Ο μαθητικός εγκέφαλος στη φριτέζα! Η αντιδημοκρατική και αντιεπιστημονική εφαρμογή της τηλεκπαίδευσης.

του Μιχάλη Χονδροκούκη

Τα σχολεία έκλεισαν. Αυτό είναι το δεδομένο. Ο μόνος τρόπος για να μην αδρανοποιηθούν οι μαθητές μαθησιακά, αλλά και να μην απωλέσουν και τον κοινωνικό προσδιορισμό τους δια της ακύρωσης της μαθητικής τους ιδιότητας (πέραν της προόδου στο γνωστικό, πρέπει να μας απασχολεί και ο ψυχισμός των παιδιών), είναι η τηλεκπαίδευση. Αυτό είναι λογικό. Όμως, αυτό που δεν είναι δεδομένο –και σίγουρα δεν μπορεί να κριθεί εκ προοιμίου λογικό– είναι η μορφή της τηλεκπαίδευσης που χρησιμοποιείται, καθώς και οι εκπαιδευτικοί στόχοι που τίθενται. Η μεν μορφή καθορίζεται από το διαθέσιμο επικοινωνιακό μέσο, οι δε εκπαιδευτικοί στόχοι εξαρτώνται τόσο από τις παιδαγωγικές αντιλήψεις, όσο και από τα ιδιαίτερα –εξωεκπαιδευτικά– κίνητρα.

Η μορφή της τηλεκπαίδευσης

Το πρόβλημα του διαθέσιμου μέσου επικοινωνίας, το κριτήριο της καθολικότητας

και το δημοκρατικό δικαίωμα των ίσων ευκαιριών στην εκπαίδευση

• Δεν μπορεί να εξαγγέλλεται εκπαιδευτική πολιτική που αποκλείει ένα σημαντικό ποσοστό των μαθητών (και καθηγητών) λόγω έλλειψης εξοπλισμού… ή, αλλιώς, λόγω φτώχειας!
• Το υπουργείο πουλάει ψεύτικες επιτυχίες και δεν λέει ούτε λέξη για την ανισότητα.
• Η τηλεκπαίδευση οφείλει να γίνεται δια ενός μέσου στο οποίο να έχουν όλοι πρόσβαση.
• Η σύγχρονη τηλεκπαίδευση οφείλει να καλύπτει από τη μία την ψυχοσυναισθηματική ανάγκη των παιδιών για επαφή με τον εκπαιδευτικό και το σχολείο και, από την άλλη, την ανάγκη για ευρύτερη συζήτηση για όσα συμβαίνουν. Αυτή η διάσταση δεν πρέπει να υποτιμηθεί.
• Η απερίσκεπτη μεταφορά του συνόλου του σχολικού προγράμματος σε σύγχρονη τηλεκπαίδευση –λες και μία ώρα σύγχρονης τηλεκπαίδευσης αντιστοιχεί σε μία ώρα διδασκαλίας στην τάξη–, σε συνδυασμό με την ούτως ή άλλως καθήλωση των παιδιών σε διαφόρων ειδών οθόνες κατά το υπόλοιπο του ημερήσιου χρόνου, έχει σοβαρότατες επιπτώσεις στον εγκέφαλό τους. Είναι εξαιρετικά βλαπτικό να δέχεται ο εγκέφαλος ψηφιακά ερεθίσματα στο μεγαλύτερο μέρος τη ημέρας. Όλες οι επιστημονικές μελέτες –εκτός από αυτές που παραγγέλνουν τα μονοπώλια της κινητής τηλεφωνίας, των υπολογιστών και του διαδικτύου– επισημαίνουν το γεγονός ότι η εκτεταμένη έκθεση σε οθόνες υπονομεύει τη λειτουργία του εγκεφάλου και προκαλεί πλήθος παθήσεων.

