financial Times για την ελληνική «επιτυχία».

Ποιοι είμαστε «εμείς»;

Οπότε επανερχόμαστε. Ο κ. Στουρνάρας δεν είναι ανόητος, κάθε άλλο. Κάνει συστηματικά όμως παρόμοιους «λάθος» υπολογισμούς. Μπερδεύοντας μέσους όρους και κατανομές, βάζοντας όλους μας σε ένα κοινό κουβά.

Γενικά η αισιοδοξία του κ. Στουρνάρα αν και είμαστε βέβαιοι πως είναι καλοπροαίρετη, δεν επιβεβαιώνεται συχνά, και φοβόμαστε πως και άλλες πλευρές όσων λέει (π.χ. για το trickle down effect από το νέο τάμα του έθνους, την «επενδυτική βαθμίδα») δύσκολα θα βγουν αληθινές και δύσκολα θα έχουν τη θετική επίδραση που ο ίδιος – και καθώς φαίνεται και ένα μεγάλο κομμάτι του Ελληνικού λαού- προσδοκά. Τουναντίον, με το καλημέρα της νέας κυβέρνησης και την ερχόμενη παύση των επιδοτήσεων στο ρεύμα, βλέπουμε πως μεταξύ κόστους ζωής και πληθωρισμού, οι μισθοί που δεν θα μειωθούν κατά τον κ. Στουρνάρα λόγω λιτότητας, θα συνεχίσουν την κατηφορική τους πορεία σε αγοραστική δύναμη, λόγω κόστους ζωής, λόγω παγώματος τριετιών, λόγω κατάργησης συλλογικών συμβάσεων, πράγματα που δεν φαίνεται να συνυπολογίζει στην εκτίμησή του ο κεντρικός μας τραπεζίτης.

Όμως για όποιον έχει χάσει περιουσία, δουλειές, μισθούς, ακόμα και τη ζωή των δικών του εξαιτίας της μνημονιακής λιτότητας και για όσους έχασαν ανθρώπους από COVID-19, σαν άμεσο αποτέλεσμα της δυναμίτισης του ΕΣΥ κατά την διάρκεια των μνημονίων, αυτή η χαρούμενη συμπερίληψη και το ξαναγράψιμο των μνημονιακών χρόνων, με την μαζική εξαθλίωση, την μετανάστευση από την Ελλάδα, την ανθρωπιστική κρίση, δεν μπορεί να περνάει έτσι. Δεν είμαστε οι περισσότεροι καλύτερα.