Καθώς η Κίνα είναι έτοιμη να γίνει ο μεγαλύτερος πιστωτής στον κόσμο, έχουν αυξηθεί οι ανησυχίες σχετικά με τη βιωσιμότητα του χρέους. Ωστόσο, υπάρχει μεγάλη σύγχυση σχετικά με το τι είναι πιθανό να συμβεί όταν μια κυβέρνηση αντιμετωπίσει προβλήματα στην αποπληρωμή των δανείων της προς την Κίνα. Σε αυτό το κείμενο εργασίας, βασιζόμαστε σε στοιχεία της Ερευνητικής Πρωτοβουλίας Κίνας – Αφρικής (Σ.τ.Μ., China Africa Research Initiative (CARI)) για να εξετάσουμε τα στοιχεία σχετικά με τη διαγραφή και την αναδιάρθρωση του χρέους της Κίνας στην Αφρική, από συγκριτική και ιστορική άποψη. Περιπτώσεις από τη Σρι Λάνκα, το Ιράκ, τη Ζιμπάμπουε, την Αιθιοπία, την Αγκόλα και τη Δημοκρατία του Κονγκό, μεταξύ άλλων, υποδηλώνουν μοτίβα ελάφρυνσης του χρέους με σαφή κινεζικά χαρακτηριστικά. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, η Κίνα έχει προσφέρει διαγραφή χρέους μόνο για δάνεια με μηδενικό επιτόκιο. Η μελέτη μας διαπίστωσε ότι μεταξύ 2000 και 2019, η Κίνα έχει διαγράψει τουλάχιστον 3,4 δισεκατομμύρια δολάρια χρέους στην Αφρική. Δεν υπάρχει «China, Inc.»: για τα τοκοφόρα δάνεια, η μεταχείριση του διακυβερνητικού χρέους και των δανείων κινεζικών εταιρειών διαπραγματεύεται ξεχωριστά, και συχνά ανά δάνειο και όχι για το σύνολο του χαρτοφυλακίου. Ενώ η αναδιάρθρωση μέσω της παράτασης της περιόδου αποπληρωμής είναι συνηθισμένη, οι αλλαγές στα επιτόκια, οι μειώσεις του κεφαλαίου («κούρεμα») ή η αναχρηματοδότηση δεν είναι. Διαπιστώσαμε ότι η Κίνα έχει αναδιαρθρώσει ή αναχρηματοδοτήσει χρέη ύψους περίπου 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ στην Αφρική μεταξύ 2000 και 2019. Δεν διαπιστώσαμε «κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων» και, παρά τις ρήτρες των συμβάσεων που απαιτούν διαιτησία, δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν τη χρήση των δικαστηρίων για την επιβολή πληρωμών ή την εφαρμογή ποινικών επιτοκίων. Αν και οι κινεζικοί δανειστές έχουν εφαρμόσει τους όρους της Λέσχης των Παρισίων σε ορισμένες αναδιαρθρώσεις, κατόπιν αιτήματος του δανειολήπτη, προτιμούν να αντιμετωπίζουν την αναδιάρθρωση διακριτικά, σε διμερή βάση, προσαρμόζοντας τα προγράμματα σε κάθε περίπτωση. Ωστόσο, η έλλειψη διαφάνειας τροφοδοτεί τις υποψίες σχετικά με τις προθέσεις της Κίνας. Αυτά τα μοτίβα είναι πιθανό να επαναληφθούν, καθώς οι κινέζοι δανειστές και οι Αφρικανοί δανειολήπτες προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις του COVID-19.

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τον Δεκέμβριο του 2019, ένας οικονομολόγος από την Ζάμπια σχολίασε: «Το κινεζικό χρέος μπορεί εύκολα να επαναδιαπραγματευτεί, να αναδιαρθρωθεί ή να αναχρηματοδοτηθεί».[1] Είναι αλήθεια αυτό; Καθώς η Κίνα γίνεται ένας από τους μεγαλύτερους πιστωτές στον κόσμο, αυξάνονται οι ανησυχίες για τη βιωσιμότητα του χρέους. Το 2020, η ελεύθερη πτώση των τιμών των βασικών εμπορευμάτων και οι οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης του COVID-19 ενέτειναν την σημασία αυτών των ζητημάτων. Ωστόσο, υπάρχει μεγάλη σύγχυση σχετικά με το πότε, πώς και γιατί η κινεζική κυβέρνηση ακυρώνει ή αναδιαρθρώνει το χρέος, πόσο χρέος έχει ακυρωθεί ή αναδιαρθρωθεί και τι είναι πιθανό να συμβεί όταν μια κυβέρνηση αντιμετωπίζει προβλήματα στην αποπληρωμή των κινεζικών δανείων της.

Η ελάφρυνση του χρέους μπορεί να λάβει διάφορες μορφές. Η ακύρωση χρέους είναι η διαγραφή μέρους ή του συνόλου ενός χρέους. Η αναδιάρθρωση χρέους (Σ.τ.Μ., restructuring) (συμπεριλαμβανομένης του «αναπρογραμματισμού» (Σ.τ.Μ., «rescheduling»)) είναι η επαναδιαπραγμάτευση των όρων (π.χ. επιτόκιο, περίοδος χάριτος, λήξη ή διάφορες προμήθειες) που σχετίζονται με ένα δάνειο που έχει εκταμιευθεί ή εκταμιευθεί εν μέρει. Η μείωση της ονομαστικής αξίας του κεφαλαίου (γνωστή και ως «κούρεμα») μπορεί να αντιπαραβληθεί με την αναδιαμόρφωση (Σ.τ.Μ., reprofiling) του χρέους, ένας σχετικά πρόσφατος όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια αναδιάρθρωση που παρατείνει τη λήξη ενός χρέους για αρκετά χρόνια χωρίς μείωση του κεφαλαίου και συχνά χωρίς σημαντική, αν όχι καθόλου, μείωση του επιτοκίου. Η αναχρηματοδότηση (Σ.τ.Μ., refinancing) μπορεί επίσης να προσφέρει ελάφρυνση του χρέους: εκδίδεται ένα νέο δάνειο για την αποπληρωμή ενός παλαιού δανείου, παρατείνοντας το χρονικό διάστημα που έχει στη διάθεσή του ο δανειολήπτης για την αποπληρωμή του χρέους, ενδεχομένως με χαμηλότερο επιτόκιο.

Η κινεζική κυβέρνηση παρέχει δάνεια στο εξωτερικό σε κυβερνήσεις αναπτυσσόμενων χωρών και σε κρατικές επιχειρήσεις τους χρησιμοποιώντας διάφορα μέσα: άτοκα δάνεια εξωτερικής βοήθειας (που προσφέρονται από την κεντρική κυβέρνηση), δάνεια εξωτερικής βοήθειας με ευνοϊκούς όρους και προνομιακές πιστώσεις εξαγωγικών αγοραστών (που προσφέρονται μόνο από την China Eximbank), πιστώσεις εξαγωγικών αγοραστών και άλλα εμπορικά δάνεια. Η Κίνα διαθέτει τρεις κρατικές τράπεζες (Σ.τ.Μ., policy banks) που λειτουργούν ως επίσημοι πιστωτές (China Eximbank, China Development Bank και China Agricultural Bank), αλλά αυτές οι τράπεζες παρέχουν επίσης εμπορικά δάνεια που δεν είναι διακυβερνητικά. Κινεζικές εταιρείες και εμπορικές τράπεζες παρέχουν επίσης πιστώσεις προμηθευτών και εμπορικά δάνεια.

Στο παρόν κείμενο, βασιζόμαστε σε στοιχεία της Ερευνητικής Πρωτοβουλίας Κίνας – Αφρικής (ΕΠΚ· Σ.τ.Μ., China Africa Research Initiative (CARI)) και της έρευνάς μας σχετικά με τα κινεζικά δάνεια, προκειμένου να εξετάσουμε τα στοιχεία σχετικά με τη διαγραφή και την αναδιάρθρωση του χρέους της Κίνας. Μεταξύ 2000 και 2018, εκτιμούμε ότι οι κινέζοι δανειστές υπέγραψαν δάνεια ύψους 152 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ προς αφρικανικούς κρατικούς δανειολήπτες και τις κρατικές επιχειρήσεις τους.[2] Οι περιπτώσεις που εξετάζουμε προέρχονται κυρίως από την Αφρική, αλλά τις τοποθετούμε σε συγκριτική και ιστορική προοπτική.

Το παρόν κείμενο έχει τρεις στόχους. Πρώτον, με τη συλλογή και ανάλυση δεδομένων και μελετών περίπτωσης σχετικά με τη μεταχείριση των κρατικών δανειοληπτών από την Κίνα, επιδιώκουμε να παρέχουμε μια βάση τεκμηριωμένων στοιχείων που μπορούν να βελτιώσουν την κατανόηση του κοινού για την Κίνα ως παγκόσμιο δανειστή. Δεύτερον, με την τεκμηρίωση περιπτώσεων στις οποίες οι κινέζοι δανειστές παρείχαν ελάφρυνση του χρέους, ελπίζουμε να αποκαλύψουμε μοτίβα που μπορούν να μας βοηθήσουν να προβλέψουμε τι μπορεί να κάνει το Πεκίνο. Τέλος, εξετάζοντας την εξέλιξη της μεταχείρισης των δανειοληπτών από την Κίνα στο πέρασμα του χρόνου, συμβάλλουμε στο ερώτημα αναφορικά με το πώς η άνοδος της Κίνας επηρεάζει και επηρεάζεται από τις υφιστάμενες νόρμες και κανόνες, ιδίως όπως εφαρμόζονται σε πολυμερείς θεσμούς όπως η Λέσχη του Παρισιού.

Τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι, ως επίσημος πιστωτής, η Κίνα ακολουθεί σε γενικές γραμμές την πορεία που χάραξε νωρίτερα η Λέσχη του Παρισιού. Μεταξύ της δεκαετίας του 1970 και του 2000, όταν τα κινεζικά δάνεια περιορίζονταν κυρίως σε άτοκα δάνεια εξωτερικής βοήθειας, η πρώτη αντίδραση του Πεκίνου στην υπερχρέωση ήταν η παράταση της περιόδου αποπληρωμής, χωρίς μείωση της ονομαστικής αξίας του κεφαλαίου. Το 2000, η κινεζική κυβέρνηση άρχισε να προσφέρει διαγραφές άτοκων δανείων που είχαν καταστεί ληξιπρόθεσμα κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους της δεκαετίας του 1980 και του 1990. Το πρόγραμμα αυτό είναι παράλληλο με την Πρωτοβουλία για τις Υψηλά Χρεωμένες Φτωχές Χώρες (ΥΧΦΧ· Σ.τ.Μ., Highly Indebted Poor Countries (HIPC)) της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ. Σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν διαγραφεί περισσότερα από 4 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, που αφορούν περισσότερα από 376 μεμονωμένα έργα. Η μελέτη μας διαπίστωσε ότι μεταξύ του 2000 και του 2019, η Κίνα έχει διαγράψει τουλάχιστον 3,4 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ χρέους στην Αφρική. Σε όλες σχεδόν τις χώρες όπου ακυρώθηκε το χρέος προς την Κίνα (εκτός από τις πολύ γνωστές περιπτώσεις του Ιράκ και της Κούβας), το ακυρωθέν χρέος περιοριζόταν σε ληξιπρόθεσμα, άτοκα δάνεια εξωτερικής βοήθειας που είχαν καταστεί αθετήσιμα. Η συντριπτική πλειονότητα των πρόσφατων δανείων της Κίνας στην Αφρική – δάνεια με ευνοϊκούς όρους, προτιμησιακές πιστώσεις αγοραστών και εμπορικά δάνεια – δεν εξετάστηκε ποτέ για ακύρωση.[3]

Τα στοιχεία μας καταγράφουν περισσότερες από 1.000 δεσμεύσεις δανείων της Κίνας σε 49 αφρικανικές χώρες από το 2000. Μεταξύ 2000 και 2019, οι κινέζοι δανειστές αναδιάρθρωσαν ή αναχρηματοδότησαν τουλάχιστον 26 μεμονωμένα αφρικανικά δάνεια. Διαπιστώσαμε ότι η Κίνα αναδιάρθρωσε ή αναχρηματοδότησε χρέος ύψους περίπου 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ στην Αφρική μεταξύ 2000 και 2019. Η αναχρηματοδότηση είναι σπάνια και περιορίζεται σε μία συναλλαγή στην Αγκόλα από την Τράπεζα Ανάπτυξης της Κίνας. Σε αντίθεση με το Κλαμπ των Παρισίων, οι κινέζοι δανειστές τείνουν να αντιμετωπίζουν την αναδιάρθρωση ή την ακύρωση δανείων κατά περίπτωση και όχι με βάση το σύνολο του χαρτοφυλακίου χρέους της εκάστοτε χώρας. Αυτό συνάδει με την προηγούμενη έμφαση που δινόταν στη «βιωσιμότητα της ανάπτυξης» (εξετάζοντας τη μελλοντική συμβολή του έργου) και όχι στη «βιωσιμότητα του χρέους» (εξετάζοντας την τρέχουσα κατάσταση της οικονομίας) ως βάση για τις αποφάσεις χορήγησης δανείων για έργα.

Ενώ η China Eximbank είναι ο δανειστής στις περισσότερες περιπτώσεις αναδιάρθρωσης, δεν υπάρχει «China Inc.» όσον αφορά την ελάφρυνση του χρέους. Περισσότερες από 30 κινεζικές τράπεζες και εταιρείες έχουν χορηγήσει πιστώσεις σε αφρικανικές κυβερνήσεις. Η ελάφρυνση του χρέους για διαφορετικούς πιστωτές πρέπει να διαπραγματεύεται ξεχωριστά με τις εμπλεκόμενες εταιρείες και τράπεζες. Αν και οι περιπτώσεις διαφέρουν ως προς τη μεταχείριση του χρέους, παρατηρούμε μια τάση προς μειώσεις της πραγματικής καθαρής παρούσας αξίας (Σ.τ.Μ., net present value (NPV)), κυρίως μέσω χαμηλότερων επιτοκίων, μακρύτερων περιόδων χάριτος και σημαντικά μακρύτερων περιόδων αποπληρωμής.

Επιπλέον, παρά τις ανησυχίες των επικριτών ότι η Κίνα θα μπορούσε να κατάσχει τα περιουσιακά στοιχεία των δανειοληπτών της, δεν διαπιστώνουμε ότι η Κίνα προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τις χώρες που αντιμετωπίζουν χρέος. Δεν υπήρξαν «κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων» στις 16 περιπτώσεις αναδιάρθρωσης που εντοπίσαμε. Δεν έχουμε ακόμη διαπιστώσει περιπτώσεις στην Αφρική όπου κινεζικές τράπεζες ή εταιρείες έχουν ασκήσει αγωγή κατά κυρίαρχων κυβερνήσεων ή έχουν ασκήσει το δικαίωμα διεθνούς διαιτησίας που προβλέπεται στις κινεζικές δανειακές συμβάσεις. Η αναδιάρθρωση ενός δανείου είναι μόνο μία από τις επιλογές για ένα έργο με χαμηλή απόδοση. Άλλες επιλογές μπορεί να περιλαμβάνουν συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) με εισφορά κεφαλαίου από κινεζικές εταιρείες. Ωστόσο, αν και κινεζικές εταιρείες συμμετείχαν σε ορισμένες ανταλλαγές χρέους με μετοχές στην Αφρική τη δεκαετία του 1990, δεν έχουμε δει κάτι τέτοιο να συμβαίνει στη νέα χιλιετία.

Η συμμετοχή της Κίνας στη συμφωνία της G-20 για αναστολή πληρωμών χρέους σηματοδοτεί την πρώτη φορά που η Κίνα συμμετέχει σε μια πολυμερή δέσμευση για την ελάφρυνση του χρέους σε δάνεια μεταξύ κυβερνήσεων.[4] Αναμένουμε ότι η Κίνα θα τιμήσει αυτή τη δέσμευση για τις χώρες που ζητούν αναστολή πληρωμών, αν και αναμένουμε επίσης ότι αυτή η διαδικασία θα στερείται διαφάνειας, εκτός από τις περιπτώσεις που θα ανακοινωθούν από τον δανειολήπτη.

Στην επόμενη ενότητα εξετάζουμε το ζήτημα της ελάφρυνσης του δημόσιου χρέους, αναλύοντας προσεκτικά τις συζητήσεις στα μέσα ενημέρωσης και στον ακαδημαϊκό χώρο σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι πρακτικές της Κίνας εντάσσονται στους εξελισσόμενους επίσημους κανόνες των πιστωτών. Η ενότητα 3 βασίζεται σε περιπτώσεις στην Ινδονησία, το Ιράκ, την Κούβα και τη Σρι Λάνκα, δημιουργώντας ένα συγκριτικό πλαίσιο για τα εκτενή στοιχεία και τις μελέτες περιπτώσεων που διαθέτουμε για την Αφρική. Η ενότητα 4 αναλύει την αναδιάρθρωση του χρέους στα δάνεια μεταξύ Κίνας και Αφρικής, ενώ η ενότητα 5 εξετάζει τη διαγραφή του. Στην ενότητα 6 βρίσκονται τα συμπεράσματα.

2. Η ΚΙΝΑ ΩΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΙΣΤΩΤΗΣ: H ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Καθώς ο κόσμος αντιμετωπίζει τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19, ο ρόλος της Κίνας ως παγκόσμιου πιστωτή έχει μπει στο μικροσκόπιο. Οι πληροφορίες σχετικά με το χρέος των δανειοληπτών και τις πρακτικές της Κίνας σε θέματα δανειοδότησης και ελάφρυνσης του χρέους είναι σπάνιες και οι εικασίες αφθονούν. Σε αυτή την ενότητα, αρχικά περιγράφουμε τους υφιστάμενους θεσμούς ελάφρυνσης του χρέους: την εξέλιξη της Λέσχης του Παρισιού, ενός πολυμερούς φόρουμ για την αναδιάρθρωση του διμερούς δημόσιου χρέους, και την ανάδειξη των G-20 ως φορέα θέσπισης κανόνων. Στη συνέχεια, εξετάζουμε ορισμένες από τις συζητήσεις που έχουν διεξαχθεί στα μέσα ενημέρωσης και σε μερικές πρόσφατες μελέτες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι κινέζοι δανειστές αντιμετωπίζουν τα προβλήματα χρέους.

2.1. Η Λέσχη του Παρισιού και οι G-20

Η Λέσχη του Παρισιού, με 22 μόνιμα μέλη, είναι μια άτυπη ομάδα που ιδρύθηκε το 1956 με σκοπό να παρέχει μια ομαλή διαδικασία αντιμετώπισης του δημόσιου χρέους χωρών που βρίσκονται στο χείλος της χρεοκοπίας.[5] Μεταξύ 1956 και 1987, η Λέσχη του Παρισιού προσέφερε μόνο τους λεγόμενους «κλασικούς όρους» που προέβλεπαν παράταση των προθεσμιών αποπληρωμής. Το 1988, για πρώτη φορά, η Λέσχη του Παρισιού συμφώνησε ότι το διμερές χρέος θα μπορούσε να μειωθεί σε όρους καθαρής παρούσας αξίας (NPV) κατά 33,3% για τις φτωχότερες χώρες. Η μείωση της ονομαστικής αξίας του χρέους (γνωστή και ως «κούρεμα») απαιτούσε από τους επίσημους δανειστές να διαθέσουν δημοσιονομικούς πόρους. Το ποσοστό του χρέους που μπορούσε να διαγραφεί και η ομάδα των χωρών που ήταν επιλέξιμες αυξήθηκαν με την πάροδο του χρόνου. Το 1996, οι πιστωτές της Λέσχης του Παρισιού συμφώνησαν επίσης να χρηματοδοτήσουν τη διαγραφή του πολυμερούς χρέους μέσω της Πρωτοβουλίας ΥΧΦΧ, ενώ η Πρωτοβουλία για τη Μείωση του Πολυμερούς Χρέους του 2005 εμβάθυνε αυτή τη διαδικασία, χρησιμοποιώντας πόρους από τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Ορισμένοι έχουν χαρακτηρίσει τη Λέσχη του Παρισιού ως καρτέλ πιστωτών.[6] Οι δανειζόμενες χώρες πρέπει να έχουν σε εφαρμογή πρόγραμμα του ΔΝΤ. Η αντιπροσωπεία του δανειολήπτη εμφανίζεται ενώπιον της Λέσχης του Παρισιού για να παρουσιάσει το αίτημά της και στη συνέχεια αποχωρεί από την αίθουσα, ενώ τα μέλη διαπραγματεύονται μια ενιαία προσφορά. Οι πιστωτές συμφωνούν να μοιράζονται πληροφορίες με τα άλλα μέλη σχετικά με το συνολικό ύψος των δανείων τους σε μια χώρα οφειλέτη. Κεντρικό μέλημα των μελών της Λέσχης του Παρισιού ήταν να αποφευχθεί μια κατάσταση όπου η ελάφρυνση του χρέους που χορηγείται από τα μέλη τους θα επέτρεπε σε έναν δανειολήπτη να αποπληρώσει δάνεια σε δανειστές που δεν ανήκουν στη Λέσχη του Παρισιού, συμπεριλαμβανομένων ιδιωτών πιστωτών.

