Χούντα και Αμερικανοί: ξεχάστε ό,τι ξέρατε. Α΄Μέρος.

του Βασίλη Λιόση

A΄ ΜΕΡΟΣ

Το «ξεχάστε ό,τι ξέρατε» δεν είναι μια προτροπή του γράφοντος αλλά επί της ουσίας μια προτροπή της ΚΕ του ΚΚΕ. Αφορμή για αυτό το σχόλιο αποτέλεσαν τρία ντοκουμέντα. Το ένα είναι η ανακοίνωση της ΚΕ για τα 50 χρόνια από την εξέγερση του πολυτεχνείου[1], το δεύτερο είναι η τοποθέτηση της Αλέκας Παπαρήγα στην Τ.Ο. των εκπαιδευτικών Αττικής[2] και το τρίτο είναι μία έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ για τον Νοέμβρη του 1973.[3]

ΕΝΑ ΝΕΚΡΟ ΔΟΓΜΑΤΙΚΟ ΣΧΗΜΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

Τα τρία αυτά ντοκουμέντα διαφοροποιούνται πλήρως από την παλαιότερη θεώρηση του κόμματος που σχετιζόταν με τα αίτια του απριλιανού πραξικοπήματος. Έτσι, στο νέο πνεύμα, αυτό της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας, όπου οι εξαρτημένες και οι μισοεξαρτημένες χώρες είναι ανύπαρκτες, η έννοια της οικονομικής, πολιτικής και στρατιωτικής εξάρτησης στερούνται νοήματος, τα αντιιμπεριαλιστικά αιτήματα θεωρούνται περίπου οπορτουνισμός, μέσα, λοιπόν, σε αυτό το πλαίσιο ο ρόλος του αμερικανικού παράγοντα την περίοδο της χουντικής επταετίας δεν αναφέρεται πουθενά! Το μόνο που υπάρχει είναι κάποιες αδύναμες και θολές αναφορές περί ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων που είχαν αντανάκλαση στην εσωτερική πολιτική σκηνή.[4]

Συγκεκριμένα, η έκδοση της ΚΕ αναφέρει: «[…] η δικτατορία των συνταγματαρχών αποτέλεσε μία προσπάθεια δυναμικής επίλυσης των αδιεξόδων του πολιτικού συστήματος.

» […] το πραξικόπημα σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε από εκείνο το τμήμα της αστικής τάξης και τις δυνάμεις των συνταγματαρχών που κινήθηκαν με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα και ταχύτητα».[5]

Λίγο παρακάτω το βιβλίο αναφέρει:

«[..] είχε αναπτύξει (σ.σ. η ομάδα των πραξικοπηματιών) πολύμορφους δεσμούς με την εγχώρια αστική τάξη και το αστικό πολιτικό σύστημα, διέθετε διασυνδέσεις με εγχώριες και ξένες μυστικές υπηρεσίες και ειδικότερα με αυτές τις ΗΠΑ».[6]

Στη συνέχεια σημειώνεται ότι οι πραξικοπηματίες εκκολάφθηκαν στο πλαίσιο των μηχανισμών του μεταπολεμικού κράτους και του αστικού στρατού αλλά και του ΝΑΤΟ  και ως εκ τούτου ερμηνεύεται η αποδοχή τους από διάφορα κέντρα:

»[…] οι θέσεις τους είχαν σημαντική αποδοχή στους κόλπους του στρατεύματος, καθώς και το γιατί η επιβολή της δικτατορίας έγινε δεκτή από κυρίαρχα τμήματα των Ελλήνων καπιταλιστών και από τις κύριες ιμπεριαλιστικές συμμαχίες (ΝΑΤΟ, ΕΟΚ κ.λπ.) του ελληνικού καπιταλιστικού κράτους».[7]

Τι μας λένε τα παραπάνω αποσπάσματα; Πρώτον, διατυπώνεται ρητά πως αποκλειστικός σχεδιαστής κι εκτελεστής του πραξικοπήματος υπήρξε η ελληνική αστική τάξη. Ο αμερικανικός παράγοντας δεν αναφέρεται πουθενά. Δεύτερον, γράφεται γενικώς πως το ΝΑΤΟ (ακόμη κι εδώ αποφεύγεται επιδεικτικά η αναφορά της λέξης «Αμερικανοί») δέχτηκε απλώς  το πραξικόπημα κι έτσι παρουσιάζεται ως ένας παθητικός παρατηρητής. Ούτε σχεδιασμός, ούτε ανάμιξη…

Η εξαφάνιση του αμερικανικού παράγοντα στην οργάνωση και στη στήριξη της αιμοσταγούς επταετούς χούντας εντάσσεται στο δόγμα της ιμπεριαλιστικής Ελλάδας. Η τυχόν αναγνώριση του ρόλου του αμερικανικού ιμπεριαλισμού χαλάει το εν λόγω σχήμα, ανατρέπει τα δόγματα της σημερινής ηγεσίας και τη λενινιστική περί ιμπεριαλισμού θεώρηση. Διότι αν οι Αμερικανοί σχεδίασαν το απριλιανό πραξικόπημα ή το στήριξαν με θέρμη αυτό αναδεικνύει σχέσεις πολιτικής εξάρτησης ανάμεσα την ελληνική ολιγαρχία, τους εκπροσώπους της και τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό.

