του Tung Nguyen*

μετ. Γιάννης Παπαδάκης από το rosalux.de

Στα τέλη του 2024, ο Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος του Βιετνάμ, Tô Lâm, ανακοίνωσε μια άνευ προηγουμένου αναμόρφωση του πολιτικού και διοικητικού συστήματος της χώρας. Το μέτρο σκοπεύει να μειώσει τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων και να βελτιστοποιήσει τις κυβερνητικές δομές σε όλα τα επίπεδα μέχρι το τέλος του 2025. Εάν επιτύχει, θα μπορούσε να μεταμορφώσει το πολιτικό τοπίο του Βιετνάμ και την προσέγγιση της διακυβέρνησης για τη μετατροπή του έθνους σε μια σοσιαλιστική οικονομία υψηλού εισοδήματος έως το 2045. Ωστόσο, υπάρχουν επίσης προκλήσεις μπροστά μας.

Ο Γενικός Γραμματέας του Βιετνάμ Tô Lâm πιάνει δουλειά. Μετά τη θεαματική άνοδό του στο ανώτατο αξίωμα του Κομμουνιστικού Κόμματος του Βιετνάμ (ΚΚΒ) τον Αύγουστο του 2024, ζήτησε γρήγορα μια φιλόδοξη μεταρρύθμιση τον Νοέμβριο του 2024, με στόχο την αναμόρφωση του πολιτικού συστήματος της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Βιετνάμ, το οποίο περιέγραψε ως «γραφειοκρατικό, επικαλυπτόμενο και αναποτελεσματικό», σύμφωνα με επίσημο δελτίο Τύπου. Αποκαλεί τη μεταρρύθμιση αυτή «Επανάσταση εξορθολογισμού» (Cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy), η οποία υποτίθεται ότι αποτελεί προϋπόθεση για τη λεγόμενη Νέα Εποχή στην οποία θέλει να οδηγήσει το Βιετνάμ.

Μέχρι στιγμής, οι ενδιαφερόμενοι φορείς σε κεντρικό, επαρχιακό και τοπικό επίπεδο εφαρμόζουν τη διαδικασία άμεσα. Πρόκειται για την πιο φιλόδοξη προσπάθεια αναδιάρθρωσης του Βιετνάμ μετά τη μεταρρύθμιση Doi Moi του 1986, με ολοκληρωμένα σχέδια για τον εξορθολογισμό ή τη συγχώνευση των υπουργείων της κυβέρνησης, των επιτροπών της Εθνοσυνέλευσης και της κομματικής δομής σε πρωτοφανή κλίμακα.

Σύμφωνα με αναφορές των βιετναμέζικων κρατικών μέσων ενημέρωσης, ο γενικός σκοπός και ο στρατηγικός στόχος της μεταρρύθμισης είναι η οικοδόμηση ενός «λεπτού, ισχυρού, αποδοτικού και αποτελεσματικού πολιτικού συστήματος». Αυτό το μεταρρυθμισμένο σύστημα θα πρέπει στη συνέχεια να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του στρατηγικού στόχου να μετατραπεί το Βιετνάμ σε «μια αναπτυσσόμενη χώρα με σύγχρονη βιομηχανία και ανώτερο μεσαίο εισόδημα έως το 2030 και σε μια αναπτυγμένη σοσιαλιστική χώρα με υψηλό εισόδημα έως το 2045». Πολύ απλά, η μεταρρύθμιση έχει σχεδιαστεί για να ενισχύσει την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητα του πολιτικού συστήματος, δημιουργώντας νέα δυναμική για τη Σοσιαλιστική Δημοκρατία ώστε να ξεφύγει από την παγίδα του μεσαίου εισοδήματος και άλλες προκλήσεις που αναφέρονται στα έγγραφα του 13ου Εθνικού Συνεδρίου του CPV που πραγματοποιήθηκε το 2021.

Αρχικά αποτελέσματα

Μακροπρόθεσμα, η μεταρρύθμιση αποσκοπεί στη μείωση του εργατικού δυναμικού στον κρατικό τομέα κατά τουλάχιστον 20% των περίπου 2,8 εκατομμυρίων δημοσίων υπαλλήλων και δημοσίων λειτουργών που λαμβάνουν μισθούς και επιδόματα από τον κρατικό προϋπολογισμό. Μέχρι τον Αύγουστο του 2025, εκτιμάται ότι 100.000 δημόσιοι υπάλληλοι θα απολυθούν ή θα εισέλθουν σε πρόωρη συνταξιοδότηση μετά τη μεταρρύθμιση συγχώνευσης και εξορθολογισμού.

Το Υπουργείο Εσωτερικών υπολογίζει προϋπολογισμό 130.000 δισεκατομμυρίων βιετναμέζικων ντονγκ (περίπου 5,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ) για την εφαρμογή πολιτικών αποζημίωσης ή στήριξης των δημοσίων υπαλλήλων και των δημοσίων υπαλλήλων που επηρεάζονται από αυτή τη μεταρρύθμιση αναδιάρθρωσης. Σε σύγκριση με τη συνολική μείωση των 82.295 δημοσίων υπαλλήλων σε διάστημα επτά ετών από το 2016 έως το 2023, αυτή η προσπάθεια μείωσης του προσωπικού αντικατοπτρίζει μια ισχυρή πολιτική βούληση εκ μέρους των κορυφαίων ηγετών, εκπλήσσοντας τους πολιτικούς παρατηρητές και ακόμη και ανθρώπους μέσα στο ίδιο το πολιτικό σύστημα.