Μια άλλη πρόταση: Η τηλεκπαίδευση θα μπορούσε να βασίζεται στα email και την ασύγχρονη πλατφόρμα: από την πλευρά των καθηγητών για μοίρασμα υλικού και από την πλευρά των μαθητών για απορίες. Στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει διαδικτυακή πρόσβαση, το ίδιο υλικό μπορεί να διαμοιράζεται από τη σχολική μονάδα με ρυθμισμένη προσέλευση σε εβδομαδιαία βάση και ταυτόχρονα να επιστρέφουν οι απορίες. Οι βασικότερες και συχνότερες απορίες θα μπορούσαν να συγκεντρώνονται ανά Διεύθυνση, να προωθούνται κεντρικά σε μια ειδική ομάδα εκπαιδευτικών του υπουργείου και να επιλύονται στο τέλος της κάθε εβδομάδας στην ΕΡΤ. Η χρήση της σύγχρονης τηλεκπαίδευσης για διδασκαλία από κάποια σχολεία, καθώς δεν αποτελεί κοινό όρο ούτε καν για την πλειοψηφία των μαθητών, συνιστά σοβαρότατη παραβίαση των ίσων ευκαιριών στην εκπαίδευση με ξεκάθαρα ταξικό κριτήριο… είναι επί της ουσίας αντισυνταγματική. Η χρήση της μπορεί να εξυπηρετεί μόνο την ανάγκη για κοινωνική επαφή και συζήτηση για όσα απασχολούν τα παιδικά μυαλά στη σημερινή συγκυρία.

Οι εκπαιδευτικοί στόχοι

Ο καθορισμός των εκπαιδευτικών στόχων της τηλεκπαίδευσης

από τις υπάρχουσες παιδαγωγικές αντιλήψεις και τα εξωεκπαιδευτικά, ιδιοτελή κίνητρα

α) Ανάλογα με τις παιδαγωγικές αντιλήψεις του εκπαιδευτικού διαμορφώνονται και διαφορετικοί εκπαιδευτικοί στόχοι:

• Επιστημονική παιδαγωγική: οι στόχοι προσανατολίζονται στην κάλυψη των αναγκών για νοητική εγρήγορση, κατανόηση της ουσίας της ιδιαίτερης κατάστασης που επικρατεί παγκοσμίως, κοινωνικότητα και ψυχική ισορροπία.
• Αντιεπιστημονική παιδαγωγική: οι στόχοι προσανατολίζονται στην κάλυψη όσο το δυνατόν περισσότερης ύλης (για να ξεφύγουμε όσο γίνεται λιγότερο από τη διδακτέα ύλη) ή  στη συστηματική επανάληψη της διδαχθείσας (αφού δεν μπορούμε να πάμε παρακάτω, παίζουμε το «έργο» από την αρχή), με αποτέλεσμα να επιδιώκεται η αντικατάσταση των ωρών δια ζώσης διδασκαλίας με ώρες σύγχρονης τηλεκπαίδευσης, μία προς μία, αδιαφορώντας για την εγκληματική εκτεταμένη έκθεση  των μαθητών σε οθόνες.

β) Οι εκπαιδευτικοί στόχοι επηρεάζονται καθοριστικά από διάφορα εξωεκπαιδευτικά ιδιοτελή κίνητρα:

i) Τα ιδιοτελή κίνητρα της Κυβέρνησης

– Πουλάει τσάμπα «κανονικότητα» πετώντας το μπαλάκι σε εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείς… όπως ακριβώς και στην υγειονομική κρίση πετάει το μπαλάκι στους πολίτες. Μόνο που αντί για το «Μένουμε Σπίτι» και προστατευόμαστε μόνοι μας (αφού οι κυβερνήσεις ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΣΥΡΙΖΑ διέλυσαν και εγκατέλειψαν τη Δημόσια Υγεία), το σύνθημα της εκπαιδευτικής κρίσης είναι «Μένουμε Σπίτι και όποιος συνδεθεί συνδέθηκε».

• Προετοιμασία της κοινής γνώμης και των εκπαιδευτικών για την «υπέρβαση» των αναγκαίων διορισμών στα σχολεία που έχουν κενά, δια της αξιοποίησης της τηλεκπαίδευσης.
• Αξιολόγηση με βάση τη συμμετοχή στην τηλεκπαίδευση.

ii) Τα ιδιοτελή κίνητρα των ατομικά σκεπτόμενων εκπαιδευτικών

Προσπάθεια προσωπικής ανάδειξης μέσω της «υπερπροσπάθειας» για συμμόρφωση με τις οδηγίες του υπουργείου, η οποία εξαντλείται στην τυπική χρήση κάθε μέσου τηλεκπαίδευσης. Αυτοί οι εκπαιδευτικοί αδιαφορούν για την αδικία που προκύπτει από τις κατευθύνσεις του υπουργείου εις βάρος των μαθητών που δεν έχουν τις ίδιες δυνατότητες πρόσβασης στα ηλεκτρονικά μέσα· δεν ενοχλούνται από το γεγονός ότι καταστρατηγείται το δικαίωμα όλων των παιδιών σε μια ενιαία εκπαίδευση! Το μόνο που τους νοιάζει είναι να πουν ότι «όλα πήγαν τέλεια!».

