Η Μεγάλη Ουτοπία και τα μεγάλα ψέματα

του Βασίλη Λιόση

Παρακολουθώντας κάποιος το ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ με τον τίτλο Η ΜΕΓΑΛΗ ΟΥΤΟΠΙΑ που παρουσιάστηκε πρόσφατα και το οποίο αναφέρεται στη ρωσική επανάσταση, μένει έκπληκτος! Αντέχει το πολύ μέχρι το 35^ο λεπτό. Αυτό που βλέπει είναι μία κατάφωρη διαστρέβλωση της ιστορικής πραγματικότητας, μία αναθεωρητική οπτική των ιστορικών γεγονότων και ένα κείμενο εμφορούμενο από ιδεολογική πώρωση. Έχουμε και λέμε:

1. 1. Η μόνη αναφορά για τα αίτια της επανάστασης είναι μερικές εικόνες από ορισμένους πολίτες που πεινάνε. Η τσαρική καταπίεση είναι απούσα. Οι πολιτικές διώξεις το ίδιο. Οι παραμένουσες φεουδαρχικές σχέσεις που κρατούσαν υπόδουλους τους αγρότες σαν να μην υπήρξαν ποτέ. Οι αφόρητες συνθήκες εργασίας στα εργοστάσια δεν υπάρχουν πουθενά. Η σφαγή του 1905 δεν ακούγεται ούτε καν ως επίφαση αντικειμενικότητας. Η απουσία των αιτιών δεν είναι αθώα ή απότοκο επιστημονικής ανεπάρκειας του συγγραφέα του κειμένου. Είναι απολύτως συνειδητή επιλογή με σκοπό τη διαστρέβλωση της έννοιας της επανάστασης αλλά και τον εθισμό σε μία συγκεκριμένη ανάγνωση εν γένει των ιστορικών γεγονότων (ιστορία χωρίς αίτια και αιτιατά).
2. Παρουσιάζεται η διόλου πρωτότυπη θεωρία περί μπολσεβίκικου πραξικοπήματος. Τα γεγονότα που αποδεικνύουν τον επαναστατικό χαρακτήρα του ρωσικού Οκτώβρη είναι πάμπολλα. Ωστόσο, θα σταθούμε σε κάτι άλλο: όπου επιχειρήθηκε η μετάβαση στη σοσιαλιστική κοινωνία με ειρηνικά μέσα, το κεφάλαιο τσάκισε μέσα σε ένα λουτρό αίματος τους προοδευτικούς ανθρώπους. Η Χιλή είναι το πιο εύγλωττο παράδειγμα. Παράλληλα, η ρωσική επανάσταση υπήρξε η πιο ειρηνική επανάσταση στην ιστορία με μόλις 6 νεκρούς στις 25 Οκτώβρη του 1917. Η μετέπειτα αιματοχυσία οφείλεται αποκλειστικά στο αντιδραστικό μπλοκ της Ρωσίας και του διεθνούς ιμπεριαλισμού.
3. Σημασία έχει όχι μόνο τι λέει κάποιος αλλά και αυτό που αποκρύπτει. Και το εν λόγω ντοκιμαντέρ αποκρύπτει πολλά. Αποκρύπτει τις προ επανάστασης διώξεις των μπολσεβίκων, τη στάση της αστικής τάξης της Ρωσίας, τον ρόλο του Κερένσκι, μία ανάλυση για το τι ήταν τα Σοβιέτ, τη Δυαδική εξουσία, την επικράτηση των Μπολσεβίκων στα Σοβιέτ, τις χιλιάδες εξοπλισμένου λαού που υπερασπίστηκαν την επανάσταση, τις προτάσεις του Λένιν για συμμαχική κυβέρνηση σε Μενσεβίκους και Εσέρους, την ευελιξία του Λένιν που προσάρμοζε θέσεις ανάλογα με την πραγματικότητα και πολλά άλλα. Αλλά ως γνωστό η μισή αλήθεια είναι ένα ολόκληρο ψέμα.
4. Μετά τη νικηφόρα έκβαση της επανάστασης, οι Μπολσεβίκοι παρουσιάζονται λίγο ως πολύ ως στυγνοί τρομοκράτες. Όσον αφορά τον εμφύλιο είναι σαν να υπήρχε από τη μία ένας στρατός διεστραμμένων δολοφόνων (επαναστάτες) και από την άλλη δημοκράτες που μάχονταν για την ελευθερία (αντεπαναστατικό μπλοκ). Μάλιστα, όταν παρουσιάζονται ανατριχιαστικές σκηνές εκτελέσεων Μπολσεβίκων από τους Λευκούς, χαρακτηρίζονται απλώς ως εν ψυχρώ δολοφονίες δίχως περαιτέρω σχολιασμό. Είναι το σημείο που η ευαισθησία του αφηγητή εξαφανίζεται. Επίσης, αναφορά για αποστολή στρατευμάτων από όλο τον κόσμο (ανάμεσά τους και ελληνικών) για την κατάπνιξη της επανάστασης γίνεται μεν αλλά με ουδέτερο τρόπο δε. Μάλιστα η ουδετερότητα εγκαταλείπεται όταν τα ελληνικά στρατεύματα χαρακτηρίζονται ως ηρωικά! Η αντικειμενικότητα σε όλο της το μεγαλείο!