Όσον αφορά την κλίμακα, η μεταρρύθμιση στοχεύει στην εκτελεστική και τη νομοθετική εξουσία, καθώς και στον μηχανισμό του ΚΚΒ, με ένα φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα. Σε κεντρικό επίπεδο, τα υπουργεία και τα θεσμικά όργανα της κυβέρνησης από την Εθνοσυνέλευση και το Κομμουνιστικό Κόμμα υποχρεώθηκαν να υποβάλουν τα αντίστοιχα σχέδια αναδιοργάνωσης ή μείωσης τον Ιανουάριο του 2025 και να εφαρμόσουν τα εγκεκριμένα σχέδια το πρώτο τρίμηνο του 2025.

Τον Ιανουάριο, η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΒ πραγματοποίησε έκτακτη ολομέλεια για να εγκρίνει τα σχέδια εξορθολογισμού και τις αλλαγές στο προσωπικό. Τον Φεβρουάριο, τα μέλη της Εθνοσυνέλευσης του Βιετνάμ συγκεντρώθηκαν σε έκτακτη συνεδρίαση για να επικυρώσουν τις εν λόγω αλλαγές. Η σύνοδος αυτή εξέτασε και αναθεώρησε σχεδόν 300 νόμους που σχετίζονται με την αναδιοργάνωση και τον εξορθολογισμό του πολιτικού συστήματος.

Ο εξορθολογισμός του μηχανισμού του πολιτικού συστήματος μπορεί να οδηγήσει σε εσωτερική απροθυμία, γραφειοκρατικές επιβραδύνσεις και διαταραχές βραχυπρόθεσμα. Στο τέλος, ωστόσο, μπορεί να προσφέρει μακροπρόθεσμα οφέλη.

Στο εσωτερικό της ίδιας της κυβέρνησης, ο αριθμός των υπουργείων και των οργανισμών υπουργικού επιπέδου μειώνεται από 22 σε 17 – ένα σημαντικό έργο. Για παράδειγμα, το Υπουργείο Προγραμματισμού και Επενδύσεων θα συγχωνευθεί στο Υπουργείο Οικονομικών. Το Υπουργείο Μεταφορών εντάσσεται στο Υπουργείο Κατασκευών. Τα καθήκοντα του Υπουργείου Εργασίας, Αναπήρων και Κοινωνικών Υποθέσεων θα ενσωματωθούν κυρίως στο Υπουργείο Εσωτερικών. Το Υπουργείο Πληροφοριών και Επικοινωνιών συγχωνεύεται στο Υπουργείο Επιστήμης και Τεχνολογίας και το Υπουργείο Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος εντάσσεται στο Υπουργείο Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης. Επιπλέον, η πρώην Επιτροπή Υποθέσεων Εθνοτικών Μειονοτήτων θα αναβαθμιστεί και θα μετατραπεί σε Υπουργείο Εθνοτικών και Θρησκευτικών Υποθέσεων.

Για την Εθνοσυνέλευση, η μεταρρύθμιση μειώνει τον αριθμό των επιτροπών από εννέα σε επτά. Αυτό περιλαμβάνει τη συγχώνευση της Επιτροπής Δικαίου με τη Δικαστική Επιτροπή, της Οικονομικής Επιτροπής με την Επιτροπή Οικονομικών και Προϋπολογισμού, καθώς και της Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων με την Επιτροπή Πολιτισμού, Παιδείας, Νεολαίας, Εφήβων και Παιδιών. Η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων θα διαλυθεί και θα συσταθούν δύο νέες επιτροπές: η Επιτροπή Αναφορών και Εποπτείας και η Επιτροπή Εργασίας Αντιπροσωπείας.

Παράλληλα, ο μηχανισμός του CPV θα υποστεί επίσης θεμελιώδη αναδιάρθρωση με τη συγχώνευση της Επιτροπής Προπαγάνδας με την Επιτροπή Μαζικής Κινητοποίησης. Η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων, κομβικό σημείο για τις σχέσεις του κόμματος προς κόμματα σε όλο τον κόσμο, η Κεντρική Επιτροπή Προστασίας της Υγείας, η Κομματική Επιτροπή των Κεντρικών Οργανισμών και η Κομματική Επιτροπή των Κεντρικών Κρατικών Επιχειρήσεων θα πάψουν να υφίστανται. Η Κεντρική Οικονομική Επιτροπή θα μετασχηματιστεί επίσης και θα μετατραπεί σε Κεντρική Επιτροπή Πολιτικής και Στρατηγικής.