Τα μέλη της Λέσχης του Παρισιού επέβαλαν συνήθως ποινικές κυρώσεις για τις καθυστερήσεις. Μεταξύ 1985 και 1991, η Νιγηρία συσσώρευσε 4 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε «καθυστερούμενους τόκους, τόκους υπερημερίας και ποινικές κυρώσεις» για ένα χρέος προς τη Λέσχη του Παρισιού ύψους 17,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ.[7] Το Κέντρο για την Παγκόσμια Ανάπτυξη επεσήμανε το 2010 ότι το Σουδάν (το οποίο δεν έχει ακόμη επωφεληθεί από την πρωτοβουλία ΥΧΦΧ) όφειλε στην Αυστρία, τη Δανία και το Βέλγιο 4,5 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, εκ των οποίων μόνο το 20% ήταν κεφάλαιο.[8] Το Κουβέιτ επέβαλε ακόμη πιο σκληρούς όρους: το Σουδάν όφειλε 2,8 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ για ένα μόνο δάνειο ύψους 130 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ που χορηγήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970. [9]

Κατά καιρούς, η Λέσχη του Παρισιού έχει προσφέρει αναστολή της εξυπηρέτησης του χρέους μετά από φυσικές καταστροφές. Για παράδειγμα, η Ονδούρα και η Νικαράγουα έλαβαν τριετή αναστολή το 1998 μετά τον τυφώνα Μιτς. Η Λέσχη του Παρισιού χορήγησε επίσης μορατόριουμ ενός έτους στη Σρι Λάνκα και την Ινδονησία μετά το τσουνάμι του 2004. Ωστόσο, καθώς η πανδημία COVID-19 εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο στις αρχές του 2020, η μείωση των νέων δανείων από τα μέλη της Λέσχης του Παρισιού είχε ως αποτέλεσμα η Λέσχη του Παρισιού να αντιπροσωπεύει λιγότερο από το ένα τρίτο των εκτιμώμενων 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ ετήσιας επίσημης εξυπηρέτησης του διμερούς χρέους των 72 λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών, συν την Αγκόλα.[10]

Οι G-20 ιδρύθηκαν το 1999 με σκοπό να αποτελέσουν ένα φόρουμ για μια μικρή ομάδα χωρών που αντιπροσωπεύουν μεγάλο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας, ώστε να συνεργάζονται πιο αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση των αναδυόμενων χρηματοπιστωτικών κρίσεων.[11] Το 2017, καθώς το χρέος άρχισε και πάλι να συσσωρεύεται στις αναπτυσσόμενες χώρες, οι G-20 εξέδωσαν κατευθυντήριες γραμμές για τη βιώσιμη δανειοδότηση. Οι κατευθυντήριες γραμμές αυτές ενέκριναν μια σειρά αρχών σχετικά με την ανταλλαγή πληροφοριών και τη διαφάνεια, καθώς και τη στήριξη των πολιτικών βιωσιμότητας του χρέους των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.[12] Στις 15 Απριλίου 2020, οι προηγούμενες εργασίες για τη συζήτηση και την ανάπτυξη της κοινής θέσης των G-20 σχετικά με το χρέος επέτρεψαν στους G-20 να εγκρίνουν γρήγορα ένα μορατόριουμ COVID-19 έως το τέλος του 2020 για την εξυπηρέτηση του χρέους των 77 λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών (όπως ορίζονται από την Παγκόσμια Τράπεζα και τα Ηνωμένα Έθνη) προς τους επίσημους διμερείς πιστωτές.[13] Η αναστολή των πληρωμών θα είναι ουδέτερη από την άποψη της καθαρής παρούσας αξίας, δηλαδή δεν θα υπήρχε «κούρεμα» ή μείωση του κεφαλαίου. Οι ανασταλείσες πληρωμές θα αποπληρωθούν σε διάστημα τριών ετών, μετά από περίοδο χάριτος ενός έτους, και οι χώρες που συμμετέχουν στην αναστολή συμφώνησαν να μην συνάψουν νέα, μη ευνοϊκά δάνεια κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Ο υπουργός Οικονομικών της Κίνας επιβεβαίωσε ότι η Κίνα θα εφαρμόσει την αναστολή πληρωμών εξυπηρέτησης του χρέους, σε διμερή βάση.[14] Ωστόσο, γρήγορα διαδόθηκε η φήμη ότι η Κίνα είχε «προσθέσει επιφυλάξεις που γελοιοποιούν» τη δέσμευσή της και ότι σχεδίαζε να εξαιρέσει εκατοντάδες μεγάλα δάνεια της Πρωτοβουλίας «Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος» (BRI).[15] Αυτή η φήμη ήταν μια παρερμηνεία ενός άρθρου του Song Wei, ερευνητή σε κινεζικό think tank, ο οποίος γράφει συχνά για θέματα που αφορούν την Αφρική. Ο Song σημείωσε ότι μόνο τα άτοκα δάνεια ήταν επιλέξιμα για διαγραφή χρέους και ότι «τα προνομιακά δάνεια δεν ισχύουν για την ελάφρυνση του χρέους». Εδώ, φαίνεται ότι χρησιμοποιούσε τον όρο «ελάφρυνση του χρέους» για να αναφερθεί στη διαγραφή χρέους (μια συνηθισμένη λανθασμένη μετάφραση).[16] Όπως σημειώνεται σαφώς στο άρθρο, η αναδιάρθρωση και η αναβολή πληρωμών (η δέσμευση των G-20) ήταν μεταξύ των πολλών μέτρων που δεν αφορούσαν διαγραφή και τα οποία ήταν διαθέσιμα για τα προνομιακά δάνεια της Κίνας. Σημείωσε επίσης ότι η Κίνα γενικά προτιμούσε να δημιουργεί εξατομικευμένα σχέδια για κάθε προβληματικό έργο:

«Εάν κάποιος οφειλέτης αντιμετωπίσει δυσκολίες στην έγκαιρη πληρωμή, μπορεί να καταρτιστούν εξατομικευμένα σχέδια που περιλαμβάνουν αναδιάρθρωση… προσθήκη επιχορηγήσεων για να βοηθηθούν τα έργα να ξαναρχίσουν, πραγματοποίηση ανταλλαγών χρέους-μετοχών ή πρόσληψη κινεζικών εταιρειών για να βοηθήσουν στις λειτουργίες. Ακριβώς όπως η αποκατάσταση και η ενίσχυση του αιμοποιητικού συστήματος ενός ασθενούς, η υιοθέτηση τέτοιων μέτρων για να βοηθηθούν τα έργα να επανέλθουν σε τροχιά και να αποφέρουν κέρδη έχει πλεονεκτήματα σε σχέση με την απλή προσφορά διαγραφών, οι οποίες μπορεί να λύσουν μόνο τα επιφανειακά προβλήματα και δεν είναι βιώσιμες.»[17]

Ενώ η πρόταση των G-20 αφορούσε τους διμερείς πιστωτές, πολλές αναπτυσσόμενες χώρες με χαμηλό εισόδημα είχαν επίσης βαρύ χρέος προς ιδιώτες πιστωτές. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, στην υποσαχάρια Αφρική το 2017, οι κάτοχοι ομολόγων αντιπροσώπευαν το 31% του δημόσιου και του δημόσια εγγυημένου χρέους, ενώ η Κίνα αντιπροσώπευε περίπου το 17% και η Λέσχη του Παρισιού μόνο το 5%.[18] Ανησυχώντας ότι η αποδοχή της πρότασης των G-20 θα οδηγούσε σε υποβάθμιση της πιστοληπτικής τους ικανότητας, πολλές χώρες αποφάσισαν να διαπραγματευτούν ξεχωριστά με τους κύριους διμερείς πιστωτές τους. Μέχρι τα τέλη Μαΐου, μόνο 22 από τις 77 επιλέξιμες χώρες είχαν ξεκινήσει τη διαδικασία ελάφρυνσης του χρέους των G-20. [19] Όπως σημείωσε ο David Dollar, πολλές από αυτές τις χώρες «έχουν εργαστεί σκληρά για να αποκτήσουν πρόσβαση στην αγορά και θα ήταν ένα βήμα πίσω να το εγκαταλείψουν».[20]

2.2 Πώς θεωρούμε ότι συμπεριφέρεται η Κίνα στις χώρες που έχουν προβλήματα χρέους;

Καθώς τα προβλήματα χρέους έγιναν πιο εμφανή στις αναπτυσσόμενες χώρες γύρω στο 2016, ο ρόλος της Κίνας ως διεθνούς δανειστή βρέθηκε στο επίκεντρο της δημοσιότητας, κυρίως με την κατηγορία ότι στις αρχές του 2018 ότι η κινεζική κυβέρνηση «κατάσχεσε» το λιμάνι Hambantota στη Σρι Λάνκα ως εγγύηση, όταν η κυβέρνηση αντιμετώπισε δυσκολίες στην αποπληρωμή ενός δανείου. Αν και η περίπτωση της Σρι Λάνκα ήταν μια παρερμηνεία, η ανησυχία αυξήθηκε μεταξύ των άλλων δανειοληπτών. Ο οίκος αξιολόγησης Moody’s προειδοποίησε ότι χώρες «πλούσιες σε φυσικούς πόρους, όπως η Αγκόλα, η Ζάμπια και η Δημοκρατία του Κονγκό, ή με στρατηγικής σημασίας υποδομές, όπως λιμάνια ή σιδηροδρόμοι, όπως η Κένυα, είναι πιο ευάλωτες στον κίνδυνο να χάσουν τον έλεγχο σημαντικών περιουσιακών στοιχείων στις διαπραγματεύσεις με τους κινέζους πιστωτές».[21] Αυτές οι υποθέσεις για μια κακόβουλη Κίνα επαναλήφθηκαν σε δημοσιεύματα όπως της εφημερίδας The New York Times, η οποία υποστήριξε ότι τα κινεζικά δάνεια «συχνά χρησιμοποιούν εθνικά περιουσιακά στοιχεία ως εγγύηση» και απαιτούν αναχρηματοδότηση «κάθε δύο χρόνια» (τα στοιχεία μας για την Αφρική δεν υποστηρίζουν καμία από αυτές τις δηλώσεις).[22]

Από την άλλη πλευρά, ορισμένα μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι η Κίνα είναι ένας εξαιρετικά καλοπροαίρετος δανειστής. Για παράδειγμα, ένα άρθρο στο Forbes κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Κίνα ήταν «μηχανή δωρεάν χρήματος […] Μεταξύ 2000 και 2018, το 57% των δικαιούχων της Κίνας είδαν το χρέος τους να διαγράφεται».[23] Μια κοινή παρανόηση είναι ότι το πρόγραμμα διαγραφής χρέους της Κίνας, που ξεκίνησε για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των παλαιών δανείων με μηδενικό επιτόκιο από την κρίση της δεκαετίας του 1980, αποτελεί μέρος της BRI του 2013. Για παράδειγμα, η South China Morning Post έγραψε: «Από την Κένυα έως την Αιθιοπία, από τη Μποτσουάνα έως το Καμερούν, τα έργα της «ζώνης και του δρόμου» έχουν οδηγήσει σε διαγραφές εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων».[24] Καμία από αυτές τις διαγραφές δεν αφορούσε δάνεια της BRI. Ωστόσο, η υπόθεση ότι η ελάφρυνση του χρέους της Κίνας είναι γενικά εύκολη έχει σαφώς επηρεάσει ορισμένους παρατηρητές, όπως τον Ζάμπιο οικονομολόγο που αναφέρεται στην εισαγωγή του παρόντος εγγράφου.

Η μελέτη μας διερευνά ορισμένες από αυτές τις σιωπηρές υποθέσεις. Επίσης, βασιζόμαστε σε μια σειρά εκθέσεων που δημοσιεύθηκαν το 2018 και το 2019, οι οποίες προσπάθησαν να συλλέξουν και να αναλύσουν περιπτώσεις ελάφρυνσης του χρέους της Κίνας. Σε ένα έγγραφο του Μαρτίου 2018 που εξετάζει τις συνολικές επιπτώσεις του BRI της Κίνας στο χρέος, οι Hurley, Morris και Portelance συμπεριέλαβαν έναν κατάλογο 84 μέτρων ελάφρυνσης του χρέους, εκ των οποίων 64 στην Αφρική (τέσσερα από τα αφρικανικά περιστατικά αφορούσαν αναδιάρθρωση χρέους).[25] Η προσέγγιση της Κίνας στη διαχείριση των απαιτήσεών της ήταν ad hoc, σημείωσαν, υποθέτοντας ότι η Κίνα ήταν απρόθυμη να ενταχθεί στη Λέσχη του Παρισιού επειδή κυριαρχείται από τους G-7. Ίσως, σημειώνουν οι συγγραφείς, θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα νέο φόρουμ με βάση τις αρχές του Κλαμπ του Παρισιού, αλλά με την Κίνα και άλλους αναδυόμενους κυρίαρχους πιστωτές ως ιδρυτικά μέλη.

Τον Απρίλιο του 2019, αναλυτές της Rhodium Group πραγματοποίησαν μια προκαταρκτική ανασκόπηση 40 περιπτώσεων αναδιαπραγμάτευσης εξωτερικού χρέους μεταξύ 2001 και 2019 σε 24 χώρες, οι μισές από τις οποίες ήταν αφρικανικές.[26] Η Rhodium Group διαπίστωσε ότι οι αναδιαπραγματεύσεις χρέους και η οικονομική δυσχέρεια ήταν «συνηθισμένες» μεταξύ των κινεζικών δανειοληπτών. Κατέληξε επίσης στο συμπέρασμα ότι οι «κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων» ήταν σπάνιες και ότι η Κίνα είχε περιορισμένη επιρροή στις διαπραγματεύσεις. Η ανάλυσή τους σημείωσε ότι η διαγραφή χρέους ήταν «το πιο συνηθισμένο» αποτέλεσμα μιας αναδιαπραγμάτευσης χρέους και ότι η διαγραφή «συνοδευόταν συχνά από απόφαση του Πεκίνου να μην χορηγήσει περαιτέρω δάνεια». Υποθέτουν ότι οι παράγοντες που επηρεάζουν τα αποτελέσματα των αναδιαπραγματεύσεων μπορεί να περιλαμβάνουν τη διαθεσιμότητα εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης και τη μόχλευση που δημιουργείται από αλλαγές στην ηγεσία. Αν και τα δάνεια με εξασφάλιση πόρων είχαν ως στόχο τη μείωση των κινδύνων, οι συγγραφείς επισήμαναν την προβληματική περίπτωση της χρεοκοπίας της Βενεζουέλας για να επισημάνουν ότι δεν αποτελούν εγγύηση. Τέλος, εικάζουν ότι το Πεκίνο ενδέχεται να χρησιμοποιήσει τις αναδιαπραγματεύσεις των δανείων για να προωθήσει την εξωτερική πολιτική του ή ως μέσο πίεσης για να εξασφαλίσει επιχειρηματικές δραστηριότητες για κινεζικές εταιρείες.

Επίσης, τον Απρίλιο του 2019, μια πολύ εμπεριστατωμένη έκθεση της Development Reimagined και της Oxford China Africa Consultancy ανέλυσε 96 περιπτώσεις ακύρωσης χρέους της Κίνας σε παγκόσμιο επίπεδο.[27] Σε αντίθεση με άλλες μελέτες, η έκθεση αυτή προσδιόρισε σαφώς τις πολυάριθμες διαγραφές χρέους της Κίνας ως ειδικό πρόγραμμα εξωτερικής βοήθειας που σχετίζεται με τις ακυρώσεις χρέους των ΥΧΦΧ και όχι με τα δάνεια της BRI. Η ανάλυσή τους διαπίστωσε ότι η διαγραφή χρέους δεν φαίνεται να σχετίζεται με τις τρέχουσες κατηγορίες χρέους του ΔΝΤ και ότι οι χώρες με περισσότερες άμεσες ξένες επενδύσεις από την Κίνα είχαν λιγότερο διαγραφέν χρέος, αλλά ότι το εμπόριο δεν είχε καμία επίδραση. Είναι ενδιαφέρον ότι η μελέτη συνέκρινε τις διαγραφές χρέους της Κίνας με αυτές της Λέσχης του Παρισιού και διαπίστωσε ότι τα επίπεδα διαγραφής χρέους της Κίνας στις χώρες ΥΧΦΧ (1,7 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ) ήταν κοντά σε αυτά της Γερμανίας (2,2 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ) και των ΗΠΑ (2,3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ), αλλά χαμηλότερα από αυτά της Ιαπωνίας (4 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ) και της Γαλλίας (5,2 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ).

3. ΕΛΑΦΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝΕΖΙΚΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΣΤΗΝ ΙΝΔΟΝΗΣΙΑ, ΤΟ ΙΡΑΚ, ΤΗΝ ΚΟΥΒΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΡΙ ΛΑΝΚΑ 1990-2017

Πριν επικεντρωθούμε στην Αφρική, εξετάζουμε τέσσερις χώρες εκτός Αφρικής όπου κινέζοι δανειστές έχουν αντιμετωπίσει προβληματικά δάνεια. Οι διαπραγματεύσεις για την ελάφρυνση του χρέους της Ινδονησίας, του Ιράκ και της Κούβας αναδεικνύουν ομοιότητες μεταξύ της Λέσχης του Παρισιού και των ξεχωριστών διαπραγματεύσεων για τα κρατικά δάνεια της Κίνας και τέλος, τα τελευταία χρόνια έχουν εκφραστεί ανησυχίες ότι, σε περίπτωση χρεοκοπίας των κυβερνήσεων, η κινεζική κυβέρνηση ενδέχεται να «ανακτήσει» τα έργα που χρηματοδοτήθηκαν με κινεζικά δάνεια. Το λιμάνι Hambantota της Σρι Λάνκα έχει καταστεί ένα εμβληματικό παράδειγμα παραποίησης των πρακτικών δανειοδότησης της Κίνας, το οποίο θεωρούμε σκόπιμο να περιγράψουμε με περισσότερες λεπτομέρειες.[28]

3.1 Ινδονησία

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, η Κίνα και η Ινδονησία διατηρούσαν στενές σχέσεις υπό τον σοσιαλιστή πρόεδρο Σουκάρνο. Η πολιτική αστάθεια το 1965 οδήγησε σε αντικομμουνιστικό πραξικόπημα. Ο νέος πρόεδρος, Σουχάρτο, διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με την Κίνα μεταξύ 1967 και 1990. Το 1990, στο πλαίσιο της επανάληψης των επίσημων σχέσεων με το Υπουργείο Εξωτερικών Οικονομικών Σχέσεων και Εμπορίου της Κίνας (νυν Υπουργείο Εμπορίου), η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας κατέληξε σε συμφωνία με τους ομολόγους της στην Ινδονησία για την αναδιάρθρωση έξι τοκοφόρων δανείων εξωτερικής βοήθειας που είχε χορηγήσει το Πεκίνο στις αρχές της δεκαετίας του 1960, συνολικού ύψους περίπου 150 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ.[29]

Η συμφωνία προέβλεπε ότι η Κίνα θα δεχόταν το αίτημα της Ινδονησίας να εφαρμοστούν οι όροι της Λέσχης του Παρισιού για την αναδιάρθρωση του χρέους, με αποτέλεσμα τη μείωση της καθαρής παρούσας αξίας του χρέους κατά 33,3%.[30] Η αναδιάρθρωση επέτρεψε στην Ινδονησία να αποπληρώσει τα δάνεια μεταξύ 1990 και 2000, αλλά της επέβαλε να καταβάλει εκ των προτέρων το 64% των καθυστερούμενων οφειλών. Η υπόθεση είναι σημαντική διότι, από όσο γνωρίζουμε, είναι το μόνο παράδειγμα επίσημης συμφωνίας αναδιάρθρωσης δανείου, λόγω της εφαρμογής των όρων της Λέσχης του Παρισιού και της απαίτησης να καταβάλει η Ινδονησία σημαντικό μέρος των καθυστερούμενων οφειλών πριν από την οριστικοποίηση της αναδιάρθρωσης του χρέους.

3.2 Ιράκ 2007-2010

Το 2004, υπό την πίεση της αμερικανικής κυβέρνησης, τα μέλη της Λέσχης του Παρισιού συμφώνησαν σε μια μεταρρύθμιση που επέτρεπε τη διαγραφή του 80% του χρέους του Ιράκ, μια διαδικασία που διήρκεσε τέσσερα χρόνια. Στις 3 Μαΐου 2007, τα Ηνωμένα Έθνη διοργάνωσαν μια διάσκεψη για την υπογραφή μιας συμφωνίας για την ανασυγκρότηση του Ιράκ. Τα επίσημα μέσα ενημέρωσης της Κίνας, Xinhua, ανέφεραν μετά τη διάσκεψη:

«Η κινεζική κυβέρνηση είναι πρόθυμη να διαγράψει ουσιαστικά το χρέος του Ιράκ προς την Κίνα, από το οποίο μπορεί να διαγραφεί το σύνολο του κρατικού χρέους. Η κινεζική πλευρά έχει λάβει γνώση του αιτήματος του Ιράκ για διαγραφή του χρέους σύμφωνα με το μοντέλο της Λέσχης του Παρισιού και είναι πρόθυμη να συνεχίσει τις φιλικές διαβουλεύσεις με την ιρακινή πλευρά για την επίλυση του ζητήματος.»[31]

Λίγες εβδομάδες αργότερα, η Κίνα ακύρωσε όλο το επίσημο διμερές κρατικό χρέος (το ποσό δεν δημοσιοποιήθηκε ποτέ).[32] Τρία χρόνια αργότερα, η ιρακινή κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι η Κίνα είχε επίσης συμφωνήσει να ακυρώσει το 80% του χρέους ύψους 8,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων που είχε το Ιράκ προς κινεζικές εταιρείες.[33]

Αξίζει να σημειωθεί ότι το «κρατικό χρέος» εξετάστηκε ξεχωριστά από το χρέος προς κινεζικές εταιρείες. Το Πεκίνο μπόρεσε να ακυρώσει το διακυβερνητικό χρέος αρκετά γρήγορα, αλλά χρειάστηκαν τρία χρόνια για να διαγραφεί το χρέος προς κινεζικές εταιρείες. Σύμφωνα με την κινεζική έκθεση, η ακύρωση του εμπορικού χρέους υπογράφηκε από την Επιτροπή Εποπτείας και Διαχείρισης Κρατικών Περιουσιακών Στοιχείων του Κρατικού Συμβουλίου (SASAC) και απαιτούσε την έγκριση του Κρατικού Συμβουλίου της Κίνας και του Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου.[34] Κατόπιν αιτήματος ενός δανειολήπτη, η Κίνα εφάρμοσε εκ νέου τους κανόνες της Λέσχης του Παρισιού για τη μεταχείριση του χρέους της. Το Πεκίνο πιθανότατα έπρεπε να διαθέσει δημοσιονομικούς πόρους για να καλύψει τη διαγραφή των χρεών των εταιρειών.

3.3 Κούβα 2010

Μετά από «επανειλημμένες αιτήσεις» από την Αβάνα, η Κίνα χορήγησε ελάφρυνση του χρέους στο νησιωτικό κράτος το 2010, διαγράφοντας περίπου το 47% του χρέους της Κούβας, που ανερχόταν σε περίπου 6 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, και αναδιαρθρώνοντας τους όρους αποπληρωμής του υπολοίπου.[35] Η αναδιάρθρωση του χρέους προς την κινεζική κυβέρνηση προφανώς προέβλεπε νέα πενταετή περίοδο χάριτος και μείωση των επιτοκίων.[36] Όπως και στην περίπτωση του Ιράκ, οι διαπραγματεύσεις διεξήχθησαν σε δύο ομάδες. Ενώ το επίσημο δημόσιο χρέος αναδιαρθρώθηκε κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2010, οι διαπραγματεύσεις για την αναδιάρθρωση του εμπορικού χρέους προς κινεζικές εταιρείες συνεχίστηκαν μέχρι τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους. Η Λέσχη του Παρισιού διαπραγματεύτηκε επίσης μια ιστορική συμφωνία για την ελάφρυνση του χρέους της Κούβας πέντε χρόνια αργότερα, το 2015. Η συμφωνία της Λέσχης του Παρισιού διέγραψε 8,5 δισεκατομμύρια δολάρια από το χρέος της Κούβας ύψους 11,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων (μείωση 76,5%), παρέχοντας μια πενταετή περίοδο κατά την οποία δεν θα χρεώνονταν τόκοι, και στη συνέχεια μείωση του επιτοκίου στο 1,5% και αποπληρωμή σε 18 χρόνια.

3.4 Το λιμάνι Χαμπάντοτα στην Σρί Λάνκα 2015-2017

Η περίπτωση της Σρι Λάνκα έχει γίνει διαβόητη ως ένα πλέον ευρέως αποδεκτό παράδειγμα «κατάσχεσης περιουσιακών στοιχείων» από την Κίνα. Είναι πιο ακριβές να περιγράψει κανείς την υπόθεση ως μια πολιτικά φορτισμένη ιδιωτικοποίηση με σκοπό τη συγκέντρωση χρημάτων, η οποία συνέβαλε στην ανακούφιση μιας επείγουσας κρίσης ισοζυγίου πληρωμών.[37] Εν μέσω ενός εμφυλίου πολέμου που διήρκεσε από το 1983 έως το 2009, η κυβέρνηση της Σρι Λάνκα αποφάσισε να κατασκευάσει ένα περιφερειακό κέντρο ανάπτυξης στην Χαμπάντοτα, μια υποανάπτυκτη περιοχή που είχε καταστραφεί από το τσουνάμι του 2004. Η περιοχή θεωρούνταν από καιρό ότι είχε δυνατότητες να προσελκύσει τη διεθνή ναυτιλία. Μια έκθεση του Wikileaks του 2006 σημείωνε ότι οι επιχειρηματικοί ηγέτες της Σρι Λάνκα φοβούνταν ότι, αν η κυβέρνηση δεν κατασκεύαζε εμπορικό λιμάνι, «άλλα λιμάνια της περιοχής θα εκμεταλλεύονταν τις ευκαιρίες».[38]

Το 2007, η Λιμενική Αρχή της Σρι Λάνκα δανείστηκε από την China Eximbank για να χρηματοδοτήσει την πρώτη φάση του λιμανιού, λαμβάνοντας εμπορική πίστωση αγοραστή ύψους 307 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, με σταθερό επιτόκιο 6,3% (αποπληρωτέο σε 15 έτη με τετραετή περίοδο χάριτος) και ένα δάνειο με ευνοϊκούς όρους ύψους 147 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ με επιτόκιο 2%, αποπληρωτέο σε 20 έτη, συμπεριλαμβανομένης πενταετούς περιόδου χάριτος.[39] Η China Eximbank χρηματοδότησε μια δεύτερη φάση το 2012, με διάφορα δάνεια με ευνοϊκούς όρους συνολικού ύψους 757 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ με σταθερό επιτόκιο 2%.