Η ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Πρώτα από όλα πρέπει να αναδειχθεί η στροφή που έχει κάνει η ηγεσία του ΚΚΕ στη θεώρηση της συγκρίνοντας τα τωρινά ντοκουμέντα με παλαιότερα. Για παράδειγμα, στις 19 Μαΐου του 1967 η απόφαση του πολιτικού γραφείου της ΚΕ του ΚΚΕ διαπίστωνε ότι:

«Εμπνευστές και οργανωτές του φασιστικού στρατιωτικού πραξικοπήματος είναι οι Αμερικάνοι ιμπεριαλιστές, οι πιο αντιδραστικοί κύκλοι της ξενόδουλης ελληνικής ολιγαρχίας, το Παλάτι και άμεσοι εκτελεστές του οι αμερικανικές νατοϊκές υπηρεσίες στην Ελλάδα και η στρατιωτική χούντα. Το σχέδιο που εφαρμόστηκε ήταν σχέδιο που εκπονήθηκε από τις υπηρεσίες του ΝΑΤΟ. Οι στρατιωτικές μονάδες που το πραγματοποίησαν ανήκουν στις δυνάμεις του ΝΑΤΟ και μετακινούνται μόνο με διαταγή του ΝΑΤΟ. Αμερικάνικα ήταν τα τανκς, τα θωρακισμένα αυτοκίνητα, τα αεροπλάνα, τα εφόδια, τα καύσιμα που χρησιμοποιήθηκαν από τη χούντα για την επιβολή του στρατιωτικού πραξικοπήματος. Στις σχολές του πενταγώνου, των μυστικών υπηρεσιών της ΚΥΠ εκπαιδεύτηκαν οι πρωτεργάτες της συνωμοσίας, από τους Αμερικανούς εξαρτώνται και διευθύνονται».[8]

Μια απλή αντιπαραβολή της τότε θεώρησης με τη σημερινή αρκεί για να κατανοήσει κάποιος την τεράστια αλλαγή και το βάθος της αναθεώρησης της ιστορίας. Αλλά μήπως το ΚΚΕ εκείνου του καιρού ήταν εγκλωβισμένο σε ιδεοληψίες και αγκυλώσεις και η άποψή του ήταν αναντίστοιχη με την ίδια την πραγματικότητα; Ας συνειδητοποιήσουμε πως κοιτώντας κάποιος την παραπάνω απόφαση βλέπει ότι η εκτίμηση δεν αφορά μόνο τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό αλλά και την ελληνική ολιγαρχία. Επομένως, δεν επρόκειτο για μια μονομερή οπτική και για μια έστω αθέλητη αθώωση της ελληνικής αστικής τάξης. Δυστυχώς, όμως, φτάνουμε σε ένα σημείο όπου πρέπει να αποδείξουμε τα αυτονόητα και η απόδειξη αυτή θα γίνει με βάση συγκεκριμένα ιστορικά ντοκουμέντα.

Πρέπει, επιπλέον, να σημειώσουμε πως για πολλοστή φορά γίνεται μία αλλαγή θέσης και μάλιστα θεμελιώδους σημασίας για την ιστορία του ΚΚΕ αλλά και του ίδιου του τόπου, δίχως να έχει προηγηθεί ευρύτερη συζήτηση στους κόλπους του κόμματος, δίχως διοργάνωση επιστημονικών συμποσίων και κυρίως δίχως να εξηγείται η μεταστροφή. Άλλωστε δεν είναι η πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια που γίνεται κάτι τέτοιο. Με τον ίδιο τρόπο έγινε η μεταστροφή όσον αφορά την ιστορία της Κομμουνιστικής Διεθνούς, την τακτική και στρατηγική του ΚΚΕ του μεσοπολέμου και της περιόδου της κατοχής, την κλασική θεώρηση του ΚΚΕ περί εξαρτημένης Ελλάδας.