Ευκαιρίες και προκλήσεις

Αν και εξέπληξε το κοινό και άλλους χαμηλόβαθμους λειτουργούς του ίδιου του πολιτικού συστήματος, αυτή η επανάσταση εξορθολογισμού δεν αποτελεί τη νέα ατζέντα του Γενικού Γραμματέα Tô Lâm. Αντιθέτως, αντιπροσωπεύει μια επιτάχυνση της συνεχιζόμενης διοικητικής μεταρρύθμισης που περιγράφηκε κατά τη διάρκεια του δωδέκατου εθνικού συνεδρίου του ΚΚΒ το 2016. Τότε, τέθηκαν έξι στρατηγικά καθήκοντα για τα έτη 2016 έως 2020, όπως το να γίνει το πολιτικό σύστημα πιο λεπτό, πιο αποτελεσματικό και αποδοτικό και να ενισχυθεί η καταπολέμηση της διαφθοράς.

Τα τελευταία επτά χρόνια, από το 2016 έως το 2023, ο αείμνηστος Γενικός Γραμματέας Nguyen Phu Trong έδωσε μεγαλύτερη σημασία στην εκστρατεία κατά της διαφθοράς. Στα τέλη του 2017, η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΒ συγκεκριμενοποίησε το έργο της «οικοδόμησης ενός λεπτού, αποτελεσματικού και αποδοτικού πολιτικού συστήματος» με την έκδοση του ψηφίσματος 18-NQ/TW σχετικά με τη «Συνέχιση της αναδιάρθρωσης του πολιτικού συστήματος προς μια συμπαγή, αποδοτική και αποτελεσματική λειτουργία» με στόχο τη μείωση του μόνιμου προσωπικού στον κρατικό τομέα και την ολοκλήρωση της διαδικασίας αναδιάρθρωσης. Τώρα, ο Tô Lâm ως νέος αρχηγός του κόμματος εξέπληξε το κοινό και ακόμη και τους συντρόφους του με το ρυθμό και την κλίμακα που έθεσε για τη μεταρρύθμιση.

Όσον αφορά το μέγεθος, η τρέχουσα μεταρρύθμιση στοχεύει στην αναμόρφωση όλων των κλάδων, όπως της εκτελεστικής εξουσίας, της νομοθετικής εξουσίας και του κομματικού συστήματος από το κεντρικό έως όλα τα κατώτερα επίπεδα. Από το 2016 έως το 2023, η εν εξελίξει μεταρρύθμιση της διοίκησης κατέστησε περιττές μόνο περίπου 100.000 θέσεις, που ισοδυναμούν με τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων που θα μειωθούν τώρα. Η ηγεσία πρότεινε επίσης την κατάργηση της διοίκησης σε επίπεδο περιφέρειας σε εθνικό επίπεδο, που αριθμεί 705 μονάδες, και τη συγχώνευση 63 επαρχιών και πόλεων με κεντρική διοίκηση σε περίπου 40. Εάν εφαρμοστεί, η σημερινή τετραεπίπεδη διοικητική δομή του Βιετνάμ – κεντρικό, επαρχιακό ή πόλη υπό κεντρική διοίκηση, περιφέρεια ή πόλη υπό επαρχιακή διοίκηση, κοινότητες και τμήματα – θα μειωθεί σε μια δομή τριών επιπέδων.

Το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΒ έδωσε το πράσινο φως για την προσέγγιση αυτή με το Πόρισμα 126-KL/TW, με ημερομηνία 14 Φεβρουαρίου 2025. Ο επικεφαλής του κόμματος έθεσε ένα φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα για τη μεταρρύθμιση αυτή, καθώς αναμένει ότι ο μηχανισμός θα αναδιοργανωθεί και θα εξορθολογιστεί πριν από το Δέκατο Τέταρτο Εθνικό Συνέδριο του ΚΚΒ που έχει προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί στις αρχές του 2026.

Τούτου λεχθέντος, οι αλλαγές και η μείωση του ανθρώπινου δυναμικού που προκύπτουν από τον εξορθολογισμό του μηχανισμού του πολιτικού συστήματος ενδέχεται να οδηγήσουν σε εσωτερική απροθυμία, γραφειοκρατικές επιβραδύνσεις και διαταραχές βραχυπρόθεσμα. Στο τέλος, ωστόσο, μπορεί να προσφέρει μακροπρόθεσμα οφέλη όσον αφορά την εξοικονόμηση κρατικού προϋπολογισμού, την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητα του πολιτικού συστήματος. Παρ’ όλα αυτά, η εν εξελίξει μεταρρύθμιση απαιτεί ισχυρή πολιτική βούληση από το ανώτατο επίπεδο και δημόσια υποστήριξη για την υλοποίηση όλων των καθηκόντων εντός ενός φιλόδοξου χρονοδιαγράμματος το 2025. Εάν εκτελεστεί σωστά, η μεταρρύθμιση αυτή θα αναδιαμορφώσει το πολιτικό σύστημα και την προσέγγιση της διακυβέρνησης του Βιετνάμ, υλοποιώντας περαιτέρω τη φιλοδοξία της χώρας να γίνει μια οικονομία υψηλού εισοδήματος έως το 2045.

*Ο Nguyen Van Tung εργάζεται ως διευθυντής έργων στο γραφείο Νοτιοανατολικής Ασίας του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ στο Ανόι.