Τον Ιανουάριο του 2015, οι αναπάντεχες εκλογές έφεραν την αντιπολίτευση της Σρι Λάνκα στην εξουσία, εν μέσω μιας επείγουσας κρίσης του ισοζυγίου πληρωμών. Καθώς η Σρι Λάνκα βγήκε από τον πόλεμο και ξεκίνησε μια ταχεία οικονομική ανασυγκρότηση, εισήλθε στην κατηγορία των χωρών μεσαίου εισοδήματος, γεγονός που σήμαινε την απώλεια πρόσβασης σε ευνοϊκή χρηματοδότηση από πολυμερείς τράπεζες ανάπτυξης. Μεταξύ 2007 και 2018, η Σρι Λάνκα συγκέντρωσε 15,3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε ακριβά ευρωομόλογα και άλλα εμπορικά δάνεια με υψηλό επιτόκιο.[40] Μέχρι το 2017, αυτά αποτελούσαν το 39% του εξωτερικού χρέους της Σρι Λάνκα. Η Κίνα αντιπροσώπευε περίπου το 10% και το 60% των κινεζικών δανείων ήταν με ευνοϊκούς όρους (συνήθως 2%, με επταετή περίοδο χάριτος).[41] Η κρίση χρέους της Σρι Λάνκα δεν ήταν «κατασκευασμένη στην Κίνα», όπως εξηγούν δύο οικονομολόγοι της Σρι Λάνκα, αλλά αφορούσε αυτό το δανεισμό σε μια διεθνή κεφαλαιαγορά με υψηλά επιτόκια.[42]

Η νέα κυβέρνηση είχε δεσμευτεί να εξετάσει προσεκτικά όλα τα αμφιλεγόμενα έργα «λευκού ελέφαντα» που είχε ξεκινήσει η προηγούμενη κυβέρνηση στο πλαίσιο της φιλόδοξης στρατηγικής της για την περιφερειακή ανάπτυξη. Ένα από αυτά ήταν η περίπτωση της Χαμπάντοτα, που βρισκόταν στην περιοχή καταγωγής του προηγούμενου προέδρου. Οι επενδύσεις σε λιμάνια έχουν μακρά περίοδο εκκίνησης και το Χαμπάντοτα είχε μια ιδιαίτερα δύσκολη αρχή, ακριβώς όταν ξέσπασε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Όπως σημείωσε μια μελέτη της McKinsey το 2014, «ο κλάδος της μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων ήταν εξαιρετικά μη κερδοφόρος τα τελευταία πέντε χρόνια».[43]

Η νέα κυβέρνηση ζήτησε αρχικά από την China Eximbank να «αναδιαρθρώσει τους όρους του δανείου για το λιμάνι της Χαμπαντότα, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης του επιτοκίου, της παράτασης της περιόδου χάριτος και της αύξησης της διάρκειας».[44] Ενώ η China Eximbank εξέταζε το αίτημα αυτό, το ισοζύγιο πληρωμών της Σρι Λάνκα επιδεινώθηκε. Όπως περιέγραψαν οι ακαδημαϊκοί της Harvard Business School Rithmire και Li:

«Όταν κατέστη σαφές ότι η Σρι Λάνκα θα αντιμετώπιζε δυσκολίες στην αποπληρωμή των διεθνών επενδυτών ομολόγων, η Σρι Λάνκα αποφάσισε να συγκεντρώσει τα αναγκαία δολάρια ΗΠΑ εκμισθώνοντας το λιμάνι της Χαμπαντότα, και ο πρωθυπουργός Ranil Wickremesinghe απευθύνθηκε απευθείας στον Κινέζο πρόεδρο Σι ζητώντας του είτε να αναχρηματοδοτήσει το δάνειο είτε να αποκτήσει την πλειοψηφία των μετοχών του λιμανιού… Ο πρόεδρος Σι απέρριψε την ιδέα της αναχρηματοδότησης, αλλά δεσμεύτηκε να βοηθήσει τη Σρι Λάνκα να βρει επενδυτή.»[45]

Μια εφημερίδα της Σρι Λάνκα ανέφερε ότι όταν ο πρωθυπουργός της Σρι Λάνκα ρώτησε τον Κινέζο πρέσβη αν η Κίνα θα μπορούσε να κανονίσει μια ανταλλαγή χρέους με μετοχές για το λιμάνι της Χαμπαντότα, ο πρέσβης απάντησε ότι αυτό «δεν είναι δυνατό σύμφωνα με τους νόμους της Κίνας». Αντ’ αυτού, «θα πρέπει να γίνει μέσω συζητήσεων με επενδυτές με εμπορικούς όρους».[46]

Δεν πραγματοποιήθηκε διεθνής διαγωνισμός για το λιμάνι. Αντ’ αυτού, οι Κινέζοι ζήτησαν από δύο εταιρείες διαχείρισης λιμένων με μεγάλη εμπειρία σε ΣΔΙΤ να προετοιμάσουν επενδυτικές προτάσεις. Οι Σρι Λανκανοί επέλεξαν την πρόταση της China Merchants Port. Η απόφαση για την ιδιωτικοποίηση του λιμανιού της Χαμπαντότα (αξίας περίπου 1,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ) οδήγησε στη σύσταση μιας νέας εταιρείας, η οποία πούλησε το 70% των μετοχών της στην China Merchants Port έναντι 1,12 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Με το 30 % των μετοχών, η Αρχή Λιμένων της Σρι Λάνκα παραμένει συνιδιοκτήτρια του λιμανιού.

Ωστόσο, δεν επρόκειτο για ανταλλαγή χρέους με μετοχές από την πλευρά της Κίνας, όπως συχνά παρουσιάζεται. Όπως σημείωσε το ΔΝΤ, τα δάνεια «αναταξινομήθηκαν» από την Αρχή Λιμένων στο Υπουργείο Οικονομικών και παραμένουν στα βιβλία της κυβέρνησης της Σρι Λάνκα (το Υπουργείο Οικονομικών της Σρι Λάνκα ήταν επίσης ο αποδέκτης της εισφοράς συναλλάγματος που χρησιμοποιήθηκε για την επένδυση και είναι πλέον υπεύθυνο για την αποπληρωμή του δανείου). Το Υπουργείο Οικονομικών της Σρι Λάνκα χρησιμοποίησε τα συναλλαγματικά αποθέματα που έλαβε από το λιμάνι για να ενισχύσει τα συναλλαγματικά του αποθέματα και να καλύψει το έλλειμμα του προϋπολογισμού του. Αν και το δάνειο για το Χαμπάντοτα δεν ήταν από μόνο του η αιτία της κρίσης χρέους της Σρι Λάνκα, το ίδιο το έργο ήταν σαφώς μια επικίνδυνη επένδυση για την κυβέρνηση της Σρι Λάνκα και για την China Eximbank, που το χρηματοδότησε.

4. ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝΕΖΙΚΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ

Όπως υποδηλώνουν τα παραπάνω παραδείγματα, η πιο συνηθισμένη μορφή ελάφρυνσης του χρέους της Κίνας περιλαμβάνει αναδιάρθρωση: παράταση της περιόδου χάριτος ή της περιόδου αποπληρωμής και/ή μείωση των επιτοκίων.

4.1 Η ιστορία της αναδιάρθρωσης του κινεζικού χρέους στην Αφρική, 1980-2000

Η κινεζική κυβέρνηση χορήγησε το πρώτο της δάνειο στην Αφρική στη Γουινέα, το 1960. Κατά το μεγαλύτερο μέρος των επόμενων τεσσάρων δεκαετιών, η Κίνα χρηματοδότησε έργα σε ολόκληρη την ήπειρο, χρησιμοποιώντας ένα μείγμα επιχορηγήσεων και δανείων που ήταν συνήθως άτοκα, με πενταετή περίοδο χάριτος και αποπληρωμή σε 15 έτη. Έτσι, μέχρι την έναρξη της χορήγησης πιστώσεων από την China Eximbank το 1995, σχεδόν το σύνολο του κινεζικού χρέους στην Αφρική προήλθε από αυτά τα δάνεια.

Στις πολλές δανειακές συμβάσεις που υπογράφηκαν κατά τις πρώτες δεκαετίες του προγράμματος εξωτερικής βοήθειας της Κίνας, συναντάται συχνά η φράση «εάν υπάρχει δυσκολία αποπληρωμής κατά τη λήξη του δανείου, η περίοδος αποπληρωμής μπορεί να παραταθεί μετά από διαβούλευση μεταξύ των δύο κυβερνήσεων».[48] Αυτές οι συζητήσεις και οι παρατάσεις συνέβησαν συχνά στις επόμενες δεκαετίες, ιδίως καθώς η ήπειρος βυθίστηκε στο χρέος και την οικονομική κρίση κατά τις «χαμένες δεκαετίες» του 1980 και του 1990.

Η περίοδος αποπληρωμής των δανείων για τον σιδηρόδρομο Τανζανίας-Ζάμπια, που ολοκληρώθηκε το 1976, παρατάθηκε πολλές φορές.[49] Μεταξύ 1983 και 1990, η Κίνα συμφώνησε επίσης να παρατείνει την περίοδο αποπληρωμής των δανείων στο Μπουρούντι, το Καμερούν, το Τσαντ, τη Γκάνα, το Μάλι, τη Μοζαμβίκη, τον Νίγηρα, τη Ρουάντα, τη Σιέρα Λεόνε, την Τανζανία, το Τόγκο και πιθανώς σε άλλες χώρες.[50]

Η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας ζήτησε επανειλημμένα από τις χώρες να καταβάλουν τις οφειλόμενες πληρωμές για τα δάνεια τους. Ωστόσο, όπως παραπονέθηκε μια κυβέρνηση της Δυτικής Αφρικής το 1979, «λόγω της έλλειψης συναλλάγματος, δεν ήμασταν σε θέση να ικανοποιήσουμε τα αιτήματά τους».[51] Ένας Κινέζος καθηγητής που συμβούλευε το Υπουργείο Εμπορίου είπε σε έναν από τους συγγραφείς: «Αυτά τα άτοκα δάνεια αναδιαρθρώθηκαν τόσες πολλές φορές, που οι χώρες δεν μπορούσαν πλέον να βρουν τις συμφωνίες!».[52] Ένας Κινέζος αξιωματούχος με πρόσβαση σε μη δημοσιευμένες πληροφορίες σημείωσε το 2000 ότι μέχρι το τέλος του 1998, η Κίνα είχε αναδιαρθρώσει 22 δισεκατομμύρια RMB (2,65 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ) από αυτά τα δάνεια, μερικά από τα οποία είχαν αναδιαρθρωθεί έως και δέκα φορές, και μόνο το 14% είχε αποπληρωθεί.[53]

Στη δεκαετία του 1990, στο πλαίσιο προγραμμάτων διαρθρωτικής προσαρμογής που διαχειρίζονταν η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, αρκετές αφρικανικές κυβερνήσεις ιδιωτικοποίησαν τις κρατικές επιχειρήσεις τους. Μικρό μέρος αυτών είχε χρηματοδοτηθεί από κινεζικά δάνεια. Η Κίνα διαπραγματεύτηκε την ανταλλαγή χρέους με μετοχές για διάφορα κινεζικά χρηματοδοτούμενα έργα που αποφέρουν έσοδα, όπως το εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας Friendship και το εργοστάσιο γεωργικών μηχανημάτων Ubungo στην Τανζανία, καθώς και το εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας Segou και το συγκρότημα ζάχαρης Sukala στο Μάλι. Η ελπίδα ήταν ότι υπό κινεζική διαχείριση, οι επενδύσεις θα γίνονταν πιο παραγωγικές. Η ελπίδα αυτή σπάνια πραγματοποιήθηκε, καθώς οι Κινέζοι διαχειριστές συνειδητοποίησαν ότι το επενδυτικό περιβάλλον παρουσίαζε τεράστιες προκλήσεις.[54]

4.2 Αναδιάρθρωση χρέους 2000-2019

Η Τράπεζα Εισαγωγών-Εξαγωγών της Κίνας άρχισε να χορηγεί δάνεια σε αφρικανικές κυβερνήσεις το 1995. Αρχικά, η τράπεζα ακολουθούσε τη διεθνή πρακτική, συμπεριλαμβάνοντας ρήτρες με υψηλές ποινές, από 20% έως 50% επιτόκιο, για καθυστερήσεις στην αποπληρωμή των δανείων.[55] Η ρήτρα αυτή εξαφανίστηκε στην επόμενη δημοσίευση των κανονισμών το 2000, και το μέτριο επίπεδο συσσώρευσης καθυστερήσεων πριν από την αναδιάρθρωση στη Ζιμπάμπουε, τις Σεϋχέλλες και άλλες περιπτώσεις υποδηλώνει ότι δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Το 2000, η Κίνα ξεκίνησε ένα πρόγραμμα διαγραφής χρέους (το οποίο εξετάζεται παρακάτω). Η αναδιάρθρωση μειώθηκε, αλλά στη συνέχεια αυξήθηκε ξανά μετά την πτώση των τιμών των βασικών εμπορευμάτων το 2014. Κατά τη στιγμή της σύνταξης του παρόντος, πριν από τον αντίκτυπο του COVID-19, έχουμε εντοπίσει 10 αφρικανικές χώρες που έχουν λάβει αναδιάρθρωση χρέους και μία που έχει λάβει αναχρηματοδότηση από το 2000.

Κατά την περίοδο 2000-2012, η αναδιάρθρωση αφορούσε γενικά τα ίδια σχετικά μικρά χρέη που ήταν χαρακτηριστικά των πρώτων ετών της κινεζικής δανειοδότησης, με μέσο όρο 52 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ανά περίπτωση (Πίνακας 1). Εντοπίσαμε 9 περιπτώσεις αναδιάρθρωσης συνολικού ύψους 415 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ σε 5 χώρες κατά την περίοδο αυτή. Ωστόσο, μετά την κατάρρευση των τιμών των βασικών εμπορευμάτων το 2015, οι αιτήσεις των χωρών για αναδιάρθρωση επιταχύνθηκαν και εκείνες που έχουν ολοκληρωθεί αφορούν πολύ μεγαλύτερα ποσά, με μέσο όρο 1 δισεκατομμύριο δολάρια ΗΠΑ ανά περίπτωση. Παρακολουθήσαμε την επίσημη αναδιάρθρωση 7,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ σε έξι χώρες μεταξύ 2015-2019 (Πίνακας 2).[56] Η Αγκόλα αναχρηματοδότησε επίσης περίπου 7,5 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, όπως αναλύεται παρακάτω. Αυτό αντανακλά τη δυστυχή σύμπτωση δύο τάσεων: την ταχεία επιτάχυνση των κινεζικών δανείων (Σχήμα 1) κατά τη διάρκεια μιας πιο ευνοϊκής περιόδου για την οικονομία της αφρικανικής ηπείρου και την πτώση των τιμών των βασικών εμπορευμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο, η οποία ξεκίνησε με τη λήξη της περιόδου χάριτος για πολλά κινεζικά δάνεια.

Οι περιπτώσεις αναδιάρθρωσης παρουσιάζουν ένα ευρύ φάσμα μέτρων (Πλαίσιο 1). Ο πραγματικός αριθμός των αναδιαρθρωθέντων δανείων και η αξία της αναδιάρθρωσης των δανείων είναι πιθανό να είναι μεγαλύτεροι από αυτούς που αναφέρονται, δεδομένης της έλλειψης δημοσιότητας των εν λόγω διαπραγματεύσεων και του πολιτικού τους χαρακτήρα. Αναμένουμε ότι οι επίσημες αιτήσεις αναδιάρθρωσης θα αυξηθούν σημαντικά λόγω των επιπτώσεων της COVID-19 και της ανακοίνωσης, στις 15 Απριλίου 2020, ότι η Κίνα και άλλες χώρες της G-20 συμφώνησαν σε αναστολή των πληρωμών κεφαλαίου και τόκων για τα επίσημα δάνεια.[57]

Σχήμα 1: Δανειακές Δεσμεύσεις της Κίνας στην Αφρική και Τιμές Εμπορευμάτων

Πλαίσιο 1: Οι περιπτώσεις Αναδιάρθρωσης Χρέους δείχνουν ένα ευρύ φάσμα μέτρων

Πίνακας 1: Δάνειας Κίνας–Αφρικής, Αναδιάρθρωση χρέους 2000-2014

4.3 Αναδιάρθρωση: Μελέτες περίπτωσης

Σε αυτή την ενότητα εξετάζουμε λεπτομερέστερα ορισμένες από τις περιπτώσεις μετά το 2000 στις οποίες πραγματοποιήθηκε αναδιάρθρωση. Αυτό μας επιτρέπει να αναλύσουμε ορισμένα από τα ευρήματά μας και να προσδώσουμε βάθος στον απλό κατάλογο παραδειγμάτων. Για παράδειγμα, η πρώτη περίπτωση εξηγεί γιατί η Ζιμπάμπουε έχει τις περισσότερες περιπτώσεις αναδιάρθρωσης χρέους με την Κίνα, ενώ η περίπτωση της Αγκόλας παρέχει την πρώτη, κατά την άποψή μας, ανάλυση αναχρηματοδότησης από κινεζική τράπεζα.

Περίπτωση 1 – Ζιμπάμπουε: Πολλαπλές Αναδιαρθρώσεις 2003-2010

Η πρώτη εμπορική πίστωση αγοραστή της China Eximbank στην Αφρική εκδόθηκε στη Ζιμπάμπουε: 35 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το 1997 για τη χρηματοδότηση της ανακαίνισης του υψικαμίνου αριθ. 4 της κρατικής εταιρείας Zimbabwe Iron and Steel Company (ZISCO).[58] Μέχρι το 2003, η οικονομική κρίση στη Ζιμπάμπουε είχε επιδεινωθεί και το χρέος της ZISCO είχε αυξηθεί σε 42 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Η China Eximbank απευθύνθηκε στη Sinosure, η οποία είχε ασφαλίσει το δάνειο. Η Sinosure «πλήρωσε 3,9 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ που είχαν λήξει».[59] Η China Eximbank παρέτεινε την περίοδο αποπληρωμής και μείωσε το επιτόκιο, αλλά μέχρι το 2007 η ZISCO όφειλε στην China Eximbank 55 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ και η Ζιμπάμπουε βρισκόταν σε μια σπειροειδή πορεία υπερπληθωρισμού. Το 2008, η Sinosure ανέφερε ότι σχεδόν το 6% των απαιτήσεών της για το έτος αυτό αφορούσαν τη Ζιμπάμπουε.[60] Η κινεζική τράπεζα παρέτεινε εκ νέου τη λήξη, παρέχοντας νέα περίοδο χάριτος τριών ετών. Το 2010, η ZISCO εξακολουθούσε να μην είναι σε θέση να αντλήσει τα κεφάλαια και η τράπεζα συμφώνησε να αναδιαρθρώσει εκ νέου το δάνειο, επιτρέποντας την έναρξη της αποπληρωμής το 2013. Η ZISCO δεν αποπλήρωσε ποτέ αυτό το χρέος. Το 2016, η Sinosure αρνήθηκε προφανώς να παράσχει νέα εγγύηση για ένα δάνειο με ευνοϊκούς όρους για το θερμοηλεκτρικό εργοστάσιο Hwange, έως ότου η Ζιμπάμπουε αποπληρώσει 7,5 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ που εκκρεμούσαν από προηγούμενα δάνεια που είχε καλύψει η Sinosure για την China Eximbank.[61] Και το 2018, επίσημη έκθεση της κυβέρνησης της Ζιμπάμπουε ανέφερε ότι η ZISCO εξακολουθούσε να οφείλει στη Sinosure σχεδόν 48 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.[62]

Πίνακας 2: Δάνεια Κίνας–Αφρική, Αναδιάρθρωση χρέους 2015-2019.

Ωστόσο, υπάρχει και μια αντίθετη περίπτωση στη Ζιμπάμπουε. Το 1997, η κρατική εταιρεία Industrial Development Corporation της Ζιμπάμπουε δανείστηκε επίσης από την China Eximbank: ένα δάνειο με ευνοϊκούς όρους ύψους 12,1 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ με σταθερό επιτόκιο 4% για το μερίδιό της (35%) στο εργοστάσιο τσιμέντου SinoZimbabwe Cement Plant, μια κοινοπραξία με την China Building Material Industrial Corporation for Foreign Economic and Technical Cooperation. Ένα δεύτερο δάνειο, προνομιακή πίστωση αγοραστή ύψους 5,8 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ με επιτόκιο 3%, ακολούθησε το 2000. Οι εξαγωγές τσιμέντου έπρεπε να αποφέρουν συναλλαγματικά έσοδα για την αποπληρωμή των δανείων, αλλά η εταιρεία αντιμετώπισε δυσκολίες στην έγκριση από την κεντρική τράπεζα της Ζιμπάμπουε, λόγω της παρατεταμένης κρίσης του ισοζυγίου πληρωμών της χώρας, και τα δάνεια κατέστησαν ληξιπρόθεσμα.

Μετά από κάποιες διαπραγματεύσεις, το 2004 η China Eximbank παρέτεινε την περίοδο χάριτος και μείωσε και τα δύο επιτόκια στο 2%.[63] Ταυτόχρονα, η Κεντρική Τράπεζα της Ζιμπάμπουε συμφώνησε να επιτρέψει στο εργοστάσιο να εξάγει μέρος της παραγωγής του σε γειτονικές χώρες και να διατηρήσει τα συναλλαγματικά έσοδα για την εξυπηρέτηση του χρέους. Με αυτό το περιθώριο αναπνοής, η κοινοπραξία τσιμέντου φαίνεται να κατάφερε να παράγει και να εξάγει αρκετό τσιμέντο για να εξυπηρετήσει τα δάνεια της. Στη συνέχεια, η επιχείρηση αυτή κατέστη σχετικά επιτυχημένη.[64]

Η Ζιμπάμπουε είναι μια ασυνήθιστη περίπτωση σε σύγκριση με τις άλλες που ακολουθούν. Λόγω του υψηλού επιπέδου των καθυστερούμενων οφειλών της προς τη Λέσχη του Παρισιού και των πολυμερών δανείων, η Ζιμπάμπουε δεν ήταν επιλέξιμη για τα περισσότερα είδη δανείων του ΔΝΤ.[65] Ωστόσο, φαίνεται ότι κάθε φορά που η Ζιμπάμπουε αθέτησε τις υποχρεώσεις της από τα κρατικά δάνεια, η China Eximbank διέκοπτε τις εκταμιεύσεις για έργα που βρίσκονταν σε φάση υλοποίησης. Για να εξασφαλίσει νέα δάνεια, η China Eximbank απαίτησε από τη Ζιμπάμπουε να προβεί σε ρυθμίσεις για την αποπληρωμή ή τον αναδιάρθρωση των καθυστερούμενων οφειλών της, κάτι που παρατηρήσαμε και στην περίπτωση της Ινδονησίας. Για παράδειγμα, το 2005, οι δύο κυβερνήσεις «υπέγραψαν μια συμφωνία-πλαίσιο σύμφωνα με την οποία το 25 % των εσόδων από εξαγωγές της Ζιμπάμπουε προς την Κίνα θα χρησιμοποιούνταν για την εξυπηρέτηση των κινεζικών δανείων», γεγονός που επέτρεψε τη χορήγηση νέας χρηματοδότησης.[66]

Περίπτωση 2 – CNPC στον Νίγηρα, 2011-2018

Το 2008, η China National Petroleum Company (CNPC) ίδρυσε μια κοινοπραξία με τον Νίγηρα για την κατασκευή και λειτουργία ενός διυλιστηρίου πετρελαίου, της Société de Raffinage de Zinder (SORAZ), το οποίο θα επεξεργάζεται πετρέλαιο από το κοίτασμα Agadem της CNPC στον Νίγηρα. Για τη χρηματοδότηση της SORAZ, η CNPC δανείστηκε 880 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ από την China Eximbank, ένα εμπορικό δάνειο με επιτόκιο LIBOR 6 μηνών συν 350 μονάδες βάσης (3,5%) και, σύμφωνα με πληροφορίες, με διάρκεια 11 ετών. Η κυβέρνηση του Νίγηρα παρείχε δημόσια εγγύηση για το μερίδιό της, που ανέρχεται στο 40% του δανείου της SORAZ.