ΑΣ ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΜΕ ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Το πραξικόπημα των συνταγματαρχών το 1967 αποτέλεσε μία σημαντική φάση της εμβάθυνσης και της συνέχισης των «εξαρτησιακών» σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ. Το 1965 σημειώθηκε στην Ελλάδα μια τεράστια κινηματική έκρηξη, αυτή που έμεινε στην ιστορία ως «Ιουλιανά». Για τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή διατυπώθηκαν προβληματισμοί στο παρελθόν σχετικά με το αν υπήρξε προεπαναστατική κατάσταση. Όπως και να έχει, το αστικό καθεστώς αμφισβητήθηκε και το γεγονός αυτό θορύβησε τόσο την εγχώρια αστική τάξη όσο και τον αμερικανικό παράγοντα, που είχε σοβαρούς λόγους να έχει υπό την κατοχή του ένα προτεκτοράτο που συνέδεε γεωγραφικά τα Βαλκάνια, τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Η αστάθεια στο αστικό πολιτικό σύστημα δεν επέτρεπε την επιβολή ενός αστικού εκσυγχρονισμού στην Ελλάδα και προκαλούσε ανησυχία και φόβο στις ΗΠΑ. Το πρόβλημα αυτό έπρεπε να λυθεί με μια πολιτική λύση που θα εξασφάλιζε σταθερότητα, δηλαδή τσάκισμα του λαϊκού παράγοντα κι επιβολή με βίαιο τρόπο πολιτικών και οικονομικών μέτρων. Μια τέτοια λύση μπορούσε να δοθεί μόνο μέσω ενός χουντικού καθεστώτος. Αυτή σε βασικές γραμμές είναι και η ερμηνεία της πραγματοποίησης του απριλιανού πραξικοπήματος και όχι ασφαλώς ο γραφικός χαρακτήρας και οι ιδιαιτερότητες των συνταγματαρχών. Ποιος ήταν, όμως, ο ρόλος των Αμερικανών στο πραξικόπημα;

Οι Αμερικανοί φαίνεται πως στη συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία δεν επιθυμούσαν μια κυβέρνηση του «Κέντρου». Ορισμένες δημοσκοπήσεις που είχε αναλάβει να κάνει η CIA, έδειχναν ότι η Ένωση Κέντρου (ΕΚ) θα κέρδιζε τις εκλογές με απόλυτη πλειοψηφία. Αυτό, βέβαια, δε σημαίνει πως ο Γιώργος Παπανδρέου (Γ.Π.) θα ακολουθούσε μια φιλολαϊκή πολιτική και θα έκανε κινήσεις ανεξαρτητοποίησης από τον αμερικανικό παράγοντα. Ο ίδιος ο Γ.Π. είχε δώσει τα διαπιστευτήριά του στην ντόπια αστική τάξη και τον ιμπεριαλισμό, όταν αναφερόταν στον «κομμουνιστικό κίνδυνο»[9]. Οι Αμερικανοί επιθυμούσαν έναν πιο γνήσιο εκπρόσωπο των συμφερόντων τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Αμερικανοί διπλωμάτες ζήτησαν οικονομική βοήθεια από την Ουάσιγκτον για να ενισχυθούν στις επικείμενες εκλογές υποψήφιοι αντίπαλοι της ΕΚ. Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Λώρενς Στερνς στο βιβλίο του Λάθος Άλογο γράφει σχετικά: «[…] οι αντιπρόσωποι του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας στη Ουάσιγκτον εξέτασαν αυτές τις προτάσεις, αλλά τελικά τις απέρριψαν. Το επιχείρημά τους ήταν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν ήδη αναλάβει βαριές υποχρεώσεις στη Νοτιανατολική Ασία και ότι έχει έρθει ο καιρός να φροντίσουν μόνοι τους για τον εαυτό τους. Καθώς ένας υψηλότατα ιστάμενος  κυβερνητικός επίσημος παρατήρησε, “ίσως θα έπρεπε να αφήσουμε τους Έλληνες να δοκιμάσουν τη στρατιωτική δικτατορία, μια και τίποτε άλλο δε φαίνεται να λειτουργεί εκεί πέρα”»[10], η υπογράμμιση δική μας.

Ακολουθεί το Β΄ μέρος στο οποίο θα υπάρχουν ιστορικά στοιχεία που αποδεικνύουν την ανάμειξη του αμερικανικού παράγοντα στον σχεδιασμό του πραξικοπήματος.

[1]. https://www.rizospastis.gr/columnPage.do?publDate=15/11/2023&columnId=10002

[2]. https://www.rizospastis.gr/page.do?publDate=18/11/2023&id=19526&pageNo=8

[3]. Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, Πολυτεχνείο, Νοέμβρης 1973, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023.

[4]. https://www.rizospastis.gr/page.do?publDate=18/11/2023&id=19526&pageNo=8

[5]. Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, Πολυτεχνείο, Νοέμβρης 1973, σελ. 13, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2023.

[6]. Ό.π.

[7]. Ό.π., σελ. 14

[8]. Το ΚΚΕ, Επίσημα Κείμενα. Τ. 10, 1967-1974, σελ. 27, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2009.

[9]. Βλέπε αναλυτικότερα Μαρδάς Κώστας, Βάσεις, αίμα και πετρέλαιο. Από τον ψυχρό πόλεμο στην παγκοσμιοποίηση, σ. 43, εκδ. Λιβάνη.

[10]. Αναφέρεται στο: Λιναρδάτος Σπύρος , Από τον εμφύλιο στη χούντα, τ. Δ’ 1963-1967, σ. 720, εκδ. Το Βήμα, Βιβλιοθήκη, 2010.