iii) Τα ιδιοτελή κίνητρα των ιδιοκτητών και διευθυντών των Ιδιωτικών σχολείων

Ως επί το πλείστον, πουλάνε τηλεκπαίδευση στους γονείς-πελάτες με έμφαση στην ποσότητα έναντι της ποιότητας, προκειμένου να αντικρούσουν τις ενδεχόμενες αρνήσεις των γονέων να καταβάλουν τα δίδακτρα. Ενδεικτικό είναι ότι οι περισσότεροι ιδιοκτήτες έσπευσαν να ανακοινώσουν στους γονείς ότι θα γίνουν μαθήματα και μέσα στις πασχαλινές διακοπές –που εκείνη τη στιγμή, εκτός από παιδαγωγικά λανθασμένο, ήταν φυσικά και παράνομο, προκειμένου να αντικρούσουν το επιχείρημα όσων γονέων ζητούσαν μείωση διδάκτρων λόγω απώλειας ωρών. Τελικά, το υπουργείο προσέφερε νομική κάλυψη, μόνο που ο προαιρετικός χαρακτήρας στα ιδιωτικά έγινε χωρίς συζήτηση υποχρεωτικός. Όσον αφορά στην επιβάρυνση της καθημερινής βλαπτικής έκθεσης των μαθητών σε οθόνες …ούτε λόγος.

Ποτέ οι ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί δεν κλήθηκαν να συζητήσουν για το μοντέλο της τηλεκπαίδευσης. Βεβαίως, ούτε και οι δημόσιοι εκπαιδευτικοί ρωτήθηκαν, αλλά τουλάχιστον στο δημόσιο υπάρχει ακόμη το περιθώριο οι διδάσκοντες να διαμορφώσουν σε έναν βαθμό οι ίδιοι τον τρόπο δουλειάς τους. Ερωτήματα όπως τα ακόλουθα δεν τέθηκαν ποτέ επι τάπητος:

• Ποια πρέπει να είναι η σχέση ασύγχρονης και σύγχρονης τηλεκπαίδευσης;
• Ποια μαθήματα είναι αναγκαίο να διδάσκονται στη σύγχρονη, για ποιο λόγο, πόσες ώρες και με ποιο σκοπό;
• Πώς πρέπει να διαρθρωθεί το εβδομαδιαίο πρόγραμμα ως διαδικασία που συνδυάζει την ασύγχρονη και τη σύγχρονη τηλεκπαίδευση;

Γενικά, ο παιδαγωγικός προβληματισμός δεν μπήκε ποτέ στη συζήτηση και φυσικά δεν ζητήθηκε η γνώμη των εκπαιδευτικών-παιδαγωγών, παρότι βρισκόμαστε σε μια νέα και πολύ ιδιαίτερη συνθήκη.

* * *

Κλείνοντας, παραθέτουμε μερικούς κινεζικούς στίχους και ακολούθως μια παραλλαγή τους, η οποία μπορεί να αποτυπώσει με σαφήνεια την πολιτική που επιβάλλουν στον λαό μας η μία κυβέρνηση μετά την άλλη, ακολουθώντας τη μία μετά την άλλη όλες τις οδηγίες και τις «βέλτιστες πρακτικές» των ευρωατλαντικών κέντρων.

Αρχαίο κινεζικό ρητό:

Αν τα σχέδιά σου είναι για έναν χρόνο, σπείρε σπόρους.

Αν είναι για δέκα, φύτεψε δέντρο.

Αν είναι για εκατό χρόνια, μόρφωσε τον λαό.

Σύγχρονο ελληνικό συμπέρασμα:

Αν τα αποικιοκρατικά σου σχέδια είναι για έναν χρόνο, βάλε φόρους.

Αν είναι για δέκα χρόνια, φύτεψε μια τράπεζα.

Αν είναι για εκατό χρόνια, άσε τον λαό αμόρφωτο!

Η τηλεκπαίδευση πρέπει να υπηρετεί ό,τι και η δια ζώσης εκπαίδευση:

τη δημοκρατία, την επιστήμη και όλα τα παιδιά του λαού