Τον Νοέμβριο του 2011, η κυβέρνηση του Νίγηρα ανέθεσε την πρώτη από μια σειρά ελέγχων των εξόδων του έργου σε όλα τα στάδια της παραγωγής. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι έλεγχοι αυτοί αποκάλυψαν «φουσκωμένα και ατεκμηρίωτα έξοδα» στην περίπτωση των πετρελαϊκών κοιτασμάτων και «εύλογα έξοδα, αλλά σημαντικό περιθώριο βελτίωσης της αποδοτικότητας» για το διυλιστήριο της SORAZ. Επιπλέον, οι αρχές του Νίγηρα διατήρησαν τεχνητά χαμηλή την τιμή της βενζίνης στο Νίγηρα, γεγονός που έπληξε τα κέρδη του διυλιστηρίου. Σε έκθεση του ΔΝΤ συνήχθη το συμπέρασμα ότι «τα ευρήματα του ελέγχου ήταν καθοριστικά για να δοθεί πλεονέκτημα στις αρχές του Νίγηρα στις διαπραγματεύσεις για την αναχρηματοδότηση του δανείου της SORAZ ύψους 880 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, ένα ουσιαστικό βήμα για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του διυλιστηρίου».[67]

Συνεπώς, το 2012, το Reuters ανέφερε ότι οι αρχές του Νίγηρα είχαν ανακοινώσει ότι η China Eximbank είχε συμφωνήσει να αναχρηματοδοτήσει το έργο SORAZ με ένα προνομιακό δάνειο με σταθερό επιτόκιο 2 %.[68] Ωστόσο, παρά την ανακοίνωση αυτή και τη μόχλευση που παρείχε η έκθεση ελέγχου, το σχέδιο αναχρηματοδότησης έπρεπε ακόμη να εγκριθεί στο Πεκίνο, όπου η CNPC θα έπρεπε να λάβει την έγκριση της China Eximbank.[69] Αυτό δεν συνέβη. Τον Φεβρουάριο του 2017, έκθεση του ΔΝΤ σημείωνε ότι «οι διαπραγματεύσεις [για την αναχρηματοδότηση] έχουν σταματήσει τα τελευταία δύο χρόνια», αλλά ότι η SORAZ φαινόταν πλέον σε θέση να εξυπηρετήσει το χρέος «κανονικά».[70] Ωστόσο, από τα 352 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ που εγγυήθηκε η κυβέρνηση του Νίγηρα, 161 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ εξακολουθούσαν να περιλαμβάνονται στο χρέος το 2018, ένα έτος πριν από τη λήξη του δανείου. Εκείνο το έτος, το δάνειο αναδιαρθρώθηκε με παράταση της λήξης από το 2019 έως το 2023.[71]

Περίπτωση 3 – Η Αναδιάρθρωση στο Τσαντ 2016-2017

Μεταξύ 2000 και 2017, το Τσαντ δανείστηκε 577 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ από κινέζους δανειστές για τέσσερα έργα: το εργοστάσιο τσιμέντου Baoaré (92 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, το 2007), ένα δίκτυο τηλεπικοινωνιών σε 27 πόλεις (25 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, το 2007), δάνειο για τη χρηματοδότηση των μετοχών του Τσαντ στην κοινοπραξία του διυλιστηρίου πετρελαίου N’Djamena (330 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, το 2011) και μια γραμμή μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ του σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας του διυλιστηρίου και της πρωτεύουσας (130 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, το 2012). Τα δάνεια που συνήφθησαν απευθείας από τις δύο κρατικές επιχειρήσεις (εργοστάσιο τσιμέντου και διυλιστήριο πετρελαίου) εγγυήθηκε η κυβέρνηση.[72]

Το μεγαλύτερο κινεζικό δάνειο προς το Τσαντ αφορούσε το μερίδιό του κατά 40% στο διυλιστήριο. Σε μια ρύθμιση που φαίνεται να διαφέρει ελαφρώς από εκείνη του Νίγηρα, το διυλιστήριο δανείστηκε από την China Eximbank το 2011, με την CNPC και το Τσαντ να χρησιμοποιούν τα μερίδιά τους ως εγγύηση. Η CNPC εγγυήθηκε το 60% του δανείου και το Τσαντ παρείχε κρατική εγγύηση για το υπόλοιπο. Αυτή ήταν η πρώτη προνομιακή εξαγωγική πίστωση της China Eximbank για μια κοινοπραξία στο εξωτερικό. Είχε πενταετή περίοδο χάριτος και 15ετή διάρκεια.[73] Λόγω της εξασφάλισης και της εγγύησης, το έργο δεν χρειάστηκε εξαγωγική ασφάλιση από τη Sinosure. Το διυλιστήριο θα έπρεπε να αρχίσει να αποπληρώνει το δάνειο γύρω στο 2016. Ωστόσο, η κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου το 2014-2015 οδήγησε σε βαθιά ύφεση και συναφή κρίση χρέους. Ως μέλος του ΔΝΤ, το Τσαντ απευθύνθηκε πρώτα στο ΔΝΤ για βοήθεια.

Το 2017, το Τσαντ συνήψε πρόγραμμα βοήθειας με το ΔΝΤ. Το ΔΝΤ σημείωσε ότι το Τσαντ λάμβανε μέτρα για την αναδιάρθρωση του χρέους του με τους κύριους πιστωτές του, προκειμένου να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα του χρέους κατά τη διάρκεια του προγράμματος του ΔΝΤ, και είχε ήδη καταλήξει σε συμφωνία με την Κίνα.[74] Το Τσαντ «αναδιάρθρωσε τις ληξιπρόθεσμες οφειλές (που συσσωρεύτηκαν το 2016) και τις επικείμενες λήξεις προς την Κίνα» για τρία δάνεια.[75] Φαίνεται ότι η China Eximbank δεν απαίτησε την αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων οφειλών πριν από την αναδιάρθρωση των επικείμενων λήξεων, πιθανότατα για το εργοστάσιο τσιμέντου, το έργο τηλεπικοινωνιών και το διυλιστήριο. Όπως και στον Νίγηρα, το Τσαντ απλώς έλαβε παράταση των περιόδων αποπληρωμής των δανείων που είχαν περιέλθει σε δυσχέρεια.

Περίπτωση 4 – Ανγκόλα, 2015-2016

Η Αγκόλα είναι ο μεγαλύτερος δανειολήπτης της Κίνας στην Αφρική, με δάνεια ύψους άνω των 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ που έχουν χορηγηθεί από διάφορους κινέζους δανειστές στην κυβέρνηση της Αγκόλας και στην κρατική εταιρεία πετρελαίου Sonangol από το 2000. Αν και δεν καλύπτονται όλες αυτές οι δεσμεύσεις από τα έσοδα των εξαγωγών πετρελαίου της Αγκόλας, ένα σημαντικό μέρος τους καλύπτεται. Όλες οι πιστωτικές γραμμές που εξασφαλίζονται με πετρέλαιο έχουν υπεράκτιους λογαριασμούς μεσεγγύησης, γενικά στην τράπεζα που χορηγεί το δάνειο, στους οποίους ο κινέζος αγοραστής του πετρελαίου καταθέτει ένα ποσοστό της συνολικής πληρωμής που αναμένεται να καλύψει το ετήσιο επίπεδο πληρωμών για μια συγκεκριμένη πιστωτική γραμμή.

Μεταξύ 2010 και 2014, η Αγκόλα υπέγραψε δανειακές δεσμεύσεις ύψους 11,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ με κινέζους δανειστές, εκ των οποίων 10 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ υπογράφηκαν με εμπορικούς όρους με την China Development Bank (CDB) και την Industrial and Commercial Bank of China από την κρατική πετρελαϊκή εταιρεία της Αγκόλας, Sonangol, για πετρελαϊκά έργα. Μεταξύ 2014 και 2016, οι τιμές του πετρελαίου έπεσαν από 100 δολάρια US/βαρέλι σε 44 δολάρια US/βαρέλι, ασκώντας πίεση στα οικονομικά της Αγκόλας και της Sonangol. Το 2015, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στο Πεκίνο, ο Πρόεδρος της Αγκόλας, Ζοζέ Εντουάρντο Ντος Σάντος, ζήτησε αναδιάρθρωση των δανείων.[76] Ωστόσο, ο υπουργός Οικονομικών της Αγκόλας αρνήθηκε αργότερα ότι ο Πρόεδρος είχε υποβάλει τέτοιο αίτημα.[77] Τον Ιανουάριο του 2019, μια ομάδα της ΕΠΚΑ επισκέφθηκε την Αγκόλα και το Υπουργείο Οικονομικών της Αγκόλας, και οι κινέζοι αξιωματούχοι με τους οποίους μίλησε η ομάδα μας αρνήθηκαν ομόφωνα ότι η Αγκόλα είχε αναχρηματοδοτήσει ή αναδιαρθρώσει το διμερές κρατικό χρέος της προς κινεζικές τράπεζες. Οι λογαριασμοί μεσεγγύησης που είχε δημιουργήσει η Αγκόλα για να παρέχει εξασφαλίσεις για τα δάνεια που είχαν χορηγηθεί με εγγύηση πετρελαίου φέρεται να περιείχαν επαρκή έσοδα για την κάλυψη των ετήσιων υποχρεώσεων αποπληρωμής.

Ωστόσο, αυτό ενδέχεται να μην ίσχυε για τα δάνεια που δανείστηκε απευθείας η Sonangol. Τον Δεκέμβριο του 2015, η Αγκόλα άνοιξε πιστωτική γραμμή ύψους 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ με 12ετή διάρκεια αποπληρωμής στην CDB. Σύμφωνα με ένα ενημερωτικό δελτίο ομολόγων της Αγκόλας από το 2019, η διευκόλυνση προοριζόταν για «πολλαπλούς σκοπούς, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης εγκεκριμένων έργων στην Αγκόλα, της προπληρωμής ορισμένων διευκολύνσεων μεταξύ της Sonangol και της CDB και της χρηματοδότησης ορισμένων στρατηγικών έργων της Sonangol… Το 2016, εκταμιεύσεις ύψους 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ από την Τράπεζα Ανάπτυξης της Κίνας συνεισφέρθηκαν ως κεφάλαιο από την κυβέρνηση στην Sonangol».[78] Το ΔΝΤ ανέφερε ότι μετά την ανακεφαλαιοποίηση, η Sonangol «μείωσε σημαντικά το εξωτερικό της χρέος, το οποίο προβλέπεται να μειωθεί σε περίπου 5 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ στο τέλος του 2018, από 12,9 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ στο τέλος του 2015».[79] Λαμβάνοντας υπόψη ότι η Sonangol είχε δανειστεί περίπου 7,5 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ από την CDB έως το 2015, μεγάλο μέρος της μείωσης του εξωτερικού χρέους της Sonangol κατά 7,9 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ θα οφειλόταν στην «προπληρωμή ορισμένων διευκολύνσεων μεταξύ της Sonangol και της CDB», όπως σημειώνεται στο ενημερωτικό δελτίο του ομολόγου.[80]

Ουσιαστικά, η CDB αναχρηματοδότησε τα αρχικά δάνεια προς τη Sonangol, αναδιαρθρώνοντας το προφίλ του χρέους του κράτους της Αγκόλας με ευνοϊκότερους όρους. Τώρα, αντί να έχει μια κρατική πετρελαϊκή εταιρεία που αγωνίζεται να αποπληρώσει τα δάνεια που έληγαν προς την CDB, η Αγκόλα έχει μια σχετικά απαλλαγμένη από χρέη κρατική επιχείρηση, με κόστος την αύξηση του εξωτερικού δημόσιου χρέους της προς την CDB κατά 10 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, με διάρκεια 12 ετών. Πιστεύουμε ότι αυτό έγινε από τη νέα ηγεσία της Αγκόλας και κατόπιν συμβουλής του ΔΝΤ, καθώς τα οικονομικά της Sonangol είχαν τα τελευταία χρόνια εμπλακεί βαθιά με αυτά της κεντρικής κυβέρνησης της Αγκόλας. Μέχρι στιγμής, η Αγκόλα φαίνεται να αποτελεί μοναδική περίπτωση στην Αφρική. Είναι η μόνη περίπτωση αναχρηματοδότησης που έχουμε δει. Η αναχρηματοδότηση αυτή παρατάθηκε από την China Development Bank και όχι από την China Eximbank. Και κανένα από τα κινεζικά εμπορικά δάνεια που έχουμε εντοπίσει προς τη Sonangol δεν παρατάθηκε από την China Eximbank, η οποία χορήγησε δάνεια μόνο σε κυρίαρχο κράτος.

Περίπτωση 5 – Ομάδα Έργων της Δημοκρατία του Κονγκό (ΔΤΚ· Σ.τ.Μ., Republic of Congo, ROC), 2017-2019

Από το 2000, η Δημοκρατία του Κονγκό, Μπραζαβίλ (ΔΤΚ) έχει υπογράψει δάνεια αξίας άνω των 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων με κινέζους χρηματοδότες. Μεταξύ 2006 και 2009, η ΔΤΚ δανείστηκε περίπου 1,7 δισεκατομμύρια δολάρια για έργα υποδομής, όπως η κατασκευή του Γενικού Νοσοκομείου Oyo και η πρώτη φάση της Εθνικής Οδού 1, ενός τετραπλού αυτοκινητόδρομου που τελικά θα εκτείνεται σε μήκος 535 χλμ. Μετά το 2010, με τις τιμές του πετρελαίου να φτάνουν τα 100 δολάρια ΗΠΑ/βαρέλι, η ΔΤΚ «αύξησε τις δαπάνες για δημόσιες υποδομές και κατανάλωση».[81] Μεταξύ 2012 και 2014, η ΔΤΚ υπέγραψε συμφωνίες δανείων αξίας 2,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ με την Κίνα, σχεδόν το ήμισυ των οποίων χρηματοδότησε την κατασκευή της δεύτερης φάσης της Εθνικής Οδού 1, η οποία ολοκληρώθηκε το 2016.[82] Την ίδια περίοδο, ακολουθώντας το ίδιο μοτίβο που παρατηρήσαμε στο Τσαντ, η Δημοκρατία του Κονγκό δανείστηκε πάνω από 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ από παγκόσμιες εταιρείες εμπορίας εμπορευμάτων, όπως η Trafigura και η Glencore, με εγγύηση τη μελλοντική παραγωγή πετρελαίου.[83]

Όταν οι τιμές του πετρελαίου μειώθηκαν κατά το ήμισυ το 2015, η οικονομία του Κονγκό κατέρρευσε. Μέχρι το 2017, ο δείκτης χρέους προς ΑΕΠ της Δημοκρατίας του Κονγκό είχε εκτοξευθεί σε σχεδόν 120% του ΑΕΠ (το ΔΝΤ ανέφερε ότι η Κίνα αντιπροσώπευε το ένα τέταρτο του χρέους).[84] Η Δημοκρατία του Κονγκό ζήτησε τη βοήθεια του ΔΝΤ. Σύμφωνα με την ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους του ΔΝΤ, το χρέος της Δημοκρατίας του Κονγκό προς την Κίνα έπρεπε να αναδιαρθρωθεί προτού μπορέσει να λάβει τη στήριξη του ΔΝΤ. Δύο ημέρες μετά την αποστολή του ΔΝΤ στο Μπραζαβίλ τον Οκτώβριο του 2017, ο υπουργός Οικονομικών Καλίξτε Γκανόνγκο δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι «με τους οικονομικούς και νομικούς συμβούλους της, η Δημοκρατία του Κονγκό θα ξεκινήσει συζητήσεις με τους κύριους δανειστές της με στόχο την εξορθολογισμό ή την αναχρηματοδότηση του χρέους της».[85]

Η ΛΔΚ έκανε το πρώτο βήμα διαπραγματευόμενη με την China Machinery Engineering Corporation (CMEC), μια κινεζική εταιρεία που δραστηριοποιούνταν στον τομέα της χορήγησης πιστώσεων προμηθευτών για έργα υποδομής, όπως ο υδροηλεκτρικός σταθμός Imboulou ισχύος 120 MW. Τον Φεβρουάριο του 2018, η ΔΤΚ κατάφερε να διαπραγματευτεί αναδιάρθρωση με την CMEC, μειώνοντας τις ληξιπρόθεσμες οφειλές της κατά 115,8 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.[86] Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος του χρέους της ΔΤΚ προς την Κίνα ήταν προς την China Eximbank. Τον Ιούλιο του 2018, ο πρωθυπουργός Clément Mouamba ταξίδεψε στην Κίνα στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για την αναδιάρθρωση. Εννέα μήνες αργότερα, τον Απρίλιο του 2019, η Δημοκρατία της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας και η China Eximbank υπέγραψαν συμφωνία αναδιάρθρωσης, η οποία επικυρώθηκε από το κοινοβούλιο της Δημοκρατίας της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας τον Μάιο.[87] Η συμφωνία ικανοποίησε το ΔΝΤ, το οποίο ενέκρινε ένα πακέτο διάσωσης ύψους περίπου 500 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ τον Ιούλιο του 2019.[88] Το υπουργείο Οικονομικών της Δημοκρατίας της Κονγκό δημοσίευσε τις λεπτομέρειες: αναδιαρθρώθηκαν οκτώ ξεχωριστά χρέη, που ανέρχονταν σε περίπου 1,6 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ του χρέους της Δημοκρατίας της Κονγκό προς την Κίνα.[89] Η αναδιάρθρωση παρέτεινε τη λήξη κάθε δανείου κατά 15 έτη, αλλά περιλάμβανε ρήτρα ότι το ένα τρίτο του χρέους θα αποπληρωθεί κατά τα επόμενα τρία έτη, γεγονός που, όπως σημείωσε το ΔΝΤ, μείωσε την εξυπηρέτηση του χρέους κατά 370 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του τριετούς προγράμματος.[90] Η China Eximbank μείωσε επίσης τα επιτόκια: επτά από τα δάνεια μειώθηκαν στο 1,5 % και ένα άλλο στο 2 %.

Η Δημοκρατία του Κονγκό αποφάσισε επίσης να παραχωρήσει την Εθνική Οδό 1, που χρηματοδοτήθηκε από την Κίνα, σε ιδιωτικοποίηση με τη μέθοδο της παραχώρησης, εκμετάλλευσης και μεταβίβασης (Σ.τ.Μ., «toll – operate – transfer», TOT). Η παραχώρηση ανατέθηκε σε κοινοπραξία Κίνας-Γαλλίας-Δημοκρατίας της Κίνας, η οποία, από τον Μάρτιο του 2019, εκμεταλλεύεται τον αυτοκινητόδρομο με 30ετή άδεια εκμετάλλευσης. Η κινεζική εταιρεία CSCEC, η οποία τυχαία ήταν και η κατασκευάστρια της οδού, προσέγγισε τη ΔΤΚ για τη συμφωνία αυτή, επειδή η οδός είχε παραμείνει χωρίς συντήρηση από την ολοκλήρωση της κατασκευής της το 2016, σύμφωνα με τον Λι Τζικίν, πρόεδρο της CSCEC International.[91] Σύμφωνα με τη νέα ρύθμιση, η CSCEC θα συντηρεί την οδό, ενώ η γαλλική εταιρεία EGIS θα διαχειρίζεται την είσπραξη των διοδίων. Η ΔΤΚ θα λάβει ένα άγνωστο ποσό ως τέλος παραχώρησης συν 15% των μετοχών της κοινοπραξίας που θα διαχειρίζεται τον δρόμο. Η επένδυσή της σε ένα προκαταβολικό ποσό για αυτή τη ΣΔΙΤ βοήθησε στην αντιμετώπιση της κρίσης του ισοζυγίου πληρωμών της ΔΤΚ. Η ΔΤΚ προσπάθησε επίσης να πείσει την CSCEC να επενδύσει σε μια παρόμοια ιδιωτικοποίηση της Εθνικής Οδού 2, αλλά η εταιρεία αρνήθηκε, καθώς θεωρούσε ότι η συμφωνία δεν θα απέφερε αρκετά κέρδη.[92]

Περίπτωση 6 – Αιθιοπία και Τζιμπουτί: Ο σιδηρόδρομος Αντίς-Τζιμπουτί

Το 2013, η Αιθιοπία και το Τζιμπουτί συμφώνησαν να κατασκευάσουν έναν σύγχρονο ηλεκτροκίνητο σιδηρόδρομο που θα συνέδεε την πρωτεύουσα της μεσόγειας Αιθιοπίας με τη θάλασσα. Το έργο, συνολικού κόστους 4,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, χρηματοδοτήθηκε από την China Eximbank, με την Αιθιοπία να δανείζεται 2,49 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ και το Τζιμπουτί 492 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, και τα δύο με επιτόκιο 6μηνου LIBOR + 300 μονάδες βάσης. Τα δύο δάνεια κάλυψαν το 70% του κόστους του τμήματος της Αιθιοπίας και το 85% του τμήματος του Τζιμπουτί, αντίστοιχα.[93] Και τα δύο δάνεια είχαν εξάμηνη περίοδο χάριτος, με δεκαετή περίοδο αποπληρωμής που θα ξεκινούσε το 2019 για την Αιθιοπία και το 2020 για το Τζιμπουτί. Οι καθυστερήσεις στην έναρξη της λειτουργίας του σιδηροδρόμου οδήγησαν σε μείωση των εσόδων και σε έλλειψη ικανότητας των δύο κυβερνήσεων να εξυπηρετήσουν αυτά τα εμπορικά δάνεια.[94]

Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων του FOCAC τον Σεπτέμβριο του 2018 στο Πεκίνο, ο νέος πρωθυπουργός της Αιθιοπίας συναντήθηκε με Κινέζους αξιωματούχους για να συζητήσουν την αναδιάρθρωση του δανείου. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι Αιθίοπες προετοίμασαν μια πολύ επαγγελματική και πειστική ανάλυση των λόγων για τους οποίους το έργο δεν είχε αποδώσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η China Eximbank συμφώνησε να παρατείνει την περίοδο αποπληρωμής του δανείου για τον σιδηρόδρομο (και ενδεχομένως και άλλων, που δεν προσδιορίστηκαν) από 10 σε 30 έτη, μειώνοντας σημαντικά το ετήσιο βάρος των πληρωμών.[95] Ο Γουάνγκ Γουέν, οικονομολόγος της Sinosure, ισχυρίστηκε ότι η εταιρεία του είχε χάσει σχεδόν 1 δισεκατομμύριο δολάρια ΗΠΑ από την αναδιάρθρωση του σιδηροδρομικού δικτύου της Αιθιοπίας.[96] Με γενναιόδωρες υποθέσεις, οι αλλαγές στο δάνειο για το σιδηροδρομικό δίκτυο από μόνες τους θα είχαν προκαλέσει ζημία μόλις 230 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, οπότε είναι πιθανό να αναδιαρθρώθηκαν και άλλα σημαντικά δάνεια.[97]

Το 2019, η Αιθιοπία ανακοίνωσε ένα πρόγραμμα για την έναρξη της μερικής ιδιωτικοποίησης πολλών κρατικών εταιρειών της χώρας, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που είχαν χρηματοδοτηθεί από κινεζικούς δανειστές: σιδηρόδρομοι, συγκροτήματα ζάχαρης και τηλεπικοινωνίες. Ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας της Αιθιοπίας, Γινέιτζερ Ντέσι, δήλωσε σε δημοσιογράφο του Bloomberg ότι η Ethiopian Telecoms συζητούσε επίσης την αναδιάρθρωση των πληρωμών των δανείων από κινεζικές εταιρείες, προκειμένου να ανακεφαλαιοποιηθεί η εταιρεία.[98]

Το 2019, σύμφωνα με το ΔΝΤ, το Τζιμπουτί διαπραγματεύτηκε συμφωνία για την παράταση της περιόδου χάριτος για το μερίδιό του στη σιδηροδρομική γραμμή για πέντε επιπλέον έτη και την παράταση της λήξης του δανείου κατά 10 έτη, με ταυτόχρονη μείωση του επιτοκίου σε 6μηνο LIBOR + 210 μονάδες βάσης.[99] Οι καθυστερούμενες οφειλές που είχαν ήδη συσσωρευτεί θα ενσωματωθούν στο κεφάλαιο. Ωστόσο, κατά τη στιγμή της σύνταξης της παρούσας έκθεσης, η συμφωνία αυτή δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί και τεθεί σε εφαρμογή. Το Τζιμπουτί έχει επίσης εκδηλώσει ενδιαφέρον για την ιδιωτικοποίηση του σιδηροδρόμου. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι κινεζικές εταιρείες που κατασκεύασαν τον σιδηρόδρομο και έχουν σύμβαση για τη λειτουργία του έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον.[100]

Περίπτωση 7 – Καμερούν

Μεταξύ 2000 και 2018, το Καμερούν υπέγραψε δανειακές δεσμεύσεις ύψους 5,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ με κινεζικούς χρηματοδότες για έργα υποδομής, χρηματοδότηση ύδρευσης, οδοποιίας, υδροηλεκτρικής ενέργειας και τηλεπικοινωνιών. Μετά τη συρρίκνωση της οικονομίας κατά 12% το 2015, λόγω του διπλού σοκ της πτώσης των τιμών του πετρελαίου και των τρομοκρατικών απειλών, ο λόγος εξυπηρέτησης του χρέους προς τα έσοδα του Καμερούν αυξήθηκε. Επιπλέον, το Καμερούν αντιμετώπισε δυσκολίες στην εκπλήρωση των προϋποθέσεων για την εκταμίευση ορισμένων έργων, γεγονός που επιβράδυνε την εκταμίευση των δανείων από την Eximbank προς τις εκτελούσες εταιρείες και προκάλεσε καθυστερήσεις στην κατασκευή.[101]

Τον Σεπτέμβριο του 2018, τα μέσα ενημέρωσης του Καμερούν ανέφεραν ότι ο Πρόεδρος Μπιά ζήτησε αναδιάρθρωση του χρέους από την Κίνα στο περιθώριο της FOCAC στο Πεκίνο.[102] Τον Ιανουάριο του 2019, το Καμερούν σταμάτησε να εξυπηρετεί το χρέος του προς την China Eximbank και σχεδίαζε να συμπεριλάβει αυτές τις καθυστερήσεις στις διαπραγματεύσεις αναδιάρθρωσης. Η Eximbank ανέστειλε την εκταμίευση των δανείων προς τους κινεζικούς εργολάβους.[103] Στις αρχές Απριλίου, αντιπροσωπεία της Eximbank επισκέφθηκε το Καμερούν για να συζητήσει την αναδιάρθρωση. Οι δύο πλευρές κατέληξαν σε συμφωνία αρχών: το Καμερούν θα καταβάλει τις πληρωμές εξυπηρέτησης του χρέους που είχε παρακρατήσει μέχρι εκείνη τη στιγμή και η Eximbank θα χορηγήσει αναδιάρθρωση και θα επαναλάβει τις εκταμιεύσεις.[104] Μέχρι τον Ιούλιο του 2019, η συμφωνία είχε οριστικοποιηθεί. Το Καμερούν θα καταβάλλει μόνο το ένα τρίτο των πληρωμών εξυπηρέτησης του χρέους που οφείλονται τα επόμενα τρία χρόνια, ενώ τα υπόλοιπα δύο τρίτα (περίπου 250 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ) θα «αναδιαρθρωθούν ώστε να καταβληθούν τα επόμενα χρόνια εντός της υπόλοιπης περιόδου λήξης».[105]

Περίπτωση 8 – Μοζαμβίκη

Μεταξύ 2000 και 2018, η Μοζαμβίκη υπέγραψε κινεζικά δάνεια ύψους άνω των 2,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Περισσότερο από το ήμισυ αυτού του ποσού υπογράφηκε μεταξύ 2012 και 2014. Σημαντικά δάνεια (όλα από την Eximbank) περιλαμβάνουν 686 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ για τη γέφυρα Μαπούτο-Κατέμπε (2012), 300 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ για τον περιφερειακό δρόμο του Μαπούτο (2012), 416 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ για τον δρόμο Μπέιρα-Ματσιπάντα (2013 και 2014) και άλλα 120 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ για το αλιευτικό λιμάνι της Μπέιρα (2014).

Το 2017, το κράτος της Μοζαμβίκης ήταν σε υπερημερία όσον αφορά το δημόσιο εξωτερικό χρέος του. Το ΔΝΤ ανέφερε ότι είχαν συσσωρευτεί καθυστερούμενες οφειλές τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον διμερή τομέα.[106] Σύμφωνα με την ίδια έκθεση του ΔΝΤ, το 2017 «επιτεύχθηκε συμφωνία με την Κίνα και την Ινδία για την αναδιάρθρωση των πληρωμών εξυπηρέτησης του χρέους για διάφορα διμερή δάνεια».[107] Σύμφωνα με σχόλια του αναπληρωτή διευθυντή Οικονομίας και Οικονομικών της Μοζαμβίκης, «η Κίνα παρέτεινε την περίοδο χάριτος που είχε χορηγήσει στη Μοζαμβίκη για την αποπληρωμή χρέους ύψους 2,02 δισεκατομμυρίων δολαρίων US», αλλά «η αρχική περίοδος αποσβέσεως του κεφαλαίου διατηρήθηκε».[108] Δεν γνωρίζουμε ποια χρέη αναδιαρθρώθηκαν, αλλά το Bloomberg ανέφερε ότι τα 2,02 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ήταν το σύνολο του ανεξόφλητου χρέους της Μοζαμβίκης προς την Κίνα το 2018.[109]

4.4 Πώς αναδιαρθρώνονται τα χρέη

Κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους στα τέλη του 20ού αιώνα, είδαμε ότι πολλοί κρατικοί δανειολήπτες απλά δεν εξυπηρετούσαν τα άτοκα δάνεια που τους είχε χορηγήσει η κινεζική κυβέρνηση. Επειδή το πρόγραμμα άτοκων δανείων ήταν διπλωματικής φύσης, αποτελώντας βασικό μέρος της εξωτερικής βοήθειας της Κίνας, δεν ασκήθηκε πίεση για την αποπληρωμή των δανείων. Από το 2019, με μια πολύ ευρύτερη ποικιλία δανείων σε ισχύ – πολλά από τα οποία εμπορικά – η αναδιάρθρωση δεν είναι πλέον τόσο εύκολη, αν και συμβαίνει. Το κύριο μέσο που χρησιμοποιεί το Πεκίνο για να πιέσει για πληρωμές όταν μια χώρα καθυστερεί τις πληρωμές της είναι να αναστείλει τις εκταμιεύσεις για έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη (κάτι που επιβραδύνει την ολοκλήρωσή τους, αλλά βλάπτει και τους Κινέζους εργολάβους) και να αρνηθεί την έγκριση νέων δανείων. Η περίπτωση της Ζιμπάμπουε δείχνει ότι η Sinosure λειτουργεί επίσης ως φρένο, αρνούμενη να εγγυηθεί νέα δάνεια έως ότου αποπληρωθεί μέρος των καθυστερούμενων οφειλών από προηγούμενα δάνεια.

Όπως και με τις διαγραφές χρέους που εξετάζονται παρακάτω, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι μέχρι στιγμής η αναδιάρθρωση πραγματοποιείται γενικά ανά δάνειο και όχι με βάση το σύνολο του χαρτοφυλακίου. Στο παρόν στάδιο της έρευνάς μας, η Μοζαμβίκη φαίνεται να αποτελεί τη μόνη εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα.[110] Οι περισσότερες περιπτώσεις αναδιάρθρωσης που εντοπίσαμε έχουν συμβεί σε χώρες που αντιμετωπίζουν οξεία κρίση ισοζυγίου πληρωμών. Ωστόσο, μπορεί να πραγματοποιηθεί μια μέτρια αναδιάρθρωση (παράταση της λήξης του δανείου) σε μια σχετικά υγιή οικονομία, εάν τα έργα δεν αποφέρουν τις ταμειακές ροές που απαιτούνται για την εξυπηρέτηση των δανείων που τα χρηματοδότησαν.

Η δεύτερη αυτή περίπτωση γίνεται πιο σαφής αν εξετάσουμε την περίπτωση της αναδιάρθρωσης του διυλιστηρίου Soraz στο Νίγηρα. Σε αυτή την περίπτωση, παρόλο που η περίοδος αποπληρωμής παρατάθηκε, η China Eximbank δεν άλλαξε το επιτόκιο ούτε αναχρηματοδότησε το δάνειο, ακριβώς επειδή το έργο ήταν κερδοφόρο και η οικονομία του Νίγηρα ήταν σχετικά υγιής. Η τράπεζα πίστευε ότι ο δανειολήπτης ήταν σε θέση να εξυπηρετήσει το χρέος ή θα ήταν σε θέση να το κάνει σε ένα παραταμένο χρονικό πλαίσιο. Ομοίως, η αναδιάρθρωση της σιδηροδρομικής γραμμής Αντίς-Τζιμπουτί πραγματοποιήθηκε ενώ η οικονομία της Αιθιοπίας αυξανόταν κατά 8% και η αναδιάρθρωση του Τζιμπουτί διαπραγματεύτηκε ενώ η οικονομία του αυξανόταν κατά περίπου 7,5%. Αν και οι δύο χώρες αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα ισοζυγίου πληρωμών, αυτά δεν συνδέονταν με μια γενική οικονομική κρίση. Δεν αναδιαρθρώθηκε ολόκληρο το χαρτοφυλάκιο, αλλά μόνο τα «προβληματικά έργα», τα οποία απαιτούσαν πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα αποπληρωμής.

Σε ορισμένες, αλλά όχι σε όλες τις περιπτώσεις, η αναδιάρθρωση πραγματοποιήθηκε μετά την προσφυγή της χώρας στο ΔΝΤ για βοήθεια. Εάν μια χώρα έχει καθυστερήσει τις πληρωμές προς έναν διμερή πιστωτή και τα χρέη της είναι μη βιώσιμα σύμφωνα με την Ανάλυση Βιωσιμότητας του Χρέους του ΔΝΤ, το ΔΝΤ απαιτεί από τη χώρα να διαπραγματευτεί την αναδιάρθρωση.[111] Η Δημοκρατία του Κονγκό είναι ένα καλό παράδειγμα αυτού. Η αξιοποίηση των απαιτήσεων του ΔΝΤ μπορεί να βοηθήσει τις χώρες που διαπραγματεύονται με τους δανειστές στο Πεκίνο, αλλά δεν αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση.

Οι περιπτώσεις δείχνουν επίσης ότι είναι σημαντικό να διαχωριστεί η «Κίνα» στους διάφορους δανειστές, καθώς δεν λειτουργούν από κοινού. Στην Αφρική, η China Eximbank είναι ο δανειστής στις περισσότερες περιπτώσεις αναδιάρθρωσης που εντοπίσαμε. Σε ορισμένες χώρες (Δημοκρατία του Κονγκό, Νίγηρας, Αιθιοπία), οι δανειολήπτες διαπραγματεύτηκαν επίσης ξεχωριστά με κινεζικές εταιρείες που παρείχαν εμπορική πίστωση. Η China Eximbank ακολουθεί το πρότυπο που καθιέρωσε το προηγούμενο πρόγραμμα κρατικών δανείων της Κίνας: το πρώτο βήμα είναι συνήθως η παράταση της περιόδου αποπληρωμής. Σε λίγες περιπτώσεις, η κινεζική τράπεζα μείωσε επίσης το επιτόκιο. Η αντίθεση μεταξύ των όρων που συμφωνήθηκαν για την αναδιάρθρωση του σιδηροδρομικού δανείου του Τζιμπουτί και εκείνων για την Αιθιοπία δείχνει επίσης ότι δεν υπάρχει μια «ενιαία» φόρμουλα αναδιάρθρωσης.

Το δάνειο ύψους 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ που χορήγησε η China Development Bank στην Αγκόλα το 2016 ήταν η μόνη περίπτωση αναχρηματοδότησης που εντοπίσαμε. Αν και ο Νίγηρας ζήτησε αναχρηματοδότηση, αυτή δεν πραγματοποιήθηκε. Ενώ η China Eximbank μπορεί να μειώσει τα επιτόκια ή να παρατείνει τις προθεσμίες αποπληρωμής ενός υφιστάμενου δανείου, η αναχρηματοδότηση θα συνεπαγόταν τη χορήγηση νέου δανείου. Δεδομένου ότι η China Eximbank είναι οργανισμός εξαγωγικών πιστώσεων και συνήθως εκταμιεύει απευθείας στις εξαγωγικές εταιρείες (συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εξάγουν κατασκευαστικές υπηρεσίες), είναι πιθανό να μην διαθέτει πραγματικά πιστωτικά μέσα που θα της επέτρεπαν να χορηγήσει νέα δάνεια για έργα που δεν περιλαμβάνουν πλέον εξαγωγική σύμβαση.[112]

Αν και τα στοιχεία είναι περιορισμένα, μας φαίνεται επίσης ότι τα δάνεια που δεν είναι εξασφαλισμένα με εξαγωγές εμπορευμάτων και λογαριασμό μεσεγγύησης τείνουν να είναι αυτά που αναδιαρθρώνονται. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα δάνεια που εξασφαλίζονται με εμπορεύματα καθίστανται, στην πράξη, ανώτερα από άλλα χρέη. Η Αγκόλα, όπου η κεντρική κυβέρνηση φαίνεται να καταβάλλει τακτικά τις πληρωμές για τα κινεζικά δάνεια που εξασφαλίζονται με πετρέλαιο, παρέχει ορισμένα στοιχεία που υποστηρίζουν αυτό το συμπέρασμα. Κινεζική πηγή με εμπειρία στη ΔΤΚ μας δήλωσε ότι δεν πιστεύει ότι τα οκτώ δάνεια που αναδιαρθρώθηκαν εξασφαλίζονταν με πετρέλαιο, αν και δεν διαθέτουμε συγκεκριμένα στοιχεία για αυτό.

Όταν οι χώρες ξεκινούν διαπραγματεύσεις για την αναδιάρθρωση του χρέους με μη κινέζους ιδιώτες πιστωτές, όπως ομόλογοι και έμποροι εμπορευμάτων, παράλληλα με την China Eximbank, οι συμφωνίες φαίνεται να επιτυγχάνονται πιο γρήγορα με την Κίνα παρά με τους ιδιώτες πιστωτές, γεγονός που υποδηλώνει ότι το κινεζικό χρέος δεν είναι απαραίτητα προνομιούχο έναντι του ιδιωτικού χρέους.[113] Η Μοζαμβίκη ανακοίνωσε προσπάθειες αναδιάρθρωσης του χρέους τον Οκτώβριο του 2016, όταν το δημόσιο χρέος της έφτασε το 128,3% του ΑΕΠ.[114] Η Μοζαμβίκη κατέληξε σε συμφωνία αναδιάρθρωσης με την Κίνα το 2017, ενώ με τους κατόχους ευρωομολόγων κατέληξε σε συμφωνία, κατ’ αρχήν, μόνο το 2018.[115] Στην περίπτωση της Δημοκρατίας του Κονγκό, οι διαπραγματεύσεις για την αναδιάρθρωση του χρέους με την China Eximbank, που ξεκίνησαν το 2018, ολοκληρώθηκαν τον Απρίλιο του 2019. Οι διαπραγματεύσεις με εταιρείες εμπορίας εμπορευμάτων, συμπεριλαμβανομένης της Glencore που είχε χορηγήσει δάνεια στη ΛΔΚ, ξεκίνησαν το ίδιο έτος και ολοκληρώθηκαν μόλις τον Απρίλιο του 2020.[116]

Όταν χτυπά η κρίση χρέους, δεν βλέπουμε τις κινεζικές τράπεζες να επιχειρούν «κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων» και, μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν περιπτώσεις διεθνούς διαιτησίας ή εμπλοκής δικαστηρίων στην Αφρική. Αντ’ αυτού, οι κινέζοι αξιωματούχοι προσπαθούν να αναπτύξουν εξατομικευμένες λύσεις για την αντιμετώπιση της βιωσιμότητας του χρέους (και της ανάπτυξης), κατά περίπτωση. Για παράδειγμα, αν και οι περισσότερες αναδιαρθρώσεις απλώς επιμήκυναν τις περιόδους αποπληρωμής, σε τουλάχιστον μία περίπτωση, τη ΔΤΚ, ο δανειολήπτης μετέτρεψε ένα μεγάλο έργο υποδομής, τον εθνικό αυτοκινητόδρομο αριθ. 1, σε σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού τομέα για τη διαχείριση διοδίων. Η σύμπραξη έφερε ένα κινεζο-γαλλικό κονσόρτσιουμ, σε εμπορική βάση, για να εισφέρει νέο μετοχικό κεφάλαιο στο έργο και να εξασφαλίσει τη συντήρηση του δρόμου για περίοδο τουλάχιστον 30 ετών.

Μαζί με άλλους ξένους επενδυτές, κινεζικές εταιρείες έχουν αρχίσει να επενδύουν σε ΣΔΙΤ στην Αφρική, αν και ο αριθμός τους είναι ακόμη αρκετά περιορισμένος. Όπως στη ΔΤΚ και τη Σρι Λάνκα, σε ορισμένες περιπτώσεις, τα έργα στα οποία επενδύουν τώρα κινεζικές εταιρείες χρηματοδοτήθηκαν από κινεζικές τράπεζες. Με την εισφορά συναλλάγματος για την αγορά μετοχών σε αυτά τα έργα, οι κινεζικές εταιρείες βοηθούν τις χώρες να αντιμετωπίσουν τις επείγουσες κρίσεις του ισοζυγίου πληρωμών. Αυτό αντανακλά το είδος των συμβουλών που προωθούν εδώ και καιρό οι θεσμοί της Ουάσιγκτον στην Αφρική μέσω της λεγόμενης «Συναίνεσης της Ουάσιγκτον»: ιδιωτικοποίηση των ζημιογόνων κρατικών επιχειρήσεων. Βλέπουμε ότι η Αιθιοπία και το Τζιμπουτί εκδηλώνουν επίσης ενδιαφέρον για την προσέγγιση των ΣΔΙΤ, με ή χωρίς κινεζικές εταιρείες. Είναι πιθανό να δούμε περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις στο μέλλον. Αντί να το θεωρούμε ως απόδειξη ότι οι κινεζικές τράπεζες συνωμοτούν σε ένα περίπλοκο σχέδιο «δανεισμού με σκοπό την απόκτηση ιδιοκτησίας» για να κατασχέσουν περιουσιακά στοιχεία, θα πρέπει να το δούμε ως ένα ακόμη παράδειγμα σύγκλισης της κινεζικής πρακτικής με τις παγκόσμιες δανειοδοτικές νόρμες.

5. ΑΚΥΡΩΣΗ ΚΙΝΕΖΙΚΩΝ ΧΡΕΩΝ

Καθώς οι επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 εξαπλώνονταν σε ολόκληρη την Αφρική, οι φωνές για διαγραφή του χρέους εντάθηκαν. Ωστόσο, ιστορικά, εκτός από τα παραδείγματα του Ιράκ και της Κούβας, η εμπειρία της Κίνας σε θέματα διαγραφής χρέους είναι αρκετά περιορισμένη, όπως εξηγούμε εδώ.

5.1 Ακύρωση χρεών από άτοκα δάνεια

Η πρώτη δέσμευση της Κίνας για διαγραφή χρέους το 2000 αφορούσε μόνο την Αφρική. Συγκεκριμένα, το Πεκίνο δεσμεύθηκε να διαγράψει το σύνολο των ληξιπρόθεσμων άτοκων δανείων προς την Αφρική που είχαν καταστεί ληξιπρόθεσμα ή είχαν αναδιαρθρωθεί κατά την προηγούμενη τριακονταετία. Οι μεταγενέστερες δεσμεύσεις επικεντρώθηκαν μερικές φορές στην Αφρική και άλλες φορές σε χώρες χαμηλού εισοδήματος γενικά, ανάλογα με το φόρουμ στο οποίο γινόταν η δέσμευση (Πλαίσιο 2). Μετά το 2000, οι δεσμεύσεις της Κίνας για διαγραφή χρέους αφορούσαν γενικά μόνο το ληξιπρόθεσμο μέρος των κρατικών άτοκων δανείων που έληγαν σε ένα συγκεκριμένο έτος, αλλά όχι τις μελλοντικές εκκρεμείς πληρωμές (αν και η αγγλική μετάφραση είναι μερικές φορές ασαφής, όπως δείχνει το Πλαίσιο 2).[117]

Τα άτοκα δάνεια (ΑΔ· Σ.τ.Μ., Interest Free Loans, IFL), σε αντίθεση με τα δάνεια με ευνοϊκούς όρους και τα εμπορικά δάνεια από κινεζικές τράπεζες, διαχειρίζεται το Υπουργείο Εμπορίου (το οποίο διαχειρίζεται επίσης τις επιχορηγήσεις της Κίνας). Τα άτοκα δάνεια, τα οποία χορηγήθηκαν για πρώτη φορά από την Κίνα στη Βόρεια Κορέα τη δεκαετία του 1950 και στις αφρικανικές χώρες τη δεκαετία του 1960, «χρησιμοποιούνται κυρίως για να βοηθήσουν τις δικαιούχες χώρες να κατασκευάσουν δημόσιες εγκαταστάσεις και να ξεκινήσουν έργα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του πληθυσμού».[118] Περιλαμβάνονται στο σύνολό τους στον ετήσιο προϋπολογισμό της Κίνας, όπως και οι επιχορηγήσεις, γεγονός που καθιστά τη διαγραφή τους λιγότερο περίπλοκη, καθώς δεν απαιτείται η διάθεση νέων δημοσιονομικών πόρων. Αυτό διαφέρει από τα δάνεια των κρατικών τραπεζών της Κίνας, όπου τα κεφάλαια για νέα δάνεια εξαρτώνται εν μέρει από την αποπληρωμή παλαιών δανείων. Ως εκ τούτου, η διαγραφή του χρέους επηρεάζει γρήγορα τα αποτελέσματα μιας τράπεζας.