5.Το ντοκιμαντέρ αξιώνει και μία φιλοσοφική ανάγνωση των γεγονότων. Έτσι παρουσιάζει τις δύο ουτοπίες που υπήρχαν στον κόσμο. Από τη μία η κομμουνιστική ήταν αυτή που προέτασσε τον ρόλο του κράτους και τη βύθιση (προσέξτε τη λέξη «βύθιση») της ατομικότητας στο σύνολο και από την άλλη υπήρχε εκείνη η ουτοπία που προέτασσε την ελευθερία του ατόμου. Πλήρης διαστρέβλωση! Το κράτος για τον κομμουνισμό είναι το όχημα μέσω του οποίου θα τσακιστεί η αντίδραση της αστικής τάξης, δηλαδή των συντριπτικά λίγων και το όχημα που θα οδηγήσει στην αυτοκατάργησή του, δηλαδή θα οδηγήσει στην αταξική κοινωνία. Η άλλη ουτοπία που μιλάει για μία γενικόλογη ελευθερία είναι απολύτως υποκριτική αφού με τον όρο ελευθερία εννοεί την ελευθερία δράσης του κεφαλαίου π.χ. στη συνθήκη του Μάαστριχτ οι «περίφημες» τέσσερις ελευθερίες δεν είναι τίποτα άλλο παρά η επιθυμία της ευρωπαϊκής ολιγαρχίας να διακινεί απρόσκοπτα κεφάλαια, ανθρώπινο δυναμικό, εμπορεύματα και υπηρεσίες.

Είναι απορίας άξιο γιατί και μετά την οδυνηρή ήττα του κομουνιστικού κινήματος και την κρίση στην οποία έχει περιέλθει, κάποιοι εξακολουθούν να φοβούνται και να αναθεωρούν την ιστορία. Ή μήπως δεν πρέπει να είναι απορίας άξιο;

Υ.Γ.1: Σε συνέντευξή του ο δημιουργός του εν λόγω ντοκιμαντέρ, Φώτος Λαμπρινός, είπε: «Καταναλώθηκαν συνολικά πέντε χρόνια διαρκούς και επίπονης εργασίας όχι μόνο στην αναζήτηση του κινηματογραφικού υλικού, αλλά και στην αποδελτίωση γραπτών τεκμηρίων από πλουσιότατη βιβλιογραφία και σε συνεργασία με τους ιστορικούς μου συμβούλους». Πραγματικά αναρωτιόμαστε αν χρειάζονται πέντε ολόκληρα χρόνια και μάλιστα με τη συμβολή συμβουλατόρων για να φτιάξει κάποιος μία καρικατούρα της ρωσικής επανάστασης.

Υ.Γ.2: Οι μετά το 35^ο λεπτό θετικές αναφορές στην πολιτιστική έκρηξη που έλαβε χώρα στη Σοβιετική Ρωσία δεν καθαγιάζουν όλα τα προηγούμενα. Μάλιστα, προκαλείται το εξής εύλογο ερώτημα: πώς ένα καθεστώς που προέκυψε από «πραξικοπηματικές» διαδικασίες, προκάλεσε μία πολιτιστική άνθηση που εντυπωσίασε όλο τον κόσμο; Προφανώς, το ντοκιμαντέρ απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν δίνει.