Ο Θανάσης Διαμαντόπουλος και οι πρόωρες εκλογές

του Βασίλη Λιόση

Είναι γνωστό πως υπάρχει μία συζήτηση στον δημόσιο λόγο σχετικά με το αν θα διεξαχθούν πρόωρες εκλογές. Ο προβληματισμός αυτός συνδέεται αντικειμενικά με τις επιπτώσεις της πανδημίας. Διαβάζοντας ένα άρθρο του Θανάση Διαμαντόπουλου στο «Βήμα» (γνωστού θεωρητικού της συντηρητικής παράταξης, συγγραφέα, ακαδημαϊκού και τρόφιμου του ΣΚΑΪ) αναρωτήθηκα πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος με θεωρητική συγκρότηση ενός πανεπιστημιακού να αναλύει με τόσο ρηχό τρόπο (που υποτίθεται ότι είναι εμβριθής λόγω της χρήσης περίτεχνων λέξεων και φράσεων). Κωδικοποιώ, λοιπόν, τα κύρια σημεία ανάλυσης ασκώντας και τη σχετική κριτική.

Ο Διαμαντόπουλος παρουσιάζει τη διαδρομή των πολιτικών προς την εξουσία ως ένα ψυχαναλυτικό φαινόμενο, δηλαδή ως απόρροια της ενόρμησής τους για εξουσία. Είναι η γνωστή θεώρηση κάποιων ιστορικών και αναλυτών που βλέπουν την ανάδειξη διαφόρων ιστορικών προσωπικοτήτων ως αποτέλεσμα των ιδιαιτεροτήτων τους. Έτσι, μπαίνουν όλοι σε μία μαρμίτα: ο Τζένγκις Χαν, ο Ναπολέοντας, ο Λένιν, ο Χίτλερ, ο Στάλιν, ο Τσόρτσιλ. Η διαδρομή τους υποτίθεται ότι κρύβει τις προσωπικές επιδιώξεις τους και οι αποφάσεις τους αποδίδονται στις ιδιαίτερες πλευρές της ψυχοσύνθεσής τους. Οι κοινωνικές και ταξικές αντιθέσεις είναι απούσες, οι κοινωνικοί αγώνες είναι περίπου ένα ιστορικό ατύχημα.
Οι εξουσιομανείς, κατά Διαμαντόπουλο, χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: στην πρώτη υπάγονται όσοι πρωτίστως αισθάνονται ηδονικές δονήσεις από τη «μέθεξη», την πορεία προς το ακριβό αντικείμενο του πόθου τους· στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν όσοι αντλούν ικανοποίηση από αυτή καθ’ εαυτή την άσκηση διακυβέρνησης. Αφού γίνεται αυτή η κατηγοριοποίηση επιχειρείται η ένταξη στη μία ή την άλλη κατηγορία του Κυριάκου και του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, του Γεώργιου και του Ανδρέα Παπανδρέου, του Κώστα και του Κωνσταντίνου Καραμανλή, του Κώστα Σημίτη. Μπορεί κάποιος να αποκλείσει τα προσωπικά κίνητρα; Καθόλου, θα απαντάγαμε. Αλλά, παραμονεύει η επόμενη ερώτηση: αυτό είναι το κυρίαρχο ή το γεγονός ότι οι πρωθυπουργοί, οι υπουργοί και οι υπόλοιποι ταγοί του έθνους, ασκούν μία πολύ συγκεκριμένη πολιτική; Ότι καθοδηγούνται ευθέως ή εμμέσως από τους κυρίαρχους οικονομικούς κύκλους; Ότι παρόλες τις επιμέρους διαφοροποιήσεις στην άσκηση πολιτικής ο κεντρικός άξονας αυτής της πολιτικής είναι πανομοιότυπος; Και ότι γνωρίζουν ότι οι όποιες προσωπικές επιδιώξεις τους υλοποιούνται γιατί υποστηρίζονται (με το αζημίωτο) από την οικονομική ολιγαρχία;
Ο Διαμαντόπουλος καλεί τον Κυριάκο Μητσοτάκη να προβληματιστεί μπροστά στη νέα πραγματικότητα επιστρατεύοντας την εξής επιχειρηματολογία: η κήρυξη πρόωρων εκλογών θα σημάνει μία παράταση της κυβερνητικής θητείας κατά 16 μήνες, ο Μητσοτάκης θα κυριαρχήσει στο εσωκομματικό παιχνίδι που διεξάγεται στους κόλπους της ΝΔ, η συγκυρία ευνοεί το κυβερνόν κόμμα αφού οι δημοσκοπήσεις είναι ευνοϊκές, θα επιτευχθεί η εκρίζωση της απλής αναλογικής κ.λπ.. Τις πραγματικές αιτίες του προβληματισμού περί διεξαγωγής πρόωρων εκλογών δεν θα τις δει κανείς. Και ποιες είναι οι πραγματικές αιτίες; Όλες οι προβλέψεις για την πορεία της ελληνικής οικονομίας είναι δυσοίωνες. Προβλέπεται μείωση του ΑΕΠ (ήδη υφίσταται κάτι τέτοιο), αύξηση της ανεργίας, συμπίεση εργατικών εισοδημάτων, αύξηση του χρέους. Όλα αυτά θα επιφέρουν πιθανότατα κοινωνικές εκρήξεις και εκτεταμένη κοινωνική δυσαρέσκεια, αύξηση απεργιακών και κάθε είδους κινητοποιήσεων. Η εμπειρία της εκτεταμένης κοινωνικής έκρηξης μετά την εφαρμογή των μνημονίων είναι νωπή. Το παλιό μοντέλο του δικομματισμού κατέρρευσε με πάταγο, πραγματοποιήθηκαν τεράστιες διαδηλώσεις με τη συμμετοχή εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, η συμμετοχή στις απεργίες ήταν πρωτοφανής και εν τέλει η απαξίωση του αστικού πολιτικού κόσμου δεν είχε προηγούμενο. Για αυτό ακριβώς υπάρχει και το δίλημμα από τους κρατούντες. Η πρώτη εκδοχή είναι να διεξαχθούν τώρα οι εκλογές προκειμένου η κυβέρνηση να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης κι έτσι να συνεχίσει το αντιλαϊκό της έργο έχοντας την κοινωνική έγκριση και ελαχιστοποιώντας με αυτό τον τρόπο τον κοινωνικό αναβρασμό. Η δεύτερη εκδοχή είναι να εξαντλήσει η κυβέρνηση την τετραετία της ευελπιστώντας πως σε έναν επόμενο χρόνο θα παρουσιαστεί οικονομική ανάκαμψη. Έτσι, θα πιστωθεί ότι και δεν έβαλε τη χώρα σε «εκλογικές περιπέτειες» και ότι διαχειρίστηκε επιτυχημένα την πανδημία και ότι η πολιτική της οδήγησε σε ανάκαμψη. Όλα αυτά όμως με τον κίνδυνο πάντα της κοινωνικής αναταραχής και δίχως την κοινωνική συναίνεση που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν οι πρόωρες εκλογές.