Τα στοιχεία μας δείχνουν ότι τα ΑΔ προς την Αφρική ανέρχονται κατά μέσο όρο σε 10 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ανά δάνειο.[119] Τα άτοκα δάνεια αποτελούν ένα μικρό ποσοστό (πιθανώς κάτω του 5%) του συνολικού δανεισμού της Κίνας προς την Αφρική από το 2000 έως το 2018. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, τα ΑΔ αποτελούσαν σημαντικό ποσοστό των κινεζικών δανείων. Ωστόσο, καθώς άρχισαν να αυξάνονται άλλες πηγές χρηματοδότησης από την Κίνα, ιδίως τα δάνεια της China Eximbank, τα ΑΔ κατέστησαν όλο και μικρότερο ποσοστό του συνολικού δανεισμού της Κίνας προς την Αφρική.

Αν και σχεδόν όλες οι διαγραφές δανείων στο πλαίσιο των δεσμεύσεων της Κίνας αφορούσαν δάνεια εξωτερικής βοήθειας χωρίς τόκους, ένας αξιωματούχος της China Eximbank επιβεβαίωσε σε έναν από τους συντάκτες του παρόντος εγγράφου ότι «ένα ή δύο» δάνεια με χαμηλό επιτόκιο που είχαν καταστεί ληξιπρόθεσμα στην Αφρική διαγράφηκαν μετά το 2000. Τουλάχιστον ένα άλλο δάνειο με ευνοϊκούς όρους, που χορηγήθηκε στο Αφγανιστάν, μετατράπηκε σε δωρεά.[120] Τα δάνεια αυτά είχαν χορηγηθεί στα μέσα της δεκαετίας του 1990, πολύ νωρίς στην εμπειρία της China Eximbank στην Αφρική. «Αλλά αν δεν μας πληρώσουν, εμείς πρέπει να πληρώσουμε τους ομολογιούχους μας!», πρόσθεσε ο αξιωματούχος.[121] Στο τέλος του 2018, η ίδια η Κίνα είχε εξωτερικό χρέος ύψους 1,96 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ.[122] Από όλα τα στοιχεία, το Πεκίνο δεν εξετάζει ακόμη την ακύρωση οποιωνδήποτε δανείων εκτός από τα παραδοσιακά, άτοκα δάνεια εξωτερικής βοήθειας.

Πλαίσιο 2: Όλες οι Κινεζικές Επίσημες Δεσμεύσεις για Ακύρωση Χρέους

5.2 Πόσο χρέος έχει διαγράψει η Κίνα στην Αφρική;

Όπως φαίνεται στο Πλαίσιο 2, από το 2000 η Κίνα έχει αναλάβει εννέα δεσμεύσεις για την ακύρωση χρεών των δανειοληπτών της, αλλά έχει προσδιορίσει την αξία των δεσμεύσεών της μόνο μία φορά. Σε αντίθεση με τη Λέσχη του Παρισιού, η Κίνα δεν δημοσιεύει τακτικά στατιστικά στοιχεία για την ακύρωση χρεών και δεν υπάρχει επίσημη ανάλυση των αριθμών ανά έτος ή χώρα. Είναι ευρέως διαδεδομένος ο μύθος ότι η Κίνα είχε ακυρώσει 10 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ από το χρέος της Αφρικής έως το 2005.[123] Αυτό δεν ισχύει. Σύμφωνα με τις Λευκές Βίβλους της Κίνας για την εξωτερική βοήθεια του 2011 και του 2014, η Κίνα ακύρωσε συνολικά 20,38 δισεκατομμύρια RMB (3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ) για την Αφρική από το 2000 έως το 2012 (με συνολικό ποσό 27 δισεκατομμύρια RMB, δηλαδή 3,99 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, σε παγκόσμιο επίπεδο).[124] Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για το συνολικό ποσό της ακύρωσης χρέους μετά την ημερομηνία αυτή.

Τα στοιχεία του SAIS-CARI σχετικά με τις ακυρώσεις δανείων καλύπτουν μόνο το 60% περίπου του συνολικού ποσού που αναφέρεται στα επίσημα στοιχεία της Κίνας για την περίοδο 2000-2012 (2,2 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ). Προσθέτοντας το επίσημο ποσό των 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ με την εκτίμησή μας για 422 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ που ακυρώθηκαν μεταξύ 2013 και 2019, εκτιμούμε ότι η Κίνα έχει ακυρώσει τουλάχιστον 3,4 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ χρέους στην Αφρική. Τα στοιχεία μας περιλαμβάνουν 94 περιπτώσεις ακύρωσης χρέους στην Αφρική (κάθε περίπτωση μπορεί να αντιπροσωπεύει πολλαπλά δάνεια).[125]

Σχήμα 2: Ακυρώσεις Κινεζικού Χρέους για την Αφρική ανά Χρόνο

Τα δύο τρίτα των περιπτώσεων διαγραφής χρέους αφορούσαν την περίοδο 2000-2007, με ξεχωριστές αιχμές το 2001 και το 2007 (Σχήμα 2). Οι αιχμές αυτές ακολουθούν τις δύο μόνες δεσμεύσεις που περιλάμβαναν χρονοδιάγραμμα για τις διαγραφές. Μεταξύ των εννέα δεσμεύσεων που ανέλαβε η Κίνα για τη διαγραφή χρεών, μόνο οι δύο πρώτες όριζαν χρονικό πλαίσιο (δηλαδή διαγραφή 10 δισεκατομμυρίων RMB έως το 2002 και διαγραφή άγνωστου ποσού έως το 2007). Τα χρέη που διαγράφηκαν κατά τα έτη αυτά αντιπροσωπεύουν την «εκκαθάριση» παλαιών χρεών που είχαν συσσωρευτεί κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Αν και η Κίνα δεν συντόνισε ποτέ επίσημα την ελάφρυνση του χρέους της με τα προγράμματα που διαπραγματεύτηκαν η Λέσχη του Παρισιού, η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, ο χρόνος των ακυρώσεων της Κίνας στις αρχές της δεκαετίας του 2000 συμπίπτει περίπου με την Πρωτοβουλία ΥΧΦΧ, η οποία ξεκίνησε το 1996 και εισήλθε σε δεύτερη φάση το 2006.

Η κινεζική κυβέρνηση δεν ανέλαβε καμία δέσμευση για διαγραφή δανείων στο FOCAC του 2012. Ωστόσο, το 2015, όταν οι τιμές των βασικών εμπορευμάτων άρχισαν να πέφτουν, το Πεκίνο δεσμεύθηκε εκ νέου να διαγράψει ληξιπρόθεσμα ΑΔ στην Αφρική (Πλαίσιο 2). Αυτό επαναλήφθηκε το 2018. Και οι δύο δεσμεύσεις υποστηρίζουν όλες τις διαγραφές χρέους που παρουσιάζουμε εδώ μεταξύ 2016 και 2019.

5.3 Πώς αποφασίζει η Κίνα ποια χρέη θα διαγράψει;

Οι δεσμεύσεις της Κίνας που αναφέρονται στο Πλαίσιο 2 συνήθως επισημαίνουν συγκεκριμένα ότι η διαγραφή του χρέους θα γίνει μέσω «διμερών διαύλων», υποδηλώνοντας την απροθυμία της Κίνας να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με το ΔΝΤ ή τη Λέσχη του Παρισιού για να συζητήσει τη ρύθμιση του χρέους των χωρών που έχουν λάβει δάνεια. Δεδομένης της (εξελισσόμενης) ανησυχίας της για τη μη παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις των χωρών-εταίρων, η Κίνα δεν έχει εφαρμόσει τα αμφιλεγόμενα μέτρα οικονομικής λιτότητας και διαρθρωτικής προσαρμογής που επιβάλλει η διαδικασία ΥΧΦΧ. Ωστόσο, υπάρχει πάντα ένας πολιτικός όρος: οι χώρες πρέπει να έχουν διπλωματικές σχέσεις με το Πεκίνο (και όχι με την Ταϊπέι) (Πλαίσιο 2). Υπάρχει επίσης μια διαδικασία (Σχήμα 3). Οι δεσμεύσεις που επαναλαμβάνονται τακτικά και παρατίθενται στο Πλαίσιο 2 ξεκινάνε τη διαδικασία με την ανακοίνωση της ομάδας δανείων που θα είναι διαθέσιμα για διαγραφή. Οι χώρες πρέπει πρώτα να υποβάλουν αίτηση στο Υπουργείο Εμπορίου της Κίνας (ΥΠΕΚ· Σ.τ.Μ., Ministry of Commerce, MOFCOM). Οι χώρες με τα πιο επείγοντα προβλήματα χρέους αντιμετωπίζονται πρώτα. Το ΥΠΕΚ αποστέλλει αντιπροσωπεία για να συζητήσει την αίτηση με την κινεζική πρεσβεία στη χώρα και το Υπουργείο Οικονομικών της χώρας που λαμβάνει τη βοήθεια. Δεν πρόκειται για πρόγραμμα ακύρωσης «με ένα χτύπημα της πένας». Όπως σημείωσε ένας από τους συντάκτες του παρόντος εγγράφου το 2009: «Τα στοιχεία για τις ληξιπρόθεσμες οφειλές συγκρίθηκαν και συντονίστηκαν προσεκτικά, δάνειο προς δάνειο»[126].

Μια επιτροπή υπό την ηγεσία του Υπουργείου Οικονομικών της Κίνας (το οποίο έχει τη συνολική αρμοδιότητα για την ελάφρυνση του χρέους), με εκπροσώπους από το ΥΠΕΚ, την EximBank της Κίνας και την China Development Bank, θα εγκρίνει ή θα απορρίψει το αίτημα ακύρωσης του χρέους.[127] «Η κινεζική κυβέρνηση θα εξετάσει πώς χρησιμοποιήθηκαν τα χρήματα. Θα το εξετάσει προσεκτικά. Θα απορρίψει τις αιτήσεις ορισμένων χωρών των οποίων η οικονομία είναι σε καλή κατάσταση. Δεν χρειάζονται ελάφρυνση του χρέους», δήλωσε ένας Κινέζος αξιωματούχος σε έναν από τους συντάκτες.[128]

Σχήμα 3: Διαδικασία Ακύρωσης Άτοκων Δανείων (ΑΔ)

5.4 Ακυρώσεις δανείων: Ποιος;

Ποιες χώρες λαμβάνουν διαγραφές δανείων; Όπως σημειώνεται στο Πλαίσιο 2, ορισμένες ομάδες χωρών έχουν επιλεγεί για διαγραφή χρέους, συμπεριλαμβανομένων των χωρών ΥΧΦΧ, αλλά και των αναπτυσσόμενων χωρών χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα και των μικρών νησιωτικών αναπτυσσόμενων κρατών – ομάδες που έχουν ασκήσει πιέσεις στα Ηνωμένα Έθνη για να τους χορηγηθεί ειδικό καθεστώς. Όλες οι αφρικανικές χώρες που έχουν λάβει διαγραφή χρέους από την Κίνα ανήκουν σε μία από τις παραπάνω ομάδες. Επιπλέον, η Κίνα έχει επίσης διαγράψει το χρέος της Ερυθραίας, της Σομαλίας, του Σουδάν και της Ζιμπάμπουε – χώρες που πληρούσαν τα κριτήρια της πρωτοβουλίας ΥΧΦΧ λόγω του υψηλού επιπέδου χρέους και της φτώχειας τους, αλλά που έως το 2019 δεν είχαν συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις του προγράμματος ΥΧΦΧ.[129]

Σχήμα 4: Ακυρώσεις Κινεζικού Χρέους (Εκατ. Δολάρια ΗΠΑ)

Το Σχήμα 4 παρουσιάζει τα στοιχεία του ΕΠΚΑ σχετικά με την αξία της διαγραφής χρέους ανά χώρα. Τα στοιχεία μας περιλαμβάνουν 94 περιπτώσεις διαγραφής χρέους στην Αφρική. Διαθέτουμε στοιχεία για την αξία σε 77 από αυτές τις περιπτώσεις. Η Ζάμπια, το Καμερούν, η Γκάνα, το Σουδάν, η Αιθιοπία, το Μάλι και η Μοζαμβίκη έλαβαν τη μεγαλύτερη διαγραφή χρέους σε όρους αξίας. Η Ζάμπια (6), το Καμερούν (5), η Γκάνα (4), το Σουδάν (4), το Μάλι (4), η Μοζαμβίκη (4) και οι Κομόρες (4) έλαβαν τον μεγαλύτερο αριθμό ξεχωριστών διαγραφών χρέους.[130]

Για να ελέγξουμε αν οι χώρες με τις περισσότερες ακυρώσεις χρέους ήταν και οι χώρες με τα περισσότερα δάνεια, συμβουλευτήκαμε τα στοιχεία που συγκέντρωσε ο Brautigam (2011), ο οποίος καταγράφει τις περιπτώσεις δανειακών δεσμεύσεων της Κίνας προς μεμονωμένες αφρικανικές χώρες μεταξύ 1960 και 2007.[131] Πράγματι, όλες οι χώρες που αναφέρονται παραπάνω, με εξαίρεση τη Μοζαμβίκη, ήταν από τις πρώτες και συχνότερες δανειολήπτριες από την Κίνα μεταξύ 1979 και 1999. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως το Μάλι, η Κίνα ανέλαβε 14 ξεχωριστές δανειακές δεσμεύσεις κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Το Καμερούν είχε εννέα, το Μπενίν και η Ζάμπια επτά, η Ισημερινή Γουινέα πέντε κ.ο.κ.

5.5 Η Λέσχη του Παρισιού και η Κίνα: Εξέλιξη

Αν και η Λέσχη του Παρισιού συνεδρίασε για πρώτη φορά το 1956, χρειάστηκαν πολλά χρόνια μέχρι τα μέλη του να συμφωνήσουν να διαγράψουν το χρέος των χωρών με χαμηλό εισόδημα (Πίνακας 3). Μεταξύ 1975 και 1988, οι δανειστές της Λέσχης του Παρισιού αναδιάρθρωσαν το χρέος, αλλά δεν το διαγράψαν ούτε μείωσαν την παρούσα αξία του. Μόνο το 1988, στο Τορόντο, η Λέσχη του Παρισιού συμφώνησε να διαγράψει έως και το ένα τρίτο του διμερούς χρέους των φτωχών χωρών, σε όρους καθαρής παρούσας αξίας. Το ποσοστό αυτό αυξήθηκε σταδιακά. Σημαντικό εμπόδιο αποτελούσαν οι δημοσιονομικοί πόροι που απαιτούνταν για τη διαγραφή του χρέους. Το 1988, η Λέσχη του Παρισιού ήταν αρκετά πλούσια για να αρχίσει να καλύπτει αυτά τα έξοδα με μεγαλύτερη ευκολία. Το μέσο κατά κεφαλήν ΑΕΠ των μελών της Λέσχης του Παρισιού ήταν τότε 34.012 δολάρια ΗΠΑ (2010 δολάρια ΗΠΑ).132 Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Κίνας το 2018 ήταν περίπου το ένα τέταρτο αυτού: 7.753 δολάρια ΗΠΑ (2010 δολάρια ΗΠΑ).[133]

Πίνακας 3: Εξέλιξη της Ελάφρυνσης Χρέους της Λέσχης του Παρισιού και της Κίνας

6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η ελάφρυνση του χρέους της Αφρικής από την Κίνα συνεχίζεται εδώ και πολλές δεκαετίες, ακολουθώντας τις διακυμάνσεις της οικονομικής ύφεσης, ανάκαμψης και άνθησης της Αφρικής. Μέχρι το 2000, η ελάφρυνση του χρέους συνίστατο σχεδόν πάντα στην παράταση της περιόδου αποπληρωμής. Το 2000, η Κίνα άρχισε να ακυρώνει χρέη, αλλά μόνο για άτοκα δάνεια εξωτερικής βοήθειας. Όταν οι τιμές των βασικών εμπορευμάτων έπεσαν γύρω στο 2015, πολλοί Αφρικανοί εξαγωγείς άρχισαν να αντιμετωπίζουν εκτεταμένα προβλήματα ισοζυγίου πληρωμών. Περισσότερα δάνεια έχουν τεθεί προς αναδιάρθρωση, αλλά, προφανώς, η ελάφρυνση εξακολουθεί να χορηγείται με βάση μεμονωμένα δάνεια, όπου είναι σαφές ότι τα έσοδα δεν επαρκούν για την αποπληρωμή.

Η μόνη λύση που έχουν ρεαλιστικά οι κινέζοι δανειστές σε περίπτωση αθέτησης πληρωμών είναι να αρνηθούν να εκταμιεύσουν χρήματα για τρέχοντα έργα και, σε περίπτωση καθυστερήσεων, να επιβάλουν μορατόριουμ για τη χορήγηση νέων δανείων, όπως είδαμε στην περίπτωση της Ζιμπάμπουε. Όπως σημείωσε ο Ζου Γιουγιουάν, ερευνητής στο Ινστιτούτο Διεθνών Σπουδών της Σαγκάης, σε πρόσφατο άρθρο του: «το κόστος της παραβίασης της σύμβασης είναι στην πραγματικότητα αρκετά χαμηλό για τους δανειολήπτες».[134] Επιπλέον, το Πεκίνο ανησυχεί για τη διεθνή φήμη του και τις μακροπρόθεσμες πολιτικές και διπλωματικές σχέσεις του με μεμονωμένες χώρες. Επιπλέον, οι κινέζοι εργολάβοι, οι οποίοι συνήθως προχωρούν σε προκαταβολές από τα δικά τους κεφάλαια για να ξεκινήσουν ένα έργο πριν αποζημιωθούν μέσω εκταμιεύσεων από κινεζικές τράπεζες, πλήττονται από την αναστολή των έργων. Αν και οι συμβάσεις δανείων προβλέπουν διαιτησία σε περίπτωση αθέτησης, δεν υπάρχουν στοιχεία ότι οι κινεζικές τράπεζες έχουν ποτέ χρησιμοποιήσει αυτή την επιλογή ή ότι μια απόφαση θα μπορούσε πραγματικά να εκτελεστεί, αν ήταν υπέρ τους. Επίσης, δεν βλέπουμε στοιχεία για επιβολή τόκων υπερημερίας.

Η Κίνα προτιμά να διαπραγματεύεται τηn ελάφρυνση του χρέους σε διμερές επίπεδο. Από την κινεζική πλευρά, αυτό επιτρέπει στον δανειολήπτη να διατηρήσει την αξιοπρέπειά του, αλλά η έλλειψη διαφάνειας δημιουργεί υποψίες ότι κάτι δεν πάει καλά. Ωστόσο, ταυτόχρονα, οι δεσμεύσεις και οι ακυρώσεις χρέους σε μεγαλύτερη κλίμακα που έχει αναλάβει η Κίνα σε παγκόσμιο επίπεδο δεν έχουν εφαρμοστεί μεμονωμένα. Έχουν πραγματοποιηθεί παράλληλα με παρόμοια προγράμματα ελάφρυνσης του χρέους που έχουν διαπραγματευτεί άλλες χώρες. Για παράδειγμα, στην Αφρική, οι συνεχιζόμενες διαγραφές χρέους από ΑΔ μεταξύ 2000 και 2019, παράλληλα με την πρωτοβουλία ΥΧΦΧ που ξεκίνησε η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ το 1996. Σε μία περίπτωση, εκτός Αφρικής, οι σημαντικές διαγραφές χρέους της Κίνας στο Ιράκ έγιναν διμερώς, αλλά στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών. Αν και η Κίνα δεν έχει προσχωρήσει στη Λέσχη του Παρισιού, όταν χώρες ζητούν αναδιάρθρωση σύμφωνα με τους όρους της Λέσχης του Παρισιού (Ινδονησία, Ιράκ), η Κίνα συμμορφώνεται.

Τώρα, με την εξάπλωση της πανδημίας COVID-19, η Κίνα ακολουθεί τις άλλες χώρες των G-20, δεσμευόμενη για συντονισμένη αναστολή πληρωμών κεφαλαίου και τόκων για επίσημα δάνεια μεταξύ 1ης Μαΐου και τέλους του 2020, για επιλέξιμες χώρες χαμηλού εισοδήματος. Οι G-20 συμφώνησαν σε «ένα κοινό φύλλο όρων που παρέχει τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της πρωτοβουλίας αναστολής της εξυπηρέτησης του χρέους, το οποίο έχει επίσης συμφωνηθεί από τη Λέσχη του Παρισιού».[135] Αυτά υποδηλώνουν ότι σε αυτόν τον γύρο μέτρων ελάφρυνσης του χρέους, η Κίνα δεν θα λειτουργήσει παράλληλα με τις αποδεκτές παγκόσμιες συμφωνίες για τη διαχείριση του διεθνούς χρέους, αλλά στο πλαίσιο αυτών.

Ξεκινήσαμε αυτό το έγγραφο με μια παραπομπή από έναν Ζάμπιο οικονομολόγο. Η πλήρης παραπομπή έχει ως εξής: «Το πρόβλημα είναι τα ευρωομόλογα αξίας 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, όχι τα κινεζικά δάνεια… με τα ευρωομόλογα, δεν παίζεις όταν έρχονται οι πληρωμές. Το κινεζικό χρέος μπορεί εύκολα να επαναδιαπραγματευτεί, να αναδιαρθρωθεί ή να αναχρηματοδοτηθεί».[136] Από την έκδοση του πρώτου ευρωομολόγου της Ζάμπια το 2012, οι αποδόσεις έχουν ανέλθει από 5,65% σε πάνω από 20%.[137] Αν και η Ζάμπια δεν έχει καταφέρει να επιτύχει αναδιάρθρωση των κινεζικών δανείων της μέχρι τη στιγμή της σύνταξης του παρόντος εγγράφου, οι περιπτώσεις της Δημοκρατίας του Κονγκό και της Μοζαμβίκης υποδηλώνουν ότι η επίτευξη συμφωνιών με τους κινέζους δανειστές ήταν ευκολότερη από ό,τι με τους ιδιώτες πιστωτές. Παραμένει να δούμε πώς θα εξελιχθεί η θέση της Κίνας σχετικά με την ελάφρυνση του χρέους όταν θα βρεθεί αντιμέτωπη με νέες παγκόσμιες εξελίξεις, όπως η κρίση του COVID-19 το 2020. Όπως μας είπε ένας αξιωματούχος του ΔΝΤ: «Θα πρέπει να ακολουθήσουν τον δρόμο που έχουν ακολουθήσει άλλες χώρες πριν από αυτούς».

