Η πανδημία ως «ευκαιρία» (για ποιον άραγε;)

του Βασίλη Λιόση

Δημοσιεύτηκε στο www.efsyn.gr

Ακούγεται πολύ συχνά από τα επίσημα χείλη η εξής προτροπή: «να κάνουμε την κρίση ευκαιρία». Ακουγόταν στην κρίση του 2010, ακούγεται και σήμερα. Μόνο που όσοι το λένε δεν μένουν στο ευχολόγιο, αλλά περνάνε και στην πράξη, ομολογουμένως με επιτυχία.

Αυτό που στην πραγματικότητα εννοούν είναι η άσκηση μιας πολιτικής που θα ευνοήσει (κι άλλο) τα δικά τους συμφέροντα. Αλλά ας απαντήσουμε πρωταρχικά γιατί η κρίση είναι «ευκαιρία», ειδικά στη σημερινή της φάση. Αποτελεί, λοιπόν, «ευκαιρία», γιατί:

α) Η πανδημία έχει οδηγήσει στη διάλυση της κοινωνικής ζωής και ο κόσμος προσπαθεί να καταλάβει τι είναι αυτό που βιώνει. Επομένως, δεν βρίσκεται ακόμη σε κατασταλαγμένα συμπεράσματα (ο κόσμος) με αποτέλεσμα οι κρατούντες να διαχειρίζονται κατάλληλα αυτό την κοινωνική αναζήτηση ή/και την κοινωνική παγωμάρα. Μέσα σε αυτή τη νέα κατάσταση ανθούν απόψεις που δεν ευνοούν την αντίσταση. Ο κοινωνικός αυτοματισμός, για παράδειγμα, που καλλιεργείται από κυβέρνηση και ΜΜΕ εργάζεται προς αυτή την κατεύθυνση (βλέπε χαρακτηριστικά το κλίμα που δημιουργήθηκε λόγω της συγκέντρωσης έξω από το εφετείο την ημέρα έκδοσης της απόφασης για τη Χρυσή Αυγή).

β) Πλευρά αυτής της κοινωνικής παγωμάρας είναι η αδυναμία του λαϊκού κινήματος να είναι ενεργό όπως σε πρότερες περιόδους. Οι συνελεύσεις σωματείων, φοιτητικών συλλόγων και κάθε είδους συλλογικότητας, οι συνεδριάσεις των διοικητικών συμβουλίων κάθε οργανωμένου φορέα, οι λαϊκές συγκεντρώσεις ακόμη και οι συνεδριάσεις στο κοινοβούλιο, γίνονται περιορισμένα ή με νέες μορφές (διαδίκτυο) κάτι που εμποδίζει την κοινωνική διαπάλη, την πολιτική και ιδεολογική ζύμωση, τη λήψη αποφάσεων, την κάθοδο στον δρόμο. Πρόκειται για μία κατάσταση που μετράει περίπου εννέα μήνες.

γ) Έχει παρατηρηθεί πως σε ορισμένες περιόδους κρίσης ο λαός συσπειρώνεται γύρω από την όποια κυβέρνησή του. Στο πρώτο κύμα της πανδημίας τα ποσοστά αποδοχής της κυβερνητικής διαχείρισης ήταν δυσθεώρητα και παραμένουν μεγάλα λαμβάνοντας υπόψη ότι υπερβαίνουν το εκλογικό της ποσοστό. Επίσης, το εκλογικό αυτό ποσοστό σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις είναι σχεδόν αμετακίνητο και σε υψηλά επίπεδα. Και όλα αυτά με δεδομένο ότι η κυβέρνηση έχει διαπράξει εγκλήματα κατά του λαού. Ακριβώς για αυτούς του λόγους η ΝΔ αδιαφορώντας για τις όποιες κοινωνικές αντιδράσεις εξαπολύει μία εντατική και μεγάλη σε έκταση επίθεση μέσω πλημμυρίδας νομοθετικών ρυθμίσεων και απερίγραπτων δηλώσεων και πρακτικών.

Έτσι, αρπάζοντας την ευκαιρία το κυβερνητικό κόμμα και κατά συνέπεια η ελληνική ολιγαρχία, δεν έχουν αφήσει τίποτα όρθιο:

Ψήφισαν τον νόμο για τον περιορισμό των διαδηλώσεων (πρώτη καραντίνα). Επρόκειτο για ένα πάγιο αίτημα του συντηρητικού μπλοκ της χώρας που βρήκε την ευκαιρία μετά από χρόνια προσπαθειών να το υλοποιήσουν αξιοποιώντας την καραντίνα.
Στην ίδια περίοδο ψήφισαν τον περιβαλλοντοκτόνο νόμο με βάση τον οποίο επιτρέπονται οι εξορύξεις πετρελαίου και αερίου μέσα σε ζώνες διαχείρισης οικοτόπων και αφαιρείται από την τοπική κοινωνία και τις δημοτικές αρχές το δικαίωμα γνώμης για βαριά επικίνδυνες και ρυπογόνες εγκαταστάσεις εξόρυξης υδρογονανθράκων στις δημόσιες περιοχές ιδιοκτησίας τους.
Χρηματοδοτήθηκαν τμήματα του ελληνικού κεφαλαίου (καναλάρχες και κλινικάρχες). Η χρηματοδότηση σε οποιαδήποτε φάση είναι έτσι κι αλλιώς σκάνδαλο, πόσω μάλλον στη σημερινή φάση με τα πολύ μεγάλα ποσοστά ανεργίας, τα επιδόματα πείνας και τις τερατώδεις ελλείψεις στον δημόσιο τομέα της υγείας. Η υποστήριξη της κυβέρνησης από τα μεγάλα ΜΜΕ ήταν δεδομένη, αλλά η χρηματοδότησή τους τα έχει μετατρέψει σε γκεμπελικά κέντρα διάδοσης κοπτοραπτόμμενων ειδήσεων.
Τροποποιήθηκαν προς όφελος του κεφαλαίου οι εργασιακές σχέσεις. Συγκεκριμένα προβλέπεται η αναπλήρωση των χαμένων ωρών λόγω καραντίνας με απλήρωτες υπερωρίες. Το όνειρο κάθε εργοδότη έγινε πραγματικότητα! Παράλληλα, οι επιθεωρητές εργασίας έχουν γίνει άφαντοι στους εργασιακούς χώρους, δίνοντας απόλυτη ελευθερία κινήσεων στην εργοδοσία. Ανεξιχνίαστη είναι ακόμη η πλευρά με την τηλεργασία. Πόσο εντατικοποιήθηκε η εργασία; Υπάρχουν ώρες απλήρωτης εργασίας; Και πόσο αποκοινωνικοποιεί τον εργαζόμενο;
Με τις διατάξεις του νέου πτωχευτικού κώδικα, δίνεται πλέον βορά η πρώτη κατοικία σε κοράκια της αγοράς. Πρόκειται για ένα ζήτημα που αφορά χιλιάδες οικογένειες, τις οποίες η κυβέρνηση τις έχει χαρακτηρίσει ως στρατηγικούς κακοπληρωτές την ώρα που οι τράπεζες έχουν ανακεφαλοποιηθεί τέσσερις φορές.
Το πιο πρόσφατο κατόρθωμα της κυβέρνησης αφορά το δώρο που δόθηκε στα ιδιωτικά κολλέγια της χώρας με την εξίσωση των πτυχίων που παρέχουν με τα αντίστοιχα πτυχία των δημόσιων ΑΕΙ. Μάλιστα πρόκειται για μία διάταξη που ψηφίστηκε νύχτα, αλλά όπως έχει δηλώσει ο αρχηγός της Χρυσής Αυγής «οι καλύτερες δουλειές γίνονται νύχτα».
Μαζί με όλα τα παραπάνω σημειώθηκε κι ένας αντιδημοκρατικός κατήφορος της κυβέρνησης που δεν έχουμε ξαναδεί από τη μεταπολίτευση κι έπειτα. Η κατάσταση εξαίρεσης έχει αποκτήσει πλέον μόνιμα χαρακτηριστικά και τείνει να μετατραπεί σε κανονικότητα, αν δεν έχει μετατραπεί ήδη σε τέτοια. Απαγόρευση της συγκέντρωσης στις 17 Νοέμβρη, προπηλακισμός βουλευτών και αρχηγών κομμάτων, συλλήψεις τόσο στις 17 Νοέμβρη όσο και στις 6 Δεκέμβρη, την επέτειο της δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου, επιβολή εξοντωτικών προστίμων και ατελείωτη υποκρισία. Όλα στο όνομα προστασίας της δημόσιας υγείας, την ώρα που τα μέτρα υγειονομικής ασφάλειας τα παραβίαζαν κατάφορα οι δυνάμεις καταστολής, την ώρα που στους χώρους εργασίας τα μέτρα προστασίας είναι ελλιπέστατα, την ώρα που εισήλθαν το καλοκαίρι στη χώρα εκατομμύρια τουρίστες με ελάχιστους ελέγχους, την ώρα που τα μαθήματα στα σχολεία διεξάγονταν συχνά σε 28μελή τμήματα.
Στο ιδεολογικό επίπεδο προήχθη η αντίληψη της ατομικής ευθύνης. Δεν πρόκειται για μία ιδεοληπτική εμμονή και για κάποιο είδους ψυχαναγκασμού των κυβερνητικών στελεχών, αλλά δομικό στοιχείο της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας. «Δεν υπάρχει κοινωνία, μόνο άτομα», διαλαλούσε η Θάτσερ, μέντορας όλων των σημερινών αστών πολιτικών. Η εμπέδωση αυτού του δόγματος, η αναπαραγωγή του και η υπεράσπισή του από τμήματα του λαού βοηθά την απόσειση των ευθυνών από τις πλάτες του κράτους για την επίλυση των μεγάλων κοινωνικών προβλημάτων και την ανάθεση της λύσης τους στον ιδιωτικό τομέα για ευνόητους λόγους.

Πράγματι, λοιπόν, η κυβέρνηση υλοποίησε την προτροπή περί μετατροπής της κρίσης σε ευκαιρία. Μετά τη λήξη συναγερμού, το τοπίο θα έχει αλλάξει δραματικά: σε επίπεδο νόμων, σε επίπεδο συνείδησης, σε επίπεδο πράξης. Το ζητούμενο είναι τι πρωτοβουλίες θα ληφθούν και από ποιον, ώστε να αντιστραφεί η ζοφερή αυτή κατάσταση.