Εδώ, λοιπόν, βρίσκεται και το σημείο από το οποίο πηγάζει όλος ο προβληματισμός: τους προβληματίζει και τους αγχώνει μία νέα κοινωνική έκρηξη που θα αμφισβητήσει εκ νέου το πολιτικό στάτους κβο και θα εμποδίσει την απρόσκοπτη λειτουργία του κεφαλαίου. Αυτά που επ’ ουδενί δεν πρέπει να θιχτούν είναι οι τέσσερις ελευθερίες του Μάαστριχτ (κίνηση κεφαλαίων, εμπορευμάτων, υπηρεσιών, προσώπων) και η κερδοφορία του κεφαλαίου. Και η υπεράσπιση αυτών των ελευθεριών γίνεται από πολιτικό προσωπικό, δημοσιογράφους, διανοούμενους, δεξαμενές σκέψης κ.ά..

Το πρόβλημα τέτοιων αναλύσεων όπως αυτή του Διαμαντόπουλου, είναι ότι είτε κάνουν περιγραφές είτε στέκονται σε δευτερεύουσες και τριτεύουσες πλευρές ενός φαινομένου. Για να το πούμε διαφορετικά αδυνατούν ή δεν θέλουν να αγγίξουν την ουσία. Διότι αν αγγίξεις την ουσία πρέπει να πεις την αλήθεια…