Υποσημειώσεις

Jean-Christophe Servant, “China Steps in as Zambia Runs Out of Loan Options”, The Guardian, December 11, 2019, https://www.theguardian.com/global-development/2019/dec/11/china-steps-in-as-zambia-runs-out-of-loan-options.
Η China Eximbank αντιπροσωπεύει το 56% και η China Development Bank το 25%. Όλα τα συνολικά στοιχεία για τα δάνεια ΕΠΚΑ αναφέρονται σε δεσμεύσεις και όχι σε χρέη. Ωστόσο, διαθέτουμε στοιχεία για τα ανεξόφλητα χρέη σε πολλές περιπτώσεις, και σε μεμονωμένες περιπτώσεις όπου τα έργα έχουν ολοκληρωθεί και διαθέτουμε τα στοιχεία αυτά, χρησιμοποιούμε τα ανεξόφλητα χρέη.
Ο κινεζικός όρος «δάνειο με ευνοϊκούς όρους» (youhui daikuan) αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο μέσο εξωτερικής βοήθειας που διαχειρίζεται η China Eximbank. Τα δάνεια αυτά είναι πάντα εκφρασμένα σε κινεζικά γιουάν, έχουν χαμηλά, σταθερά επιτόκια που επιδοτούνται από τον κινεζικό προϋπολογισμό για την εξωτερική βοήθεια και συνήθως έχουν διάρκεια άνω των 20 ετών.
Δεν φαίνεται να υπάρχει παγκόσμιος ορισμός για το τι θεωρείται επίσημος διμερής πιστωτής. Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της Παγκόσμιας Τράπεζας για την υποβολή εκθέσεων από τους πιστωτές, «ως πιστωτές, όλες οι εμπορικές τράπεζες ταξινομούνται ως ιδιωτικές, ανεξάρτητα από το αν είναι δημόσιες ή ιδιωτικές. … Τα δάνεια από μια κυβέρνηση ή δημόσιο οργανισμό… περιλαμβάνουν δάνεια από κεντρικές, περιφερειακές ή τοπικές κυβερνήσεις, κεντρικές τράπεζες (αλλά όχι κρατικές εμπορικές τράπεζες) και δημόσιες επιχειρήσεις (ιδίως κρατικά ιδρύματα χρηματοδότησης εξαγωγών, τράπεζες ανάπτυξης και παρόμοια)». Παγκόσμια Τράπεζα, «Εγχειρίδιο συστήματος υποβολής εκθέσεων οφειλετών», Ιανουάριος 2000, https://databank.worldbank.org/data/download/debt/DRS%20 Manual%202013.pdf.
Τα μέλη του Κλαμπ του Παρισιού περιλαμβάνουν επί του παρόντος την Αυστραλία, την Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βραζιλία, τον Καναδά, τη Δανία, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιρλανδία, το Ισραήλ, την Ιταλία, την Ιαπωνία, τις Κάτω Χώρες, τη Νορβηγία, τη Ρωσική Ομοσπονδία, τη Νότια Κορέα, την Ισπανία, τη Σουηδία, την Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ.
Enrique Cosio-Pascal, “The Emerging of a Multilateral Forum for Debt Restructuring the Paris Club”, United Nations Conference on Trade and Development, No. 192 (2008), https://unctad.org/en/Docs/osgdp20087_en.pdf.
Lex Rieffel, “Resolving Nigeria’s Paris Club Debt Problem: A Case of Non-Performing Creditors”, Brookings Institution, August 1, 2005. https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2016/06/20050801rieffel.pdf.
Ben Leo, “Sudan’s Bumpy Road will Run through Where, Vienna?” Center for Global Development Blog, December 14, 2010. https://cgdev.org/blog/sudan’s-bumpy-debt-road-will-run-through-where-vienna.
Ben Leo, “Who are Sudan’s Biggest Creditor and Why is it Something to Worry About?” Center for Global Development Blog, December 13, 2010. https://www.cgdev.org/blog/who-are-sudan%E2%80%99s-two-biggest-creditors-and-why-it-something-worry-about?utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed%3A%20cgdev/globaldevelopment%20%28Global%20 Development%3A%20Views%20fr.
World Bank. “Debt Service Suspension and COVID-19”, The World Bank Group, May 11, 2020, https://www.worldbank.org/en/news/factsheet/2020/05/11/debt-relief-and-covid-19-coronavirus.
Τα μόνιμα μέλη της G-20 περιλαμβάνουν την Αργεντινή, την Αυστραλία, τη Βραζιλία, τον Καναδά, την Κίνα, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ινδία, την Ινδονησία, την Ιταλία, την Ιαπωνία, το Μεξικό, τη Ρωσία, τη Σαουδική Αραβία, τη Νότια Αφρική, τη Νότια Κορέα, την Τουρκία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
“G20 Operational Guidelines for Sustainable Financing”, March 2017, https://www.bundesfinanzministerium.de/Content/EN/Standardartikel/Topics/world/G7-G20/G20-Documents/g20-operational-guidelines-for-sustainable-financing. pdf?__blob=publicationFile&v=1.
G20 Saudi Arabia 2020, “G20 Finance Ministers and Central Bank Governors Meeting”, G20 Communique, April 15, 2020, https://g20. org/en/media/Documents/G20_FMCBG_Communiqu%C3%A9_EN%20(2).pdf.
E. Kun Liu, “Statement by H.E. Kun Liu Minister of Finance on Behalf of the People’s Republic of China”, World Bank Group and International Monetary Fund Development Committee 101st Meeting, April 17, 2020, https://www.devcommittee.org/sites/dc/files/ download/Statements/2020-04/DCS2020-0032-China.pdf.
Ben Steil and Benjamin Della Rocca, “ Chinese Debt Could Cause Emerging Markets to Implode”, Foreign Affairs, April 27, 2020, https://www.foreignaffairs.com/articles/east-asia/2020-04-27/chinese-debt-could-cause-emerging-markets-implode and Benn Steil and Benjamin Della Rocca, “China, a Major World Bank Borrower and Competitor, Must Stop Sheltering BRI Debt from G20 Standstill”, Council on Foreign Relations, May 8, 2020, https://www.cfr.org/blog/china-major-world-bank-borrower-and-competitor-must-stop-sheltering-bri-debt-g20-standstill.
Ο κινεζικός όρος «债务减免» (μείωση και διαγραφή χρέους) συνήθως μεταφράζεται λανθασμένα ως «ελάφρυνση χρέους». Πιστεύουμε ότι ο Song εννοούσε ότι η διαγραφή χρέους δεν αποτελεί επί του παρόντος επιλογή για τις προτιμησιακές πιστώσεις εξαγωγικών αγοραστών (youhui maifan xindai) ή τα δάνεια με ευνοϊκούς όρους (youhui daikuan). Έχουμε δει περιπτώσεις στις οποίες τα δάνεια αυτά αναδιαρθρώθηκαν. Αυτό είναι ελάφρυνση χρέους.
Song Wei, “African debt to China may be solved through bilateral talks on the basis of equality”, Global Times, April 16, 2020. https://globaltimes.cn/content/1185860.shtml.
World Bank Group, “International Debt Statistics 2019”, World Bank Group, November 11, 2018 https://openknowledge.worldbank.org/ handle/10986/30851.
Jevans Nyabiage, “All Eyes on China as Africa Spurns G20 Debt Relief Plan”, South China Morning Post, May 26, 2020 https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3086121/all-eyes-china-africa-spurns-g20-debt-relief-plan.
Personal email communication, May 11, 2020.
“China’s lending supports growth, exacerbates fiscal and external pressures in Sub-Saharan Africa”, Moody’s Investor Service, November 14, 2018. https://www.moodys.com/research/Moodys-Chinese-lending-to-Sub-Saharan-Africa-can-support-growth–PR_391736?WT.mc_id=AM%7ERmluYW56ZW4ubmV0X1JTQl9SYXRpbmdzX05ld3NfTm9fVHJhbnNsYXRpb25z%7E20181114_PR_391736.
Maria Abi-Habib and Keith Bradsher, “Poor Countries Borrowed Billions from China. They Can’t Pay it Back”, New York Times, May 18, 2020, https://www.nytimes.com/2020/05/18/business/china-loans-coronavirus-belt-road.html. Η πεποίθηση σχετικά με τη συχνή χρήση εξασφαλίσεων μπορεί να αποτελεί παρερμηνεία της ρύθμισης σύμφωνα με την οποία ορισμένες δανειακές συμβάσεις απαιτούν από τους δανειολήπτες να αποστέλλουν μέρος των εσόδων τους από εξαγωγικά εμπορεύματα σε λογαριασμούς μεσεγγύησης ως εγγύηση για την αποπληρωμή του δανείου. Στις χώρες της Αφρικής με χαμηλό εισόδημα, τα κινεζικά δάνεια έχουν γενικά διάρκεια 20 ετών, αν και ορισμένα δάνεια εμπορικών τραπεζών μπορούν να έχουν διάρκεια μόλις 10 ετών.
Kenneth Rapoza, “China Has Forgiven Nearly $10 Billion In Debt. Cuba Accounts For Over Half”, Forbes, May 29, 2019, https://www.forbes.com/sites/kenrapoza/2019/05/29/china-has-forgiven-nearly-10-billion-in-debt-cuba-accounts-for-over-half/#c2f6633615ba.
Jevans Nyabiage, “Lender’s remorse? China finds Africa projects require a growing wave of debt forgiveness”, South China Morning Post, Aug 11, 2019 https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3022301/lenders-remorse-china-finds-africa-projects-require-growing.
John Hurley, Scott Morris, and Gailyn Portelance, “Examining the Debt Implications of the Belt and Road Initiative from a Policy Perspective”, Center for Global Development, Policy Paper 121 (2018): https://www.cgdev.org/sites/default/files/examining-debtimplications-belt-and-road-initiative-policy-perspective.pdf. Η ανάλυσή τους μπέρδεψε ορισμένα στοιχεία σχετικά με την περίπτωση της Σρι Λάνκα, σημειώνοντας ότι η Σρι Λάνκα «δεν ήταν διατεθειμένη να εξυπηρετήσει δάνειο ύψους 8 δισεκατομμυρίων δολαρίων με επιτόκιο 6%, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για τη χρηματοδότηση της κατασκευής του λιμανιού της Χαμπαντότα, και ότι η Κίνα συμφώνησε τον Ιούλιο του 2017 σε ανταλλαγή χρέους με μετοχές». Πιο πρόσφατες έρευνες που αναφέρονται παρακάτω σημειώνουν με μεγαλύτερη ακρίβεια ότι το δάνειο με επιτόκιο 6% ήταν ύψους 307 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Τα περισσότερα από τα άλλα δάνεια για λιμάνια ήταν με ευνοϊκούς όρους, με σταθερό επιτόκιο 2% για 20 χρόνια. Δεν υπήρξε ανταλλαγή χρέους με μετοχές.
Agatha Kratz, Allen Feng, and Logan Wright, “New Data on the ‘Debt Trap’ Question”, Rhodium Group, April 29, 2019 https://rhg.com/ research/new-data-on-the-debt-trap-question/.
Development Reimagined and Oxford China Africa Consultancy, “China: Debt Cancellation”, Development Reimagined, April 17, 2019, https://developmentreimagined.com/wp-content/uploads/2019/04/final-doc-china-debt-cancellation-dr-final.pdf.
Deborah Brautigam, “A Critical Look at Chinese ‘Debt-Trap Diplomacy’: The Rise of a Meme”, Area Development and Policy, Vol 5:1 (2019): 1-14, DOI: 10.1080/23792949.2019.1689828.
Ministry of Foreign Affairs of China, “Zhonghua renmin gongheguo zhengfu he yindunixiya gongheguo zhengfu guanyu jiejue yindunixiya suo qian zhonghua renmin gongheguo zhaiwu xieding” (Agreement between the Government of the People ’s Republic of China and the Government of the Republic of Indonesia on Settlement of Indonesia ’s Debt to the People’s Republic of China), Ministry of Foreign Affairs official website, July 2, 1990. https://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/tytj_674911/tyfg_674913/t6126.shtml).
Ο κινεζικός όρος ήταν «Bali fangshi 巴黎方式». Εκείνη την εποχή, οι «Όροι του Τορόντο» της Λέσχης του Παρισιού για την αναδιάρθρωση του χρέους των χωρών με χαμηλό εισόδημα επέτρεπαν τη μείωση της καθαρής παρούσας αξίας του διμερούς χρέους κατά 33,3%. Αυτό μπορούσε να επιτευχθεί μέσω της διαγραφής μέρους του χρέους, της αλλαγής της περιόδου αποπληρωμής ή της μείωσης του κόστους εξυπηρέτησης του χρέους. Πηγή: Economic Development in Africa, σ. 12, προσαρμοσμένο από Sachs (2002), Πλαίσιο 1, σ. 276-277, και πηγές UNCTAD.
Jianyang Lin and Liangyong Li, “China will Completely Forgive Iraq’s Government Debt”, Xinhua, May 3, 2007, http://news.sina.com. cn/c/2007-05-03/205412917966.shtml.
“China Says Cancels Debt Owed by Iraq”, Reuters, June 21, 2007, https://www.reuters.com/article/us-china-iraq china-says-cancels-debt-owed-by-iraq-idUSPEK28432020070621.
“China Cancels 80% of Iraq’s Debt”, Sydney Morning Herald, February 3, 2010, https://www.smh.com.au/business/china-cancels-80-of-iraqs-debt-20100203-nbc9.
Zhu Weitan, “Zhongguo Zhengfu Jianmian Yilake Suo Qian Zhongguo 80% Zhaiwu” (Chinese Government Cancels 80% of the Debt Iraq Owed China), Global Times, April 5, 2010.
Emilio Morales, “Can Cuba Meet Its Foreign Debt Repayments?” Havana Times, February 1, 2017, https://havanatimes.org/features/can-cuba-meet-its-foreign-debt-repayments/.
Σύμφωνα με άρθρο του Reuters, «το κεφάλαιο και στις δύο περιπτώσεις δεν θα καταστεί ληξιπρόθεσμο πριν από το 2015 και με εύκολους όρους.» “China Restructures Cuban Debt, Backs Reform”, Reuters, December 23, 2010, https://www.reuters.com/article/cuba-china-debt/china-restructures-cuban-debtbacks-reform-idUSN2313446920101223. Το άρθρο αυτό σημείωνε επίσης ότι, σύμφωνα με ανώνυμους Ασιάτες διπλωμάτες, «οι κινεζικές αρχές και εταιρείες έχουν εκφράσει «ανησυχία» για την αναποτελεσματικότητα των επενδύσεων της Αβάνας, τις καθυστερήσεις στις πληρωμές και τις επανειλημμένες αιτήσεις αναδιάρθρωσης του χρέους». Είναι πιθανό ότι η λήξη αυτών των δανείων παρατάθηκε πολλές φορές πριν διαγραφούν.
Οι πιο πειστικές αναλύσεις των μύθων που περιβάλλουν το σχέδιο Χαμπαντότα βρίσκονται σε άρθρα αναλυτών από τη Σρι Λάνκα. Βλ. Dushni Weerakoon and Sisira Jayasuriya, “Sri Lanka’s Debt Problem Isn’t Made in China”, East Asia Forum, February 28, 2019, https:// www.eastasiaforum.org/2019/02/28/sri-lankas-debt-problem-isnt-made-in-china/ και Umesh Moramudali, “The Hambantota Port Deal: Myths and Realities”, The Diplomat, January 20, 2020, https://thediplomat.com/2020/01/the-hambantota-port-deal-myths-and-realities/; Nilanthi Samaranayake, “China’s Engagement with Smaller South Asian Countries”, United States Institute of Peace, April 10, 2019, https://www.usip.org/publications/2019/04/chinas-engagement-smaller-south-asian-countries.
Deborah Brautigam, “Misdiagnosing the Chinese Infrastructure Push”, American Interest, April 4, 2019, https://www.the-americaninterest.com/2019/04/04/misdiagnosing-the-chinese-infrastructure-push/.
Επιστολή του P. B. Jayasundera, Γραμματέα του Υπουργείου Οικονομικών, προς τον κ. Li Ruogu, Πρόεδρο της Eximbank της Κίνας, 9 Σεπτεμβρίου 2014, δημοσιευμένη στην Τρίτη Έκθεση της Επιτροπής Δημόσιων Επιχειρήσεων της Όγδοης Συνόδου του Τρίτου Κοινοβουλίου της Λαϊκής Δημοκρατίας της Σρι Λάνκα, σ. 173-175. Οι Meg Rithmire και Yihao Li εξηγούν ότι «η China Ex–Im Bank πρότεινε δύο επιλογές επιτοκίου: ένα σταθερό επιτόκιο 6,3%, με βάση το επιτόκιο αναφοράς 6 μηνών London Interbank Offered Rate (LIBOR) της εποχής συν 0,75% πριμ, ή ένα κυμαινόμενο επιτόκιο συνδεδεμένο με το LIBOR. Η Σρι Λάνκα επέλεξε το σταθερό επιτόκιο 6,3%, επειδή το LIBOR παρουσίαζε ανοδική τάση κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων». See https://www.hbs.edu/faculty/Pages/item.aspx?num=55410n.
Για παράδειγμα, το 2015 εκδόθηκε ένα ευρωομόλογο 10ετούς διάρκειας αξίας 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ με επιτόκιο 6,85%. «ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 5 – Η Σρι Λάνκα πωλεί ευρωομόλογο 10ετούς διάρκειας αξίας 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ με απόδοση 6,85%». Reuters, Oct. 27, 2015. https://www.reuters.com/article/sri-lanka-sovereignbond-idUSL3N12R2W920151027.
Dushni Weerakoon and Sisira Jayasuriya, “Sri Lanka’s Debt Problem Isn’t Made in China”, East Asia Forum, February 28, 2019, https://eastasiaforum.org/2019/02/28/sri-lankas-debt-problem-isnt-made-in-china/.
Personal communication, Umesh Moramudali, May 5, 2020.
Timo Glave, Martin Joerss, and Steve Saxon, “The Hidden Opportunity in Container Shipping”, Mckinsey Strategy & Corporate Finance, November 1, 2014, https://www.mckinsey.com/business-functions/strategy-and-corporate-finance/our-insights/ the-hidden-opportunity-in-container-shipping.
Meg Rithmire and Yihao Li, “Chinese Infrastructure Investments in Sri Lanka: A Pearl or a Teardrop on the Belt and Road?” Harvard Business School Case 719-046, January 2019. (Revised July 2019.) https://www.hbs.edu/faculty/Pages/item.aspx?num=55410.
Ο.π.
“H’tota and Mattala: China declines Lanka’s request”, The Sunday Times [Colombo], July 31, 2016.
IMF, “Sri Lanka Article IV Consultation”, IMF Country Report No.18/175 (2018): https://www.imf.org/~/media/Files/Publications/CR/2018/crashx. Η έκθεση αυτή δείχνει ότι το δημόσιο χρέος της Αρχής Λιμένων μειώθηκε από 237 δισεκατομμύρια ρουπίες σε 62 δισεκατομμύρια ρουπίες, μια διαφορά 175 δισεκατομμυρίων ρουπιών, η οποία, με ισοτιμία 1 δολάριο ΗΠΑ = 150,747 ρουπίες, ανέρχεται σε περίπου 1,16 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Το ποσό αυτό προστέθηκε στο δημόσιο χρέος της κεντρικής κυβέρνησης.
Η Κίνα έχει δημοσιοποιήσει ορισμένες από τις δανειακές συμφωνίες που υπέγραψε από τη δεκαετία του 1960 έως τη δεκαετία του 1980, βλ. Υπουργείο Εξωτερικών, Βάση δεδομένων συνθηκών της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, Δεκέμβριος 2018, http://treaty.mfa.gov.cn/Treaty/web/index.jsp. Το 2011, η πρώτη λευκή βίβλος της Κίνας για την εξωτερική βοήθεια ανέφερε ότι «η Κίνα δεν πιέζει ποτέ τις χρεωμένες χώρες να αποπληρώσουν τα κρατικά χρέη. Όταν οι χώρες που λαμβάνουν βοήθεια αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αποπληρωμή των άτοκων δανείων, η κινεζική κυβέρνηση συνήθως υιοθετεί ευέλικτους τρόπους και παρατείνει την περίοδο αποπληρωμής μέσω διμερών συζητήσεων». “China’s Foreign Aid 2011” White Paper, Information Office of the State Council, July 2011, http://english.www.gov.cn/archive/white_paper/2014/09/09/content_281474986284620.htm.
Brautigam, Dragon’s Gift, p. 128; Deborah Brautigam, Will Africa Feed China? New York: Oxford University Press, 2015.
Wolfgang Bartke, The Economic Aid of the PR China to Developing and Socialist Countries 2nd ed, (Munich: K. G. Saur, 1989); Teh-chang Lin, “The Foreign Aid Policy of the People’s Republic of China: A Theoretical Analysis”, Unpublished Dissertation, Northern Illinois University, DeKalb, 1993.
Deborah Brautigam, “Chinese Loans and African Structural Transformation”, in Arkebe Oqubay and Justin Yifu Lin, eds. China-Africa and an Economic Transformation, Oxford: Oxford University Press, 2019, p. 131.
Brautigam, The Dragon’s Gift, p. 129.
Πρόσθεσε ότι αυτό οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στην έλλειψη προσωπικού στο κινεζικό υπουργείο, στις δυσκολίες σύγκρισης των αριθμών και στην απροθυμία των κινεζικών αξιωματούχων να ενοχλήσουν τις δανειζόμενες χώρες, οι οποίες πάντα καθυστερούν τις αποπληρωμές. Ανέφερε ότι οι κινέζοι αξιωματούχοι συνήθως συμφωνούν στην παράταση της λήξης αμέσως μετά την υποβολή του αιτήματος. Jiang Xiangying, Zhongguo Yuanwai Gaige Wenti Yanjiu (Μια μελέτη για τη μεταρρύθμιση της εξωτερικής βοήθειας της Κίνας), (Μεταπτυχιακή διατριβή, Πανεπιστήμιο Διεθνούς Επιχειρηματικής και Οικονομικής Επιστήμης, Πεκίνο, Κίνα), 2000.
Brautigam, The Dragon’s Gift, pp. 62-63.
Κεφάλαιο 6, άρθρο 3, «Guanyu Yinfa Zhongguo Jinchukou Yinhang Banli Zhongguo Zhengfu Duiwai Youhui Daikuan Yewu Zanxing Banfa de Tongzhi» (Ανακοίνωση σχετικά με τη διανομή των προσωρινών μέτρων της Τράπεζας Εισαγωγών-Εξαγωγών της Κίνας για τη διαχείριση των δανείων με ευνοϊκούς όρους της κινεζικής κυβέρνησης προς ξένες κυβερνήσεις) 16 Ιανουαρίου 1996, http://chinacfo.net/csfg/mj.asp?id=A20077311654366087625; η διάταξη αυτή δεν περιλαμβάνεται στην επόμενη έκδοση των κανονισμών αυτών: «Zhongguo Jinchukou Yinhang Duiwai Youhui Daikuan Zanxing Banfa» (Προσωρινά μέτρα της Τράπεζας Εισαγωγών-Εξαγωγών της Κίνας σχετικά με τα δάνεια με ευνοϊκούς όρους προς ξένες κυβερνήσεις) 14 Φεβρουαρίου 2000, http://www.chinalawedu.com/falvfagui/fg22016/41673.shtml.
Ο αριθμός αυτός υπολογίζεται με βάση τα στοιχεία για το αναδιαρθρωθέν χρέος, όταν τα στοιχεία αυτά είναι διαθέσιμα, και τα στοιχεία για τις δανειακές δεσμεύσεις του SAIS-CARI, όταν τα στοιχεία για το αναδιαρθρωθέν χρέος δεν είναι διαθέσιμα. Τα ποσά που σημειώνονται με αστερίσκο στους πίνακες 1 και 2 αφορούν ποσά που προέρχονται απευθείας από τα στοιχεία για τις δανειακές δεσμεύσεις.
“Virtual Meeting of the G20 Finance Ministers and Central Bank Governors Riyadh, Saudi Arabia”, G20 Communique, April, 15, 2020, http://www.g20.utoronto.ca/2020/2020-g20-finance-0415.html.
Renda Qing and Zhiling Zhang, “Zhongguo daxing guoyouqiye kaituo feizhou shichang” (China’s Large State-owned Enterprises Explore the African Market), CCTV, September 9, 1999, http://www.cctv.com/overseas/chinareport/199909/15.html.
“Zimbabwe: Chinese Insurance Firm to Send High-Powered Delegation to Zim”, The Herald [Harare], May 21, 2004 https://allafrica.com/ stories/200405210190.html.
Sinosure, Annual Report 2008, Accessed April 10, 2020, p. 20, http://www.sinosure.com.cn/gywm/xbkw/gsnb/images/20090716/13602.pdf. Το Μπενίν εμφανίστηκε επίσης με σχεδόν το 10% των απαιτήσεων. Οι υπόλοιπες απαιτήσεις εκείνης της χρονιάς αφορούσαν όλες την Κούβα. Είναι πιθανό η China Eximbank να είχε μεταβιβάσει αυτές τις επισφαλείς απαιτήσεις στη Sinosure.
Lloyd Gumbo, “Zimbabwe: Debt Stalls Hwange Expansion Project”, The Herald [Harare], October 4, 2016.
Zimbabwe Iron and Steel Company (Debt Assumption) Act, No. 5, 2018 http://www.veritaszim.net/sites/veritas_d/files/ZIMBABWE%20IRON%20AND%20STEEL%20COMPANY%20%28DEBT%20ASSUMPTION%29.pdf.
“Zimbabwe: IDC Repays U.S.$2.8m to Chinese Eximbank”, The Herald [Harare], March 18, 2008, https://allafrica.com/ stories/200803180031.html.
“Chinese Company Funds Cement Plant Upgrade in Zimbabwe”, Xinhua, March 24, 2014, https://www.chinadaily.com.cn/ business/2014-03/24/content_17374150.htm; see also the company’s website: http://www.sinozim.co.zw/ and its recent securing of an ISO rating. “Sino-Zimbabwe Cement Gains ISO Certification”, Global Cement, August 28, 2018, https://www.globalcement.com/news/item/7984-sino-zimbabwe-cement-gains-iso-certification.
Τον Μάιο του 2019, το ΔΝΤ ξεκίνησε ένα πρόγραμμα υπό την εποπτεία του προσωπικού του στη Ζιμπάμπουε. Elliot Smith, “Zimbabwe in ‘Economic and Humanitarian Crisis’ as IMF Sounds Alarm”, CNBC, March 3, 2020, https://www.cnbc.com/2020/03/03/zimbabwe-in-economic-and-humanitarian-crisis-asimf-sounds-alarm.html.
Annina Kärkkäinen, “Does China Have a Geoeconomic Strategy Towards Zimbabwe? The case of the Zimbabwe Natural Resource Sector”, Asia Europe Journal (2016) 14:185-202, p. 197.
Όλες οι πληροφορίες εδώ είναι από το IMF, “Niger Second and Third Reviews Under the Extended Credit Facility Arrangement–Staff Report”, IMF Country Report No.14/168 (2014): https://www.imf.org/~/media/Websites/IMF/imported-full-text-pdf/external/pubs/ft/scr/2014/_cr14168.ashx.
“Niger Renegotiates Terms of $980 mln Chinese Refinery Loan”, Reuters, July 24, 2012, https://www.reuters.com/article/ niger-china-refinery-idAFL6E8IOK0R20120724.
Μια ερώτηση για το γραφείο του ΔΝΤ στην Κίνα: τι θα συμβεί;
IMF, “Niger 2016 Article IV Consultation”, IMF Country Report No.17/59 (2017): https://www.imf.org/~/media/Files/Publications/CR/2017/crashx. «Η κυβέρνηση έλαβε μέτρα για τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης του εθνικού διυλιστηρίου SORAZ. Μείωσε την τιμή του αργού πετρελαίου από τα πετρελαϊκά κοιτάσματα του Νίγηρα από 47 δολάρια ΗΠΑ ανά βαρέλι σε 45 δολάρια ΗΠΑ και αύξησε την συμβατικά καθορισμένη τιμή προς τον κρατικό διανομέα καυσίμων (SONIDEP) κατά 10 CFA ανά λίτρο. Τα μέτρα αυτά αναμένεται να αποκαταστήσουν ένα ικανοποιητικό περιθώριο κέρδους για το διυλιστήριο».
Προσωπική επικοινωνία, αξιωματούχος του ΔΝΤ, 20 Μαΐου 2020. Το επιτόκιο δεν άλλαξε.
“Chad: 2014 Request for Three Year Arrangement Under the Extended Credit Facility”, International Monetary Fund, Country Report No. 14/282, https://www.imf.org/~/media/Websites/IMF/imported-full-text-pdf/external/pubs/ft/scr/2014/_cr14282.ashx.
Han Yu, Zheng Heng, Jia Yongchang, “Zhade lianchang youhui chukou maifang xindai anli fenxi qishi” (Case study of the preferrential export buyer’s credit for the Chad refinery), China Petroleum Accounting, No. 5, 2014. http://bpmti.cnpc.com.cn/bpmti/chgdlb/201505/1e27116136b94f92bbaf49cac7afccdc/files/f3621ea0407d4dd8b1cab0087f125a02.pdf.
IMF African Department, “Chad: Request for a Three-year Arrangement”, International Monetary Fund, Country Report No. 17/246 (2017): https://www.imf.org/~/media/Files/Publications/ CR/2017/cr17246.ashx.
IMF African Department, “First Review under the Extended Credit Facility Arrangement– Debt Sustainability Analysis”, International Monetary Fund, March 30, 2018, https://www.imf.org/external/pubs/ft/dsa/pdf/2018/dsacr18108.pdf; προσωπική ηλεκτρονική επικοινωνία, IMF official, May 20, 2020.
IMF Angola Article IV Consultation, International Monetary Fund, Country Report No.15/301, November 2015, https://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2015/cr15301.pdf; “Angola Requests Moratorium on Debt Repayment to China”, Macauhub, June 12, 2015, https://macauhub.com.mo/2015/06/12/ angola-requests-moratorium-on-debt-repayment-to-china/. Αυτή η αναφορά επαναλήφθηκε από το Reuters το Libby George, “Growing Chinese Debt Leaves Angola with Little Spare Oil”, Reuters, March 14, 2016, https://www.reuters.com/article/angola-oil-finance/growing-chinese-debt-leaves-angola-with-little-spare-oil-idUSL5N16H3EV.
“Angola Denies it Asked China for Debt Repayment Freeze”, Reuters, June 19, 2015, https://af.reuters.com/article/idAFKBN0OZ16O20150619.
The Republic of Angola Bond Prospectus, November 15, 2019, https://www.rns-pdf.londonstockexchange.com/rns/6396T_1-2019-11-15.pdf.
IMF, “Angola: Request for an Extended Arrangement Under the Extended Fund Facility”, IMF Country Report No. 18/370, December 2018 https://www.imf.org/~/media/Files/Publications/CR/2018/cr18370.ashx.
The Republic of Angola Bond Prospectus.
IMF, Republic of Congo Staff Report Debt Sustainability Analysis, IMF Country Report No. 19/244 (2019): https://www.imf.org/en/Publications/CR/Issues/2019/07/23/Republic-of-Congo-Staff-Report-Press-Release-Staff-Report-Debt-Sustainability-Analysis-and-48522.
“Inauguration of National Road No.1 Congo”, Egis-group, Accessed April 9, 2020, https://www.egis-group.com/action/news/ inauguration-national-road-no-1-congo.
Julia Payne, Dmitry Zhdannikov and Joe Bavier,“ IMF Aid to Congo Republic on Hold Over Glencore, Trafigura Impasse”, Reuters, January 24, 2020, https://www.reuters.com/article/us-congorepublic-oil-traders-debt/imf-aid-to-congo-republic-on-hold-over-glencore-trafigura-impasse-idUSKBN1ZN21H.
IMF, Republic of Congo Staff Report Debt Sustainability Analysis, IMF Country Report No. 19/244 (2019): https://www.imf.org/en/Publications/CR/Issues/2019/07/23/Republic-of-Congo-Staff-Report-Press-Release-Staff-Report-Debt-Sustainability-Analysis-and-48522.
Karin Strohecker and Roch Bouka, “Update 1-Congo Republic Dollar Bond Falls After Government Hints at Restructuring”, Reuters, October 6, 2017, https://www.reuters.com/article/congorepublic-debt-restructuring/update-1-congo-republic-dollar-bond-falls-after-govt-hints-at-restructuring-idUSL8N1MH2TE.
IMF, “Democratic Republic of The Congo 2019 Article IV Consultation”, IMF Country Report No. 19/285 (2019): https://www.imf.org/~/media/Files/Publications/CR/2019/1CODEA2019001.ashx.
“Both Houses of the Parliament have Ratified a Complementary Agreement on the Restructuring of Congo’s Debt to China by 1,479.83 Billion FCFA”, Republic of Congo Ministry of Finances and Budget, May 17, 2019, https://www.finances.gouv.cg/en/articles/both-houses-parliament-have-ratified-complementary-agreement-restructuring-congos-debt.
IMF, “Republic of Congo Staff Report”, IMF Country Report No.19/244 (2019): https://www.imf.org/en/Publications/CR/Issues/2019/07/23/Republic-of-Congo-Staff-Report-Press-Release-Staff-Report-Debt-Sustainability-Analysis-and-48522.
“Summary of the complementary agreement on the Congo’s debt to China restructuring.” Republic of Congo Ministry of Finances and Budget. May 24, 2019. https://www.finances.gouv.cg/en/articles/summary-complementary-agreement-congos-debt-china-restructuring.
IMF African Department, Republic of Congo Staff Report Debt Sustainability Analysis, IMF Country Report No. 19/244 (2019): https:// imf.org/~/media/Files/Publications/CR/2019/1COGEA 2019001.ashx.
Hou Jieru, Zhang Mei. “Zhongguo jianzhu: shishui feizhou gonglu texu jingying” (CSCEC: testing the water of concession operation in Africa) Zhongguo touzi cankao (China Investment Reference), January 25, 2019.
Ο.π.
Zhang Yuxue, “Yaji tielu, zhongguo chukou de quantao biaozhun” (Addis Ababa-Djibouti railway: exporting a whole set of China standards), Insight China, November 16, 2016, http://finance.sina.com.cn/manage/mroll/2016-11-16/doc-ifxxwrwh4488904.shtml.
Yunnan Chen, “Ethiopia and Kenya are Struggling to Manage Debt for Their Chinese-Built Railways”, Quartz, June 4, 2019, https://qz.com/africa/1634659/ethiopia-kenya-struggle-with-chinese-debt- over-sgr-railways/.
Aaron Masho, “Ethiopia PM says China will restructure railway loan”, Reuters, Sept. 6, 2018, https://www.reuters.com/article/ethiopiachina-loan/update-1-ethiopia-pm-says-china-will-restructure-railway-loan-idUSL5N1V628E.
“Zhongzi Canyu Dailu Guihua Buzu” (Chinese companies lack planning in their BRI participation), Hong Kong Economic Journal, Oct. 16, 2018. https://www1.hkej.com/dailynews/articlePrint/id/1967686.
Based on calculations of the NPV of debt payments to Eximbank using a 5% discount rate and 0.5% LIBOR rate.
Nizar Manek, “Ethiopia May Use Privatization Funds to Repay State Lenders”, Bloomberg, October 17, 2019, https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-17/ethiopia-may-use-privatisation-proceeds-to-repay-state-lenders.
IMF, 2019 Article IV Consultation, International Monetary Fund, Country Report No. 19/314, October 2019, https://www.imf.org/~/media/Files/Publications/CR/2019/1DJIEA2019002.ashx.

Nizar Manek, “Perils of a Rail Link Built with Chinese Funds”, The Hindu, May 18, 2019, https://www.thehindu.com/news/international/perils-of-a-rail-link-built-with-chinese-funds/article27172169.ece.
World Bank, World Development Indicators, 2020. https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?locations=CM. Τον Φεβρουάριο του 2017, η Exim Bank of China ανέστειλε την εκταμίευση δανείων για δύο έργα στο Καμερούν, μετά τη μονομερή διακοπή από την πλευρά της χώρας της καταβολής του 15% του κόστους των έργων που δεν καλύπτονταν από κινεζικά δάνεια, σύμφωνα με ηλεκτρονική επικοινωνία με τον Tang Xiaoyang του Πανεπιστημίου Tsinghua, στις 5 Ιουνίου 2020.
“Financement: Le Cameroun dans la Chine-dépendance : Cameroon”, Camer.be, Mar. 15, 2020. https://www.camer.be/79427/12:1/ cameroon-financement-le-cameroun-dans-la-chine-dependance.html.
IMF, “Cameroon: fifth review under the extended credit facility arrangement”, International Monetary Fund, February 2020, https://www. imf.org/~/media/Files/Publications/CR/2020/English/1CMREA 2020001.ashx.
“Dette vis-à-vis de la Chine: Le Cameroun sommé de payer 52 milliards FCFA: Cameroon”, Camer.be, April 17, 2019. https://www.camer.be/74293/12:1/cameroon-dette-vis-a-vis-de-la -chine-le-cameroun-somme-de-payer-52-milliards-fcfa.html.
IMF Africa Department, “Cameroon: Fifth review under the extended credit facility arrangement”, International Monetary Fund, Feb. 2020, https://www.imf.org/~/media/Files/Publications/CR/2020/ English/1CMREA 2020001.ashx.
IMF Africa Department “Republic of Mozambique: 2017 Article IV Consultation”, International Monetary Fund, March 2018, https://www. imf.org/~/media/Files/Publications/CR/2018/cr1865.ashx.
IMF Africa Department “Republic of Mozambique: 2017 Article IV Consultation”, International Monetary Fund, March 2018, https://www. imf.org/~/media/Files/Publications/CR/2018/cr1865.ashx.
“China dá Mais Tempo a Moçambique para Pagar Dívida”, Secretariado Permanente do Fórum para a Cooperação Econômica e Comercial entre a China e os Países de Língua Portuguesa, April 17, 2018, https://www.forumchinaplp.org.mo/china-india-extend-grace-period-formozambique-to-repay-debt/?lang=pt; “China, India Extend Grace Periods for Mozambique Debt Repayment”, FurtherAfrica, April 16, 2018, https://furtherafrica.com/2018/04/16/china-india-extend-grace-periods-for-mozambique-debt-repayments/.
Borges Nhamire, “China, India Extend Grace Periods for Mozambique Debt Repayments”, Bloomberg, Apr. 16, 2018 ; Σύμφωνα με κυβερνητικά έγγραφα της Μοζαμβίκης, τα ανεξόφλητα χρέη προς την Κίνα ήταν 1,9 δισ. δολάρια ΗΠΑ το 2017.: “OPERAÇÕES RELACIONADAS COM O PATRIMÓNIO FINANCEIRO DO ESTADO E O FINANCIAMENTO DO DÉFICE ORÇAMENTAL”, Republica de Mocambique Tribunal Administrativo, https://www.ta.gov.mz/Relatrios%20e%20Pareceres%20CGE/Cap%C3%ADtulo%2009%20-%20D%C3%ADvida%20 P%C3%BAblica.pdf.
Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου πληροφορίες για το τι συνέβη στο Σουδάν, όπου φημολογείται ότι πραγματοποιήθηκε αναδιάρθρωση ολόκληρου του χαρτοφυλακίου. Το Reuters ανέφερε ότι το Σουδάν εξασφάλισε πενταετή αναβολή των χρεών του προς την Κίνα το 2012, προκειμένου να μειώσει την πίεση από την απώλεια της πετρελαιοπαραγωγού Νότιας περιοχής ως αποτέλεσμα του εμφυλίου πολέμου. Δεδομένου ότι το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών αναδημοσίευσε το άρθρο, μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτό είναι πιθανό να συνέβη. Βλ. “UPDATE 1-Sudan Delays China Debt, Exports $400 mln of Gold”, Reuters, February 18, 2012, https://www.reuters.com/ article/sudan-gold-exports-idUSL5E8DI0BH
“IMF Policy Paper: Reforming the Fund’s Policy on Non-Toleration of Arrears to Official Creditors”, International Monetary Fund, Dec. 2015.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πώς λειτουργεί αυτό, βλ. Brautigam, The Dragon’s Gift.
Mathias Schlegl, Christoph Trebesch and Mark L.J. Wright, “The Seniority Structure of Sovereign Debt”, National Bureau of Economic Research, May 2019, https://sites.google.com/site/christophtrebesch/STW_Seniority_NBER.pdf?attredirects=0.
IMF Africa Department, “Republic of Mozambique 2017 Article IV Consultation”, International Monetary Fund, March 2018. https://www. imf.org/~/media/Files/Publications/CR/2018/cr1865.ashx.
Denza Mones, “Mozambique Strikes Debt-restructuring Deal; BancABC to Sell Stake in Unit”, SNL Financial Extra, Nov. 7, 2018, https://www.spglobal.com/marketintelligence/en/news-insights/trending/ehfzzwxgfp87knnqymsrzw2.
Bate Felix, “Exclusive: Congo Republic Seeks Debt Deal with Glencore, Trafigura before IMF Review”, Reuters, March 10, 2020, https://www.reuters.com/article/us-congorepublic-oil-exclusive/ exclusive- congo-republic-seeks-debt-deal-with-glencore-trafigura-before-imf-review-idUSKBN20X26G.
Στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τη Χρηματοδότηση των ΑΣΧ του 2005, η κινεζική κυβέρνηση δεσμεύθηκε να «διαγράψει ή να συγχωρήσει με άλλους τρόπους, εντός των επόμενων δύο ετών, όλα τα ληξιπρόθεσμα ποσά που είχαν καταστεί ληξιπρόθεσμα έως το τέλος του 2004 από τα άτοκα και χαμηλότοκα κρατικά δάνεια που οφείλονταν από τις ΑΣΧ που έχουν διπλωματικές σχέσεις με την Κίνα». Η συμπερίληψη των «δανείων με χαμηλό επιτόκιο» αναφέρεται σε δάνεια εξωτερικής βοήθειας, όπως αυτά που χορηγήθηκαν στην Ινδονησία, τα οποία ήταν επιτοκίου, και όχι σε δάνεια με ευνοϊκούς όρους από την China Eximbank. Ηλεκτρονική επικοινωνία, αξιωματούχος του κινεζικού Υπουργείου Εμπορίου, 4 Ιουνίου 2020.
“China’s Foreign Aid 2014” White Paper, Information Office of the State Council, July 2014, https://www.scio.gov.cn/zfbps/ndhf/2014/ Document/1375014/1375014_1.htm.
Τα άτοκα δάνεια έχουν συνήθως πενταετή περίοδο χάριτος, αν και ορισμένες συμφωνίες προβλέπουν 10ετή περίοδο χάριτος πριν από την έναρξη της αποπληρωμής του κεφαλαίου από τις χώρες. Οι περίοδοι αποπληρωμής μπορεί να είναι 10, 15 ή 20 έτη. Η Κίνα έχει δημοσιοποιήσει ορισμένες από τις συμφωνίες ΑΔ που συνήψε κατά τις δεκαετίες του 1950, 1960 και 1970, βλ. Υπουργείο Εξωτερικών, Βάση δεδομένων συνθηκών της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, http://treaty.mfa.gov.cn/Treaty/web/index.jsp.
Το 2009, δάνεια με ευνοϊκούς όρους ύψους περίπου 75 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ στο Αφγανιστάν μετατράπηκαν σε επιχορήγηση. Ναοχίρα Κιτάνο “Estimating China’s Foreign Aid II: 2014 Update”, JICA Working Paper No. 131, June 2014, https://www.jica.go.jp/jica-ri/publication/workingpaper/jrft3q00000063rt- att/JICA-RI_WP_No.131.pdf.
Interview, China Eximbank Official, Beijing, July 14, 2016.
World Bank Group, “International Debt Statistics 2020”, World Bank, https://openknowledge. worldbank.org/bitstream/ handle/10986/32382/9781464814617.pdf.
Για παραδείγματα αυτού του μύθου, βλ. Brautigam, The Dragon’s Gift. Σε προσωπική επικοινωνία στις 30 Απριλίου 2020, η υποψήφια διδάκτορας του SAIS και διευθύντρια του προγράμματος Stimson Center China, Yun Sun, εντόπισε την προέλευση αυτού του μύθου σε μια λανθασμένη αγγλική μετάφραση του ποσού των 10 δισεκατομμυρίων RMB ως 10 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (https://m.sohu.com/n/246201442/).
Για το ποσό που ακυρώθηκε μεταξύ 2000 και 2009, βλ. «China’s Foreign Aid 2011» Λευκή Βίβλος, Γραφείο Τύπου του Κρατικού Συμβουλίου, Απρίλιος 2011, http://english.www.gov.cn/archive/white_paper/2014/09/09/contenthtm. Για το ποσό που ακυρώθηκε μεταξύ 2009 και 2012, βλ. «China’s Foreign Aid 2014» Λευκή Βίβλος, Γραφείο Τύπου του Κρατικού Συμβουλίου, Ιούλιος 2014, http://english. www.gov.cn/archive/white_paper/2014/08/23/ content_281474982986592.htm. Για το ποσό που ακυρώθηκε μεταξύ 2000 και 2009, βλ/ “China’s Foreign Aid 2011” White Paper, Information Office of the State Council, April 2011,http://english.www.gov.cn/archive/white_paper/2014/09/09/content_281474986284620.htm;
Διαθέτουμε στοιχεία σχετικά με την αξία σε 77 από αυτές τις περιπτώσεις. Σημειώνεται ότι κάθε περίπτωση μπορεί να περιλαμβάνει διαφορετικό αριθμό δανείων.
Brautigam, The Dragon’s Gift, p. 129.
Βλ. Brautigam, The Dragon’s Gift. Όπως προαναφέρθηκε, η China Exim Bank και η CDB δεν χορηγούν άτοκα δάνεια. Η Κίνα χορηγεί ΑΔ μέσω του Υπουργείου Εμπορίου της. Brautigam, The Dragon’s Gift, p.
Ο.π.
SAIS-CARI data.
Deborah Brautigam, “Chinese Development Aid in Africa: What, Where, Why, and How Much?” Ligang Song and Jane Golley, Rising China: Global Challenges and Opportunities, (Canberra: Australia National University Press, 2011), p.233-234, https://www.oapen.org/download?type=document&docid= 459495#page=227.
“GDP per capita By Country, in constant 2010 US$”, World Integrated Trade Solutions, World Bank, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/BY-COUNTRY/StartYear/1988/EndYear/1989/Indicator/NY-GDP-PCAP-KD.
“GDP per capita (constant 2010 US$)”, World Bank, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.KD?locations=CN.
Zhou Yuyuan, “Zhongguo zai feizhou zhaiwu wenti de zhenglun yu zhenxiang” (The debate and truth of Chinese debt in Africa), West Asia and Africa, No.1, 2020, http://www.globalview.cn/html/global/info_36386.html.

“Virtual Meeting of the G20 Finance Ministers and Central Bank Governors Riyadh, Saudi Arabia”, G20 Communique, April, 15, 2020, http://www.g20.utoronto.ca/2020/2020-g20-finance-0415.html.

Jean-Christophe Servant, “China Steps in as Zambia Runs Out of Loan Options”, The Guardian, December 11, 2019, https://www.theguardian.com/global-development/2019/dec/11/china -steps-in-as-zambia-runs-out-of-loan-options.
Servant, 2019, Ibid; Paul Wallace, “Zambia’s Spat With Miners Hits Its Eurobonds”, Bloomberg, May 23, 2020 https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-05-23/yields-on-zambia-s-eurobonds-climb-to-20-amid-spat-